Элсэлтийн ерөнхий шал­галтад өндөр оноо авч, хүссэн сургуульдаа орж нэг хэсэгтээ ээж аавыгаа баярлуулсан шинэхэн оюутнууд ах эгч нараа дагаад зовлонт амьдрал руугаа зорьж иржээ.

Энэ бол хээрийн галуу нисэн үл хүрэх газраас хүний хүү эрдэм өвөрлөн ирдэг Улаанбаатар хот юм. Ганган шилэн байшин, барилгуудаар төсөөлж байсан нийслэл хот оюутнуудыг алгаа тосон угтахгүй. Орон нутгийн оюутнууд нийслэлд суурьшихад сур­галтын төлбөр, хоногийн хоол, хув­цас, хэрэглэлээс гадна байрны мөнгө хэрэгтэй.

Бирд биш юм чинь хөөрхий оюутан энэ мөнгийг эцэг эхээсээ шахаж, шаардаж байж гаргуулах нь ч лавтай.

Манай улсад жилд 175 мянган оюутан суралцдаг гэсэн тооцоо бий. Эдгээрээс 80 гаруй мянга нь хөдөө, орон нутгаас ирж суралцдаг. Тэдний дөнгөж 18 хувь буюу 15 мянга орчим нь л дотуур байраар хангагддаг байна. Үлдсэн 65 мянга нь ах дүү, хамаатан садныдаа, эсвэл түрээсийн байр, подвал, 00-ын өрөө, хажуу өрөө хөлсөлж амьдардаг гэсэн үг.

Оюутны дотуур байрны үнэ нэмэгдэж байгаа гэнэ

Энэ жил оюутны до­туур байрны төлбөр да­хиад л нэмэгдэж байгаа сурагтай. Хэдий нэмэгдсэн ч сургуулийнхаа дотуур байранд орвол тэр оюутан тэнгэрийн умдаг атгаснаас ялгаагүй юм болно. Яагаад гэвэл сургуу­льтайгаа ойр, түрээсийн элдэв байрны төл­бөрөөс харьцангуй хямд. Бөөн дараалал болж, комен­дантад авлига өгч байж нэг өрөөнд орчихвол бүтэн жилдээ алзахгүй.

МУИС-ийн дотуур байр­­­­­­ны төлбөр өнгөрсөн жил 250 мянган төгрөг бай­жээ. Тэгвэл энэ жил 350 мянга болж нэмэгдсэн гэж зарим оюутан ярьж байна. ЭМШУИС-ийн хувьд дотуур байрны төлбөрөө жилд 30 мянгаар нэмдгээрээ алдартай гэнэ. Өнгөрсөн жил тус сургуулийн дотуур байр 340 мянган төгрөг байсан бол энэ жил харин 350 мянгад багтааж байгаа тухай сураг гарчээ.

Уг нь энэ жил 1000 оюутны байр хэмээх ши­нэхэн тансаг байр оюут­нуудаа хүлээж авах ёс­той. Энэ байр ашиглалтад орчих­вол 65 мянган оюутны 1000 нь толгой хоргодох оронтой болно гэсэн үг. Шинэ байранд өмчийн бүх хэлбэрийн сургуулийн оюутан орох бөгөөд сургууль бүрт тодорхой квот олгох гэнэ. Тэгэхээр нэг сургуульд 1-2 квот л ногдох магадлалтай. Гэвч энэ байрыг барихаар анх төсөвт 4.5 тэрбум төгрөг суусан ч энэ мөнгө нь хүрэлцээгүй гэх шалтгаанаар барилгын ажил гүйцэтгэгч “Хан хөхий”, “Хөвсгөл геологи” компани нэг тэрбум төгрөг нэхээд суучихжээ.

Өнгөрсөн жилээс хойш энэ асуудал яригдсаны хүчинд энэ жил нэг тэрбум төгрөг нь төсөвт суусан аж. Гэвч барилгын ажил гүйцэтгэгч компаниуд БШУЯ, Сангийн яамнаас мөн­гөө авч чадаагүйн улмаас цагт нь ашиглалтад оруулж чадахгүйд хүрч, ирэх сарын 1, эсвэл 20-ноос л улсын комисст хүлээлгэн өгөхөөр болжээ.

Оюутнуудын ая тухыг хангасан энэ дотуур байрны барилгын ажлын явц 95 хувьтай байгаа тухай ком­паниудын удирдлагууд мэ­дээлж байсан. Энэ байрны төлбөр одоогоор тодорхойгүй байгаа бөгөөд ус, цахилгааны мөнгийг нь оюутнуудаас тусдаа авах аж. Гэхдээ шинэ байранд орно гэж хүлээвэл 1000 оюутан нэг сар гудамжинд хоноглохоос өөр аргагүйд хүрнэ.

Нийтийн байрууд төлбөрөө бөөнд нь авна

Орон нутгаас оюутнууд ирж буй энэ үетэй зэрэгцээд түрээсийн байрууд, нийтийн байр, 00, подвал, хажуу өрөөний эрэлт эрс нэмэгджээ. Ямартай л зарын сонин барьсан залуус энд тэндгүй хөлхөлдөж, зараа тавьсан хүмүүсийн утас байн байн хангинах вэ.

Оюутны дотуур байранд орох боломжгүй болж үлдсэн 64 мянган оюутны хувьд сонголт тун хүнд байна. Гайгүй боломжтой оюутнууд нэгдээд нэг өрөө байр хөлсөлье гэвэл байршлаасаа шалтгаалан сард 480-550 мянган төгрөг төлнө. Тодруулбал Сансар орчимд нэг өрөө 480 мянга байгаа бол Богд-Ар, 13 дугаар хорооллынх 550 мян­га гэж байна. Болоогүй ээ, түрээслэгчид байрны төлбөрөө бөөнд нь авна гэж дайрах аж.

Харин айлын хажуу өрөө­нүүд сарын 200-300 мянган төгрөгийн ханштай байна.

Оюутнууд ирэх цагаар баяждаг гэр хорооллын ний­­тийн байрууд ч умгар өрөөнүүдээ 140-350 мянгаар үнэлчихжээ. Тухайлбал Дарь-Эхийн шинэ буудалд халаалт­тай, 3х3 хэмжээтэй, худаг, буудалтайгаа ойр нийтийн өрөө сарын 150 мянга гэж байна. Гэтэл Зурагтад буудалтайгаа тийм ч ойр биш, гаднаа 00-той, интернэттэй, коридортоо ка­мертай, 3х4 харьцаатай өрөөг 170 мянгаар түрээ­сэлнэ. Хамгийн гол нь төлбөрийг зургаан сараар бөөнд нь авна гэжээ.

100 айлд худагтайгаа ойр, 00 нь гаднаа, ойр зуурын тавилгатай байр сарын 350 мянга гэж байх юм. Энэ мэт даварсан үнэ хэлээд л сууж байна, нийтийн байрныхан. Эрэлт нь их байгаа юм чинь нийлүүлэгч юу гэж дураараа дургина, тэдний л дур.

Үнэндээ 3х3, 3х4 гэх хэмжээнүүд боломжийн айлын угаалгын өрөөний дайтай л байх биз. Тэр ч бүү хэл том байшинтай айлын хивсний л хэмжээ шүү дээ.

Оюутнууд бол мөнгөний уурхай

Ядаж байхад их, дээд сургуулиуд сургалтын төлбөрөө жил бүр нэмж, тэднийг дарамтална. Бас байранд орох гэж байдаг ов мэхээ хэрэглээд, болохгүй бол нийтийн байр нэртэй газар хамаг мөнгөө шавхаж байгаа юм чинь. Ер нь л оюутнуудыг мөнгөний уурхай гэж боддог бололтой, энэ сургуулиуд, түрээслэгчид.

Э.Мөнхзаяа