Хорин жилийн өмнө коммунист дэглэмтэй   улс орнууд  зах зээлийн нийгэмд шилжсэн.  Манайд ч энэ шилжих процесс явагдсан.  Гэвч бусад улс орнуудаас ялгаатай нь коммунист намын үндэс нь өөрч­лөгдсөнгүй.  Өнөөг хүртэл өнөөх л нам эрх барьсаар ирлээ. Эрх баригч намаа сольсон бүх улс орон өөрчлөгдөж, хөгжиж чадлаа. Мон­гол Улс яагаад  зах зээлийн ний­гэмд хөл тавьчихаад бусдын адил  хөгжиж чадахгүй байгаад байна.  Коммунизмаа үндсээр нь үгүй хийж чадаагүйд л хамаг учир байна.  Үндсээр нь устгаагүй цагт комму­низм одоо ч оршин тогтносоор байна гэж ойлгож болох нь. Тий­мээс МАН-ын оршин тогтнож буй энэ он жилүүдэд өөдөө өндийхгүй, бусад шиг хөгжиж чадахгүй байгаа. Монголын хөгжилд энэ нам л чөдөр тушаа болж байна. Иргэдээ  хөдөл­мөрлөх дургүй болгож, “архины мөнгө” гэгдэх  хорин нэгэн мянгад дугаарлуулж, идэр насны залуусыг амьд үхдэл мэт угжив.    Тэдэнд  улс орны хөгжил цэцэглэлт юун хамаа байхав. Өнөөдөр өрх гэрээ ч олиг­той авч явж чадахгүй өрөвдөлтэй амьтад болчихлоо.  Үүний буруу­танг эрх баригчдад тохох хэрнээ дахиад л  тэднийг сонгочихдог.  Эсвэл нөгөөдүүл нь элдэв луйврын аргаараа гараад ирнэ. Луйвраар төрийн эрх барилаа гэж эсэргүүц­вэл шууд л хорьчихно. Дахиж өөрсдий­гөө эсэргүүцэн тэмцэхийг нь боль­тол тамлана. Үгүй бол заримыг нь буудчихна. Ингээд нуруугаа ава­хуулсан морь шиг болчихдог. Өөрийн­хөө намд орсон залуусыг ч мөн адил.

Эрх мэдэл албан ту­шаалд очих дур хүслээр нь тоглоод л жигтэйхэн тоож, албан тушаалд хүртэл айхгүй тавьчихна. Тухайн салбараа мэддэг байна уу, үгүй юу хэнд хамаагүй. Мөнгөө төлсөн бол шууд сайд. Ингэж хэрэг­­тэй үедээ ашиглаж байгаад хэргээ барахаар хэнийг нь ч хамаагүй шоронд илгээнэ. Д.Сүрэнхор гэхэд төрийн нарийн бичгийн даргын албанд очоод улсын мөнгөөр тоглоод л шоронд явсан.  Ц.Чи­мэдцэрэн мөн л “Хадгаламж банк”-ны арван дөрвөн тэрбумаар тог­лосон хэр­гээр шоронд явсан.  Хамт мөнгийг нь үрэлцэж, тоглосон намын нөхөд нь харин шоронд орсон хойно нь эргэж ч очилгүй хаясан даа.  Эсвэл намдаа баахан хандив өгч “Алтан сарнай”-гаар гулгиулж байсан  Ц.Түмэнгэрэл шиг л алуурчин болгож хувиргана.  Одоо энэ на­маас орон нутагт засаг барьж байгаа нөхдүүд бүгд авлигын хэргээр шоронд явах нь. Эхнээсээ ч яваад эхэлчихлээ. Хууль зүйн сайд нь орлогоосоо үнэтэй хаус түрээсэлж, хуучин дарга байсан Н.Энхбаяраа хөлийг нь сарвал­зуулж байгаад л аваа­чаад хий­чихнэ. Н.Энхбаяр идэж уусан байх. Гэхдээ намдаа бол хайртай л байсан байж таараа. Тиймдээ ч хөөгдөж туугдаж гарах­даа хуучин нэрээ сэрээгээд нам байгуулахав.

МАН, МАХН хоёр ижилдээ ижил. Гэхдээ МАН намын­хаа төлөө үнэнч хөвгүүдээ зай­луулсан. Ерөнхий сайд асан А.Амарын хэлсэн үг бий. “Монгол төр өөртөө зүтгэсэндээ халтай” гэж. Тэр үед МАН  л төр барьж байсан. Тэгэхээр МАН-д зүтгэсэнд энэ намынхан халтай юм байна. Эхний долоогоо яалаа. Дараа нь аль өнгөтэй өөдтэй сэхээтнүүдээ устгасан. Зүгээр л буудчихсан. Ард түмнээ хэдэн  мянгаар хэлмэг­дүүлсэн. Адаг сүүлд нь Н.Энхбая­рыгаа аваачаад хийлээ. Араас нь бас МАН-ын хэнд нь ч ийм зүйл тохиолдож болно. Тэд бас л инээ­нэ. Улсын  өмчийг шам­шигдуулж, татварын мөнгөөр таа­ваа­раа тарвалзсан бол барьж хорих нь зүйн хэрэг. Тэрийг   эсэр­гүүцээд байх юм алга. Гол нь намын­хаа гишүүдийг ийм болгоод байгаа тэр тогтолцоог л үгүй хийх хэрэгтэй юм. Улс орныхоо эрх ашгаас өөрийнхөө, намынхаа эрх ашгийг дээр тавиад байгаа тэр тогтолцоог үгүй болгох цаг нь болжээ.

Бусад улс орнууд коммунист угшилтай намуудаа татан буул­гасан. Дахин тийм нам байгуулахыг хуулиар хориглосон, хуучин удир­дагч нарыг нь буудан хороосон. Ингэж л ул үндсээр нь дахиж өндийж босч ирэхгүй болтлоо алга болох ёстой аж. МАН-ыг ардчилал бий болох тэр үед л үр үндсээр нь үгүй хийх байж. Тэдний өөрсдийн хэрэглэдэг арга буудан хороох тухай яриагүй шүү. Энэ намыг дахиж үйл ажиллагаагаа явуулах­гүйгээр татан буулгах ёстой байж. Манайд хуучин коммунист нам нэрээ сольж нүүрээ татуулаад ч амь бөхтэй оршин тогтносоор байна. Үүний үр дүнд Монгол Улс Польш, Чех, Ардчилсан Германаас  яаж хоцорч байна.

Одоо энэ явж өгдөггүй, дараг­даж өгөхгүй, өндийж босоод эрх бариад байгаа энэ намыг сонгуу­лиар л татан буулгах хэрэгтэй юм.

Оросын большевик нам яалаа.  Улс орноо, ард түмнээ, намын үнэнч гишүүдээ  яалаа даа.  Мон­голд МАН яаж байна. Насаараа намдаа  үнэнч явсан Н.Энхбаяры­гаа бас л явуулчихлаа. Хамгийн гол нь  инээдээ нууж чадахгүй баярлаж байгааг нь бид харлаа. Энэ намын гишүүн байвал ингэх л юм байна.

Одоо бол энэ намыг эсэргүү­цээд намын байрыг нь шатааж хэрэггүй ээ. Ард түмэн байрыг нь шатаачихлаа л гэдэг. Үнэн хэрэг дээрээ ард түмний татварын мөн­гөөр арав дахин сайхан ордон бариад суучихлаа. Мөн ч даа­жинтай байгаа биз. Тэртэй тэргүй юу хийж, яаж ард түмнээ басам­жилж доромжилдгийг нь үзлээ, харлаа, мэдлээ.

Сонгууль ойртлоо. МАН-ын араас зул өрөх цаг оройтож байна.

Энэ намын  эсрэг байгаа бүх хүчнүүд  нийлж байгаад ч хамаагүй сонгуульд унагахын төлөө явах цаг болж. Улс төрийн газрын зураг­наас арчих цаг нь болж. Тэгж байгаад араас нь зул өргөж маани уншъя.  Ардын нам улс төрийн газрын зурагнаас арчигдах тэр үед л Монгол  Улс хөгжлийн замдаа жинхэнэ утгаараа орно. Энэ сон­гуу­лийг тэсрэлт болгоё. Тэгэхийн тулд  залуус сонгуульдаа идэвхтэй оролцож, ганц өдөр төр барих эрхээ эдэлцгээе.  Сонгуульд идэвх­тэй оролцдог эмээ, өвөө нар чинь насаараа МАН-ын гишүүн байсан болохоор үнэнч байгаад буруут­гаад яах юм. Сонгуулийн дараа МАН ялбал араас нь бухимдаж уурлаад яах юм. Зүгээр л ардчил­сан нийгмийг цогцлоох хүсэлтэй залуус сонгуульдаа идэвхтэй орол­цох хэрэгтэй юм.

Д.МӨНГӨНДАЛАЙ