Боловсрол соёл шинжлэх ухааны сайд Л.Гантөмөрийн энэ оны дөрөвдүгээр сарын 25-ны өдрийн 167 дугаар тоот

Тэрбээр “Докторын ажлаа эцэслэж, хамгаалахад бэлэн болсон горилогчдын хамгаалалтыг ёс зүйн хэм хэмжээг сахин, хүндрэл учруулахгүйгээр хамгаалуулах ажлыг шинээр томилогдсон зөвлөлийн бүрэлдэхүүнээр хэлэлцүүлэн зохион байгуул” хэмээн МУИС-ийн захирал А.Галтбаярт тавдугаар сарын 5-нд үүрэг болгосон байна.

БШУ-ны сайдын дээрх тушаал дахь “Хүндрэл учруулахгүйгээр” гэсэн үг төрийн хэллэг мөн эсэхэд эргэлзэгсэд цөөнгүй байна. Түүний ийн тушаал гаргаснаас харахад “Өмнөх “эрдэмтэд нь доктор горилогчдод хүндрэл учруулдаг байв уу, эс бөгөөс доктор горилохоор ирсэн бүх хүнийг хяналт, хүндрэлгүйгээр доктор болго” гэсэн утга санаа юу гээд бодох зүйл их байгаа аж.

Нөгөө өнцгөөс нь харвал Л.Гантөмөр сайд МУИС-ийн эрдмийн зөвлөлөөс өөрт нь хүндрэл учруулдаг байсан эрдэмтдийг зайлуулж байна ч гэж харж болохоор байна. Шинээр томилсон эрдмийн зөвлөлд МУИС-ийн захирал, дэд захирал, албаны болон тэнхимийн эрхлэгч нар Докторын зэрэг хамгаалуулах зөвлөлийн дарга, орлогч дарга, нарийн бичгийн даргаар сонгогджээ.

Тухайлбал, МУИС-ийн дэд захирал Л.Менх-Эрдэнэ, тэнхимийн эрхлэгч Д.Бум-Очир, ШУС-ийн захирал Б.Болдгив нар хоёр ч зөвлөлийн дарга, эрдмийн зөвлөлийн гишүүнээр дахин сонгогдсон байна. Гэтэл тухайн салбарын нөлөө бүхий олон эрдэмтэн энэ зөвлөлд орсонгүй.

Тухайлбал, хуулийн академич С.Нарангэрэл, Ж.Амарсанаа, Шинжлэх ухааны доктор И.Дашням, Ц.Сарантуяа, Т.Сэнгэдорж, Д.Лүндээжанцан, С.Жанцан, Б.Бат-Эрдэнэ, Түүхийн академич Ж.Болдбаатар, утга зохиолын академич Д.Цэрэнсодном, Б.Сумъяабаатар, хэл шинжлэлийн М.Баяррагчаа, Сэтгүүл зүйн шинжлэх ухааны доктор М.Зулькафиль, Т.Баасансүрэн, Л.Норовсүрэн, эдийн засгийн эрдэмтэн Т.Намжим, С.Нямзагд зэрэг урдаа барьдаг эрдэмтэд МУИС-ийн шинэчилсэн эрдмийн зөвлөлд багтсангүй.

Харин Эдийн засгийн докторын ажил хамгаалуулах зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд Сангийн сайд асан Баярцогтын эхнэр Ч.Нарантуяагаас эхлээд хэн ч танихгүй олон хүн багтжээ. Иймээс өмнөх эрдмийн зөвлөлийнхөн бухимдах нь ч аргагүй юм. Тэд дор хаяж 40-өөс доошгүй бүтээлтэй хүмүүс шүү дээ.

Гэтэл шинээр эрдмийн зөвлөлд орсон дарга, гишүүдийг харахад эрдмийн “үнэр” алга гэдгийг хэлж байна. Эдгээрээс зөвхөн Хууль зүйн доктор хамгаалуулах зөвлөлийн бүрэлдэхүүний талаар авч үзье. Цаашид бусад зөвлөлд ямар хүмүүс багтсан болохыг цувралаар хүргэх болно.

Хуулийн эрдмийн зөвлөлийн даргаар доктор Н.Лүндэндорж, орлогч даргаар Т.Мэндсайхан, нарийн бичгийн даргаар А.Эрдэнэцогт, гишүүдээр доктор Б.Амарсанаа, Н.Жанцан, Д.Солонго, Б.Тэмүүлэн, В.Оюумаа, Ч.Энхбаатар, О.Амархүү, С.Должин нар сонгогдсон байна.

Эдгээрээс олонд бүтээлээрээ танигдаагүй, яаж доктор хамгаалсан эсэх нь тодорхой бус хэд хэдэн хүн байгааг онцолж байна. Тухайлбал, М.Энхсайхан, А.Эрдэнэцогт, Б.Амарсанаа, Б.Тэмүүлэн, В.Оюумаа, С.Должин нарыг эрдмийн зөвлөлийн дарга, гишүүнээр сонгосон явдалд эрдэмтэд ёстой л мэл гайхаж хоцорсон аж.

Учир нь гарын арван хуруунд багтахуйц хэмжээний академич, эрдэмтэд өөрийн оюун ухаанаар эрдмийн зэрэг хамгаалсануу гэхээс одоогийнх шиг мөнгө төлөөд авчихдаг байгаагүй болохоор эгдүүцсэн хэрэг байх л даа. Өөрөөр хэлбэл, академич, эрдэмтэд аль нэг намаас эрдмийн зэрэг худалдаж аваагүй шүү дээ. Өөрийн оюун ухаан, хүч чадлаар шинжлэх ухааныг өвлөж авсан хүмүүс гэдэгтэй маргах нэгэн байхгүй л болов уу.

Гэтэл шинээр сонгогдсон зөвлөлийн гишүүдийг харахад ямар ч оюуны бүтээлгүй, эрдмийн зэргийн “үнэр”-гүй хүмүүсийг сонгосон байдлаас харахад улс төрийн халаа сэлгээ хийж байгаа нь илт байна. Нөгөө талаасаа шинжлэх ухааны салбарыг ийм чанаргүй хүмүүсээр бүрдүүлж байгаа нь тэдгээрээс гарч буй эрдэмтдийм бүтээл тун чанаргүй гарах нь ойлгомжтой юм.

Цаашлаад ямар ч хүндрэлгүйгээр эрдмийн зэрэг олгох ёстой гэдгийг сайд нь тушаалаараа дамжуулаад хэлчихлээ. Тэгэхээр “хүндрэлгүй” зөвлөлийн гишүүд дээр АН-ын харьяаны хэн нэгэн эрхэм таван хуудас материал бэлтгэж ирээд доктор хамгаалж болох үүд хаалга нээгдлээ гэж харж болохоор байна. Уг нь энэ эрхэм цолыг өмнө нь маш их судалгаа, олон бүтээл туурвиж байж хүртдэг байсан.

Хуулийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүнээс хассан эрдэмтдийг харахад Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжингийн оролцоо их байгаа нь илхэн байна. Уг нь С.Нарангэрэл багшийн сурах бичгийг барьж өдий зэрэгт хүрсэн хүмүүсийг нэрлэвэл Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжингээс эхлээд олон хүн бий. Гэтэл шавь нь багшдаа “мэх” хийж байгаа байдал харагдаж байгаа юм.

Манай монголчууд уг нь “Хоол идсэн тогоо руугаа эргэж битгий нулим” гэдэг дээ. Үүн шиг хуулийн академич С.Нарангэрэлийн эсрэг Х.Тэмүүжин зогсч байгаа нь бодит үнэн. X. Тэмүүжин сайд Хууль зүйн яамныхаа харьяа агентлагуудтай хэл амаа ололцохгүйгээр барахгүй өөрийнх нь төлөө захиж хэлдэг шинжлэх ухааны салбарт өс санаж ийнхүү нөлөөлж байгаа хэрэг.

Тухайлбал, Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин болсноор академич С.Нарангэрэлийн өмгөөлөх эрхийг болон хуулийн салбараас нь хассан. Хамгийн сүүлд МУИС-д багшлах эрхийг нь хасч тэтгэвэрт гаргалаа. Үүнээс илүү нулимна гэж юу байх билээ.

Хуулийн эрдмийн зөвлөлд С.Нарангэрэл багшийг оруулдаггүй юм аа гэхэд түүний шавь олон сайн хуульчид байхад тэдгээрээс сонгохгүй хэний ч танихгүй хүмүүсийг авчираад оруулж байгаагаас харахад шинжлэх ухааны салбарт улстөржилт яваад байна гэж харахаас өөр сонголт алга.

Тэд боловсролын шинжлэх ухааны салбараар “тоглоод” зогсохгүй мөдхөн хөдөө аж ахуй, эрүүл мэндийн шинжлэх ухааны салбарыг “самрах”-аар төлөвлөж байгаа сурагтай. Эндээс Л.Гантөмөр сайд, түүний баг боловсрол, шинжлэх ухааны салбарыг хааш нь залуурдаж буйг тольдож болохоор байна. Өөрөөр хэлбэл, шинжлэх ухааныг мэдлэгээр нь бус улстөржүүлж, үзэл бодлоор нь ялгаврлан гадуурхаж буй хэрэг юм.

Ер нь л “Дээд боловсролын шинэчлэл” хэмээх төсөл хөтөлбөр бусдын бухимдлыг эрхгүй төрүүлж байгаа. МУИС-аас эхэлсэн дээрх шинэчлэл өнгөрсөн жилийн турш үргэлжилсэн. Багш, оюутангүй тэмцээд дийлэхгүй хүчин мөхсөдсөн. Манай улсын уураг тархи болсон төрийн өмчит их дээд сургуулиудад дарга цэрэг, өрөө тасалгаа, сандал ширээний тухай яриа одоо хэрнээ тасраагүй байна.

Салбарын сайд Л.Гантөмөрийн хийж буй шинэчлэл боловсролыг хөгжүүлэх гэхээс илүү, бүтэц зохион байгуулалтыг нааш цааш бужигнуулсан завхрал болж буйг улсын сургуулийн багш нар хэлдэг. МУИС, ШУТИС-аас эхлээд төрийн өмчит сургуулиудын нэр, дарга, зохион байгуулалт, бүтцийг нь өөрчлөхөөр ханцуй шамласан албан тушаалтнууд Боловсрол, шинжлэх ухааны яамаар дүүрсэн гэхэд хилсдэхгүй.

Дээрх сургуулиуд захирал, ректоргүй удсаны эцэст Л.Гантөмөрийн буюу АН-ын гэгдэх хүмүүсийг захирлаар сонгосон талаар хэл үг гараад л нам болов. Тухайлбал, МУИС-ийг А.Галтбаяр, МУБИС-ийг Д.Мөнхжаргал, ШУТИС-ийг Б.Очирбат, ЭМШУИС-ийг Г.Батбаатар хэмээх хүмүүс удирдахаар болсон. Арай гэж “толгой”-той болсон эдгээр сургуулийнхан учраа олох гэж байтал өнөөх захирлууд нь “Дээд боловсролын шинэчлэл” хэмээн бүтэц, зохион байгуулалт хэмээн дураараа дургиж эхэлсэн юм даг.

Ингээд л Л.Гантөмөр сайдтай амь нэг япон школьтой гэх хэсэг нөхдүүдийн төрийн өмчит их сургуулиудаар тоглох ажил ид өрнөж эхэлсэн. Үүнийг шүүмжлэх хүн олон байгаа юм. Чухамдаа дээд боловсролын системийг бүхэлд нь шинэчлэх, сайжруулахдаа биш дарга нарыг солих, болж байгаа зүйлийг заавал хөдөлгөх гэх мэт зарчмаар ажиллаад байгаад багш, эрдэмтэд дургүйцээд байгаа юм.

МУИС-д шинэчлэл хийж байгаа нэрээр 20 гаруй мянган оюутан, мянга гаруй багш, ажилчинтай энэ том оюуны уурхайн 14 бүрэлдэхүүн сургуулийг тав, 86 тэнхмийг 23 болгон цөөлжээ. Гэтэл есөн сургуулийг нэгтгэж нэг болгочихоод, хоёр тэнхмийг нийлүүлэн бас нэг сургууль болгох гэх мэт “ухаалаг” төлөвлөгөөгөөр А.Галтбаяр захирал ажиллах бодлого барьж байгаа юм билээ.

Бүтцийн дээрх өөрчлөлтийг Эрдмийн зөвлөлөөр оруулж, Удирдах зөвлөлөөр ч хэлэлцүүлэлгүй ганц хоёрхон хүний гарын үзүүрээр шийдсэн байна. Үүнийг нь хууль бус гэж багш нар заргалдахаар МУИС-ийн дүрэм, журмыг нь өөрчлөөд өөрсдийнхөө шийдвэрт бас тааруулчихдаг аж.

Энэхүү шинэчлэл нь дарга нарыг цөөлж, төсөв хэмнэх зорилготой гэж байгаа ч даргаар үлдсэн, дарга болсон хэдийнхээ цалин дээр 50 хүртэл хувийн урамшуулал олгож, тансаглуулж байгаа нь эдийн засаг, мөнгөний хувьд яг адилхан, төсвийн мөнгийг хэмнэх биш цөөхүүлээ ихийг авах зорилготой шинэчлэл болсон гэж МУИС-ийн багш нар хэлдэг.

Дээд боловсролын системийг дээд төвшинд хөгжүүлэх ямар ч бодлого, стратеги боловсруулаагүй мөртлөө зөвхөн бүтэц, бүрэлдэхүүн, оноосон нэрээр оролдсон шинэчлэл хаана хүртэл үргэлжлэх бол. Уг нь их сургуулийн томилгоо гэдэг яам, агентлагт хүн “шахах”-аас огт өөр зүйл.

Гэтэл улсын сургуулиудын захирлаар ирсэн үл танигдагчид эрдмийн зөвлөлийнхнийг “самарч” өөрсдөө гишүүн, даргаар сууж эхэллээ. Арай ч шинжлэх ухааны салбараар ингэж улс төр хийж болмооргүй санагдах юм. Шинэчлэл нэрийн дор шинжлэх ухааны салбар ингэж ч доройтох гэж дээ.

Б.Цэцэгдэлгэр

Эх сурвалж: Үнэн.мн