Бяцхан үрийнхээ төлөө амь амьдралаа зориулж, түүнийхээ сайн сайхан ирээдүйгээр мөрөөдлөө өнгөлсөн нэгэн аавтай уулзаж ярилцлаа. Эцгийн хайр л ийм байдаг байх даа гэмээр дэндүү өгөөмөр бүхнийг охиндоо бэлэглэхийг хүсдэг түүний үг бүхэн ухаарал, гэрэл гэгээг мэдрүүлж байв. Түүнийг Б.Батдэлгэр гэдэг.

Ханийнхаа хоёр эгчид хязгааргүй их баярладаг 

Эхэндээ “Би аавдаа том хайртай”, “Ийм их хайртай” гээд гараараа дүрсэлдэг байсан бол одоо сайжраад “Би аавдаа маш их хайртай”, “Аавдаа хязгааргүй их хайртай” гэж хэлээд аавыгаа баярлуулж байна даа.

“Ижий нь байхдаа “Ээжийн сайхан үр минь дээ” гээд л охиноо тэврээд үнсдэг байж билээ. Одоо эргээд бодоход охин бид 2-т тэр үгнээс илүү сайхан үг энэ хорвоо дээр байхгүй байж дээ”

-Сайн байна уу. Юуны өмнө манай уншигчдад гэр бүлээ танилцуулахгүй юу?

-Сайн сайн. Охинтойгоо, дүүтэйгээ 3-уулаа амьдарч байна. Миний охиныг Б.Цэцэйхэн гэдэг. Удахгүй 4 нас хүрнэ дээ. Дүүгийн маань хувьд охиныг минь ой гарантайгаас нь хойш манайд амьдарч хүүхэд харах ажилд туслаж байгаа хүүхэд. Одоо том охин шиг минь л ижил, дасал болж дээ. Би чинь хоёр охинтой аав шиг л байдаг юм.

-Охины тань нэр их содон санагдлаа. Яагаад энэ нэрийг охиндоо хайрласан түүхээсээ хуваалцаач?

– Анх эхнэрийгээ бие давхар болсныг сонсоод л нэр бодож эхэлсэн дээ. Монголынхоо түүхтэй холбоотой нэр байвал зүгээр юм гэж шийдээд Чингис хааны дунд охин Цэцэйхэн бэхийн нэрээр нэрлэсэн. Хаан аавдаа их нөмөр нөөлөг, тус дэм болж явсан хатан байсан юм билээ. Энэ талаар Жэк Уэтэрфордын “Монгол хатдын нууц товчоо” номноос уншиж болно.

-Уучлаарай, таны сэтгэлийн гунигийг сөхөх гэж байгаадаа хүлцэл өчье. Таны сайхан ханийн талаар асуухгүй өнгөрч чадахгүй нь. Ханийн тань гэгээн дурсгалыг гүнээ хүндэтгэж байгааг минь хүлээн авна уу. Ханийнхаа талаар дурсаач?

– Миний хань санхүүч мэргэжилтэй, хамт олон найз нөхөддөө нэр хүндтэй, нүдэнд дулаахан, зөв зөөлөн хүн байсан даа. “Ном их уншдаг хүн бүх л амьдралынхаа турш арван хүний амьдралаар амьдарч өнгөрүүлдэг бол ном уншдаггүй хүн зөвхөн өөрийнхөөрөө амьдраад дуусдаг” гэж үг бий. Энэ үнэн юм билээ. Тэр минь тайван, юмыг их өргөнөөр хардаг, юманд их хүлээцтэй ханддаг хүн байлаа. Намайг уурлаж бухимдаад гүйж байхад л хажууд минь инээд алдаад л явдагсан. Уурлах нь ч ховор доо.

Анх 2013 оны 09 сард түүнийгээ хорт хавдар гэдэг муухай өвчнөөр өвдсөн болохыг мэдсэн. Ханиа эмчлүүлэхийн тулд бид бүхэн гадаад дотоодын олон эмнэлэгт эмчлүүлж байсан ч бие нь тасралтгүй муудсаар 2014 оны 11 сард бурхан болсон доо. Бид чадах бүхнээ хийсэн ч түүнийгээ удаан амьдруулж чадаагүйдээ үнэхээр их харамсдаг. Бидэнд маш олон хүн туслаж байсан ч тэдгээрээс ханийг минь алган дээрээ бөмбөрүүлэн асарч байсан төрсөн 2 эгчид нь хязгааргүй их баярладаг. Эгч дүүсийн амь нэгтэй, хайр халамжийг үнэхээр үзүүлж чадсан. Хүний хураасан болон хойноос нь үйлдсэн буяны хэмжээгээр диваажинд хүрэх зам нь гэрэлтэж байдаг болохоор бид бүхэн боломжоороо л тал тал тийшээ буяны ажил зохион байгуулцгаасан.

-Бас та бүхэн Хавдар судлалын үндэсний төвийн тасгийг тохижуулсан шүү дээ. Тэр мэдээлэл тухайн үед маш олон хүний сэтгэлд гэрэл татуулсан сайхан зүйл болсон?

-Тиймээ. Бид олон хүнд хүрэх, дорвитойхон ажил хийе гэж шийдээд ханийхаа эмчлүүлж байсан Хавдар судлалын үндэсний төвийн Хөнгөвчлөх эмчилгээний тасгийн эмч нартай уулзаж ярилцаад хоёр хүний өрөөг тохижуулахаар сонгосон. Бид тус өрөөг өмнө нь эмчлүүлж байсан гадны томоохон эмнэлгийн өрөөтэй ижил хэмжээнд болгож өгөхийг хүсч байсан минь биелсээн. Эмнэлгийн эмч мэргэжилтнүүд ч мөн адил маш өндөр сэтгэгдэлтэй хүлээн авсан. Тэд энэхүү ажлын маань талаар өөрийн вэб хуудсаар дамжуулан бусдад түгээхээр болсон. Мөн биднийг ч гэсэн мэдээлэл түгээх ажилд туслахыг хүссэний дагуу би өөрийн хувийн фэйсбүүк хуудсанд тавьсан юмаа. Мэдээлэл үнэхээр маш олон хүний сэтгэлд хүрсэн юм билээ.

-“Үхтэл үр харам” гэж айхтар үг байдаг даа. Хэчнээн өвдөж зовж шаналж байсан ч тээж төрүүлсэн бяцхан үрээ үнэрлэж, түүнийхээ сайн сайхны төлөө өдөр бүр залбирч л суусан байх даа, хань тань…

-Бидний хайрын ганц үр минь юм шүү дээ. Охиндоо хязгааргүй хайртай байлгүй яахав. Биеийнх нь байдал муудах тусам охиноо өөрөөсөө хөндий байлгах гэж хичээж, зүтгэдэг байсан. Тухайн үед тэр бүхнийг хажуунаас нь харахад үнэхээр хүнд байдаг байлаа. Гэвч сүүлд нь бодоход хань минь маш их ухаан зарж, тэвчээр гаргаж байсныг ойлгосон. Үнэхээр дотроо бол цаг, минут, секунд бүрт охиноо тэврээд, үнсээд л байж баймаар санагддаг байх. Дотроо байгаа тэр их хайрыг гаднаа гаргалгүй тэвчиж байсныг нь одоо бодохоор хэцүү. Тэр их тэвчээрийнх нь хүчинд өнөөдөр охин минь надаас ээжийгээ бага нэхэж, намайг бага зовоож байна. Бурхан болохоос нэг хоногийн өмнө бид хоёр ярилцсан юм. Тэгэхэд “Би охиндоо ерөөсөө санаа зовохгүй байна. Би чамдаа бүх сэтгэлээрээ итгэж байна. Чи минь охиноо маш сайхан аваад явчихна. Чамдаа би итгэж байна” гэж хэлж байсан. Ханийгаа ийм амархан яваад өгнө чинээ санаагүй бодоогүй явсаан.

Би гуньж гутраад явбал хань минь гомдоно шүү дээ

Эр хүн шиг байж чадахгүй, охиндоо сайн эцэг байж чадахгүй, өөрөө гуньж гутраад байна гэж санаа нь зовох вий гэж их боддог. Тэр бодлоо л байнга бодож, өөртөө урам зориг өгч тайвширдаг. 

-Тэгэхэд охиндоо юу гэж хэлэхээ мэдэхгүй хэцүү байсан байх даа?

-Тийм ээ. Үнэхээр юу гэж хэлэхээ мэдэхгүй байсан. Тиймээс сэтгэл зүйчээс зөвлөгөө авахад “Ямар ч гэсэн үнэнийг хэлэх ёстой. Өөрийнхөө хэмжээнд хүүхэд ч гэсэн салах ёс гүйцэтгэх ёстой” гэж хэлсэн. Ингээд охиндоо хэлэхдээ “Ээж нь тэнгэрт яваад од болчихсон. Ээж нь их сайн хүн байсан. Сайн хүмүүс тэнгэрт очихоороо од болдог юм” гэж тайлбарласан. Миний охин орой од гарахаар “Аав аа, тэнд од байна. Тэнд сар байна” гээд л их ярина. Тэгэхэд нь би “Ээж нь хоёуланг нь тэнгэрээс од болоод харж байгаа шүү. Ээж нь од руу явахдаа чамайг аавынхаа үгэнд сайн ороорой. Чамайг аавынхаа үгэнд сайн орж байна уу, үгүй юу гэдгийг харж байгаа” гэж ярьдаг даа. Миний охин их хэрсүү, ухаантай сэргэлэн юм болохоор аавынхаа хэлснийг сайн ойлгоод ээжийгээ нэхэж зовоодоггүй.

-Гэхдээ л мэдээж хүүхэд л юм хойно ижийгээ нэхнэ. Тэр мөчид төрөх мэдрэмжийг таны дотор байж үзсэн хүн л хэлж, тайлж чадна. Тэр хэцүү үе бүрт та өөрийгөө яаж тайвшруулдаг вэ?

–Хүнд хэцүү үе тулгарахад ханийнхаа хамгийн сүүлд хэлсэн үгийг боддог. Тэр минь надад итгэж байсан. Би гуньж гутраад дорой явбал хань минь намайг хаана нэг сайхан газраас хараад гомдоно шүү дээ. Эр хүн шиг байж чадахгүй, охиндоо сайн эцэг байж чадахгүй, өөрөө гуньж гутраад байна гэж санаа нь зовох вий гэж их боддог. Тэр бодлоо л байнга бодож, өөртөө урам зориг өгч тайвширдаг.

-Эр хүний нулимс ч бас нуугддаггүй шүү дээ. Сэтгэлдээ бугшсан бүхнээ асгартал уйлж, гаргаж чадаж байна уу?

–Амьдралынхаа нэг гэрэл гэгээгээ алдсан хүн гуниж гутарч нулимс унагалгүй яахав дээ. Уйлаад нулимс дуусдаг бол миний нулимс дуусахаар болсон байх. Түүнийгээ явснаас хойш орой бүр шахуу даа охиноо унтуулчихаад л нойр хулжаад хамтдаа байсан сайхан дурсамжууд минь бодогдоод өөрийн эрхгүй асгардаг байсан. Цаг хугацаа эмчилж байна даа.

-Охиных нь талаар асуумаар байна. Охинтойгоо өдрийг хэрхэн өнгөрөөж байна вэ. Хийх ажил мундахгүй л байх даа?

-Охин, бид 2 яахав тус тусынхаа албандаа яваад л байж байна. Өглөөдөө хоёулаа “Босно, босохгүй” гэж жаахан ам мурийна. Босоод хувцсаа сонгох гэж бас хөөрхөн юм болно оо. Цайгаа уучихаад охиноо цэцэрлэгт нь хүргээд аав нь ажилдаа явна даа. Орой цэцэрлэгээс нь аваад аль болох цагийг зугаатай өнгөрөөхийг хичээдэг. Оройн хоолоо идчихээд хүүхэлдэйн киногоо хэсэг үзээд, дараа нь аавтайгаа хамтдаа зураг эвлүүлж тоглоно, зураг зурна, баримлын шавраар дүрс хийх гэх мэт ажлууд зөндөө бий. Саяхан манайх сагсны шийдтэй болсон. Миний охины ээж нь сагсны спортын мастер нуруулаг өндөр хүн байсан юм. Охин ээжийгээ дуурайсан урт жацтай, нуруулаг болохоор сайн сагсчин болох магадлал өндөр шүү. За тэгээд унтах цаг болохоор хамтдаа шүдээ угаана. Эхлээд өөрөө угаадаг юм, дараа нь аав нь угааж өгнө. Орой бүр унтахаасаа өмнөөөрөө 2 үлгэр сонгож уншуулна. За тэгээд өөрийнхөө дуртай үлгэрүүдээ дахин дахин уншуулсаар байгаад тэрийгээ цээжилчихээд аавдаа уншиж өгдөг болоод байгаа хэхэ. Унтахынхаа өмнө бид 2 бие биендээ хайртайгаа хэлдэг юм. Эхэндээ “Би аавдаа том хайртай”, “Ийм их хайртай” гээд гараараа дүрсэлдэг байсан бол одоо сайжраад “Би аавдаа маш их хайртай”, “Аавдаа хязгааргүй их хайртай” гэж хэлээд аавыгаа баярлуулж байна даа.

-Сүүлийн үед аавуудын талаар хар мэдээлэл бишгүй л гарах боллоо. Гурав, дөрөвхөн настай хүүхдүүд аавынхаа гарт амиа алдаж байна. Энэ бол маш том эмгэнэл шүү дээ. 

-Хорвоо дээр хамгийн том бэлэг, баяр баясгалан болж ирсэн үр хүүхдээ бид алган дээрээ бөмбөрүүлж, хайрандаа жаргаах ёстой. Гэтэл үр хүүхдээ тамлаж, зовоож байгаад үнэхээр сэтгэл эмтэрдэг. Сүүлийн үед нийгмийн сүлжээгээр ч ийм мэдээлэл их цацагдах боллоо. Түүнийг нь хүмүүс бусдад түгээж байгаад нь шүүмжлэлтэй ханддаг. Тиймээс ч нийгмийн сүлжээгээр жаахан ч атугай сайн сайхан зүйлийг түгээхийг хичээж, охинтойгоо өнгөрөөсөн сайхан цаг мөчүүдийн дурсамжийнхаа зургийг нүүр номынхоо хуудсанд ихээр тавьдаг. Тэр маань ч тойрон хүрээлж байгаа хүмүүст маань их хүрч байгаа гэж бодож байгаа. Энэ үйлдэл минь нийгмийн муу муухай зүйлстэй, өөрийнхөө хэр хэмжээнд л тэмцэж, цайруулах гэж оролдож байгаа хэрэг юм. Одоогоор үүнээс илүүг хийж чадахгүй явна.

“Ээжийн сайхан үр минь дээ” гэдгээс илүү сайхан үг энэ хорвоод байхгүй байж дээ

Одоо эргээд бодоход охин бид 2-т тэр үгнээс илүү сайхан үг энэ хорвоо дээр байхгүй байж дээ. Тэр сайхан ээжтэйгээ, аавтайгаа элэг бүтэн амьдрал, хүүхэд ээж аавынхаа халуун дулаан хайр халамжинд өсч байгаа тэр сайхан мэдрэмж тэр аялгуунд л шингээстэй байж.

-Ер нь сайн аав гэж хэнийг хэлэх вэ. Сайн аав байхын тулд эр хүн ямар байх ёстой юм бол?

–Миний бодлоор сайн аав гэдэг нь хүн эцэг болсноосоо хойш хийх ёстой үүрэг хариуцлагаа ягштал биелүүлж байгаа хүнийг л хэлэх байх. Гэрийн эзэн, эцэг хүн гэдэг чинь гэр бүлээ хайрлаж, асрах, хайр халамжийг мэдрүүлэх, гэр бүлдээ цаг гаргаж, үр хүүхэдтэйгээ хамт тоглох ёстой. Хүүхдээ эрхлүүлж, хүүхдэдээ үлгэр дууриал болох ёстой. Энэ бол бидний үүрэг. Сайн аавууд олон бий дээ.

-Та охиндоо юу гэж хэлэх дуртай вэ. Байнга хэлдэг үг тань юу вэ?

-“Аав нь охиндоо хайртай, Миний охин ухаантай шүү” гэж л их хэлдэг дээ. Тэгэхээр нүд нь гялалзаад онгироод л ирдэг юм. Ижий нь байхдаа “Ээжийн сайхан үр минь дээ” гээд л охиноо тэврээд үнсдэг байж билээ. Одоо эргээд бодоход охин бид 2-т тэр үгнээс илүү сайхан үг энэ хорвоо дээр байхгүй байж дээ. Тэр сайхан ээжтэйгээ, аавтайгаа элэг бүтэн амьдрал, хүүхэд ээж аавынхаа халуун дулаан хайр халамжинд өсч байгаа тэр сайхан мэдрэмж тэр аялгуунд л шингээстэй байж. Одоо аав нь хэрэндээ хичээгээд л тэр үгийг хэлдэг ч ижийтэй нь зүйрлэвэл хаана нь ч хүрэхгүй байгаа юм шиг санагдах юмаа.

-Бага насны хүүхэдтэй хүмүүс хүнтэй гэрлэхээр яарах нь зөв үү. Бага насны хүүхэдтэй ганц бие хүмүүс амьдралдаа ямар сонголт хийвэл зүгээр бол. Аав хүний хувьд та юу гэж боддог вэ?

– Энэ хорвоо дээр охиныг минь өөрийн үр хүүхэд шигээ хайрлах сайн хүн зөндөө байгаа л байх. Гэхдээ л “хойд эх” гэдэг үг их хүнд хэцүү санагддаг учраас охиноо өөрийгөө аваад явах насанд хүртэл нь дахин гэр бүл зохиохгүйгэсэн бодолтой байсан.Энэ талаар сэтгэл судлаач найз маань надад ..хэрвээ хүүхэд чинь өөрийн гэсэн үзэл бодол нь төлөвшөөгүй жаахан байхад нь хүнд дасгачихвал зүгээр дээ гэж зөвлөсөн.Ялангуяа охин хүүхэд томрох тусмаа аавыгаа харамлаад байдаг талтай гэнэ. Цаг хугацаа бүхнийг эмчилсний дараа бид 2 сайн ээжтэй болох байхаа.

-Таны мөрөөдөл юу вэ?

-Ханийгаа байхад хамтдаа хийнэ, бүтээнэ гэж их мөрөөддөг байсан. Түүнийгээ яваад өгөхөд “Хамтдаа” гэсэн уриатай мөрөөдлүүд маань салхинд хийсээд алга болчих шиг санагдсан. Одоо миний мөрөөдөл бол охиноо эрүүл саруул, зөв сэтгэлтэй, эрдэм мэдлэгтэй, ухаантай сайн хүн болгох л хамгийн том мөрөөдөл юм даа.

-Хэзээ нэг цагт та бид хоёрын энэ ярилцлагыг охин тань олж уншиж болох юм. Тиймээс охиндоо хандаж юу хэлэх вэ?

-Миний охин эрүүл мэндээ 1-т тавьж, гэр бүлээ хайр халамжаар дутаалгүй сайхан амьдраарай л гэж хэлье дээ.

-Цаг хугацааг ухрааж болдог бол та юуг өөрчлөхийг хүсэх вэ?

-Үнэхээр ид шид байдаг бол цаг хугацааг өөрчилж ухрааж болдог бол хайртдаа амлаж байсан амлалтуудаа биелүүлмээр байна, ханийхаа төлөө ахиад нэг зүтгээд үзэх байсан байх даа. Хамтдаа хийж амжаагүй Хүслийн жагсаалтаа л гүйцээнэ дээ.

“Охин минь орой бүр 2 үлгэр сонгож уншуулна. Дахин дахин уншуулсаар байгаад цээжилчихээд аавдаа уншиж өгдөг болоод байгаа”

-Сэтгэлийнхээ чанадыг бидэнтэй хуваалцсан танд маш их баярлалаа. Бас ханийн тань талаар асууж, сэтгэл дэх гунигийг тань хөндсөндөө гүнээ уучлалт хүсье. Сүүлийнхээ асуултыг танд үлдээе. 

-Элэг бүтэн амьдрал гэдэг юутай ч зүйрлэшгүй аз жаргал юм гэдгийг, түүний үнэ цэнийг хагацал үзсэн хүн л сүүлд нь ойлгодог юм шиг. Тиймээс үг, үйлдлээрээ найз нөхөд, хамт олон, танилууддаа гэр бүлийн сайн сайхныг, элэг бүтэн амьдралын сайхныг ойлгуулахыг хичээж явна даа. Аавууд, ээжүүд та нар минь гэр бүлдээ маш сайн цаг гаргаж байгаарай. Бие биедээ хайрын дулаан үгсийг харамгүй хэлж байгаарай.

Танай сайтын хамт олны цаашдын ажилд өндөр амжилт хүсье. Баярлалаа.

Ярилцлага өгсөн танд баярлалаа.