Ингэж захихыг чин сэтгэлээсээ хүслээ. Учир нь, хүний нутагт монгол нь монголыгоо хэрэгт оруулж, зүгээр байсан амьдралыг нь нэг л өдөр бусниулчихсан тохиолдол олон байна. Энэ бүхнийг хэвлэл мэдээллээр хэлж яриад явах нь хэцүү учир төдийлэн хэлэхгүйгээр олон хүмүүс Хятадад амьдарч байгааг хэлье. Болсон ганцхан үйл явдлыг ярихын өмнө яагаад монголчууд гэдгийг хэлье. Солонгост олон мянган монгол хараар ажилладаг. Бараг 40 мянга орчим монголчуудын 10 мянга гаруй нь хараар ажилладаг. Хажуугаар нь гэрээний буюу албан ёсны амьдрах, ажиллах эрхтэй монголчууд байдаг. Хараар ажилладаг монголчууд хятадуудаас айдаггүй хэрнээ монголоосоо зугтаж, нутаг нэгтнээсээ айж амьдардаг юм. Учир нь, албан ёсны гэх монголчууд Солонгосын гадаадын иргэн харъяатын албанд “хар”-аар амьдарч буй нэгнээ баривчлуулж хураасан бүхнийг чинь авна хэмээн айлгадаг ажээ.

Уусан архиндаа хөлчүүрхсэн монголчууд л хүний нутагт нэгнийгээ хороодог хэрэг гардаг, хулгай хийчихээд бусдыг барьж өгөх нь энүүхэнд байдаг. Ганц Солонгост ч биш, хаа холын Америк, Арлын Япон гээд монголчуудын байгаа газар бүхэнд тэд нэг нэгнийхээ эсрэг ажилладаг. Эхнэр, хүүхэд нь бүлтийтлээ хүлээж байхад хүний ханийг аваад суучих нь юу ч биш. Энэ бол монгол хүүхнүүдийн хийж байгаа ажил. Ингэж 21-р зуунд эв нэгдэлийнхээ эсрэг турхирдаг цорын ганц улс бол Монгол. Зургаан хятад айлын зуун жилээр хөрш зэргэлдээ амьдрах газар дээр ганц монгол айл амьдрахдаа хажуу хавиргынхантайгаа таарамж муутай, атаа хорслоор дүүрэн, авсан ганц сандалд нь хүртэл үг унагаж суудаг юм. Монголчууд ийм л болохоор авъяасаа ашиглаж, амжилтад хүрч чаддаггүй, аминчхан улсууд биз ээ. Төрсөн өссөн газар, төрөл саднаа муулах гэсэндээ биш монгол хүний арчаагүй дорой занг л хэлэх гэсэндээ үүнийг бичиж байгаа хэрэг. Цааш бичвэл олон зүйл байгаа ч бичих гэсэн гол зүйлдээ оръё.

Азийн орнуудад хар тамхи зөөвөрлөн зарж борлуулж, өөр орнуудад гаргаж, сүлжээ маягаар тараадаг “Алтан гурвалжин” хэмээх томоохон бүлэглэл байдаг. Энэ бүлэглэлийн дээд толгой нь малайз, хятад хүмүүс байдаг тухай хар тамхины чиглэлээр эрэн сурвалжлага хийдэг дэлхийн томоохон хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд мэр сэр бичдэг. Энэ бүлэглэлд дээгүүр байр суурь эзэлдэг Б.Хулан, Б.Халиун гэх нууц нэрээр ажилладаг монголчууд байдаг. Энэ эгч, дүү хоёрыг Монголын хууль хяналтынхан, тагнуул цагдаагийнхан андахгүй мэднэ. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэл баривчлаагүй нь цаанаа улс төрийн болон хуулийн томоохон хаалттай, санхүүгийн ашиг сонирхол агуулсан бас нэгэн хэсэг бүлэг хүмүүс байгаагийн гаргалгаа байх. Тэдний гар хөлүүд ихэвчлэн монгол эмэгтэйчүүд байдаг бөгөөд Тайланд, Сингапур, Хятад гээд олон оронд ажиллаж, баригдсан нэг нь тэр орныхоо хуулиар шийтгүүлэн бүх насныхаа амьдралыг үрэн таран хийх нь энүүхэнд. 2000-2008 оныг хүртэлх хугацаанд Хятадад 10 гаруй монгол иргэн Хятадын хуулиар шийтгэл хүлээж, хар тамхины хэрэгт холбогдон цаазын ял ч сонсч байсан удаатай. Тэгвэл өнөөдрийн байдлаар ял сонсоогүй, мөрдөн байцаалтын шатанд байгаа 27 монгол иргэн бий ажээ. Эдгээр 27 иргэний хоёр нь гэр бүл. 27 хүнийг биш юмаа гэхэд энэ гэр бүлд тохиолдсон золгүй явдлыг хүүрнэхийг хүслээ.

Иргэн Ц эхнэр Н-ийн хамтаар Тайланд улсад 2011 оны наймдугаар сарын сүүлчээр амрахаар очжээ. Гурван хүүхдээ хөлийг нь дөрөөнд гарыг нь ганзаганд хүргэж, гадаадад хоёрыг нь сургаад, үлдсэн нэгийг нь дээд сургуульд оруулчихсан хосууд хувь тавилан ямар аялалд хөтөлж байгааг тухайн үедээ хэрхэн тааварлах билээ дээ. Хүүхдүүд том болсон, энэ амьдралаа босгох гэж сүлжээний бизнест орж, таксинд явж, ТҮЦ ажиллуулж байж одоо л нэг хүүхдүүдийнхээ тусыг үзэх болжээ. Англи улсад ажиллаж амьдардаг том хүү нь аав, ээжийгээ алийн болгон зовоох вэ гэж санасны эцэст бүх зардлыг нь дааж Азийн ямар нэгэн оронд аялуулахаар зориг шулууджээ. Үүнд баярласан Ц, Н хоёр шууд л аяллын тийз захиалж Тайландыг зорьсон байна. Зорьсон газрын аялал сайхан байсныг хэлээд яахав.

Монгол руу буцахаар Бээжингийн онгоцонд суудаг тэр нэгэн гайтай өдөр зүс таних монгол эмэгтэй Тайландын онгоцны буудал дээр холоос гар даллан монголоор мэндчилж эхнэр, нөхөр хоёр дээр ирээд нутгийн хүнтэй таарсандаа сэтгэл хангалуун байгаагаа хэлж нислэгээс өмнө аяга кофе худалдан авч өгчээ. Түүний ингэх болсон шалтгаан нь Монголд байгаа дүүдээ 500 грамм хүрэхгүй ганц боодолтой зүйл дайх байж. Эхнэр, нөхөр хоёр ч яахав ачааны мөнгө төгрөг гэсэнгүй, жаахан боодолтой зүйлийг нь дуртайяа тээшиндээ хийжээ. Дүү нь ирж авна, утасны дугаар нь байгаа гэснээс өөр зүйлийг нэг их тодруулж хэлээгүй эмэгтэй өөрийгөө Цэцгээ хэмээн танилцуулсан байдаг. Ингээд Цэцгээ амьдралын төлөө чин сэтгэлээрээ зүтгэж, хүүхдүүдийнхээ сайн сайхныг харахаар зориг шулуудсан байсан энгийн нэгэн гэр бүлд гай удлаа. 2011 оны есдүгээр сарын эхний өдрүүдэд Монголд ирэх ёстой байсан Н,Ц хоёрыг ах, дүүс нь онгоц тосон хүлээвч сураг ажиг үгүй. Хүүхдүүд рүүгээ ч холбоо бариагүй, хамт Тайландад амарсан хүмүүс нь аль хэдийнэ ирчихсэн байж. Ингээд зуучлалаар явуулж өгсөн компани дээр очиж бүх зүйлийг тодруулжээ.

Гэтэл Бээжингийн онгоцны буудал дээр тэднийг шууд л Хятадын цагдаагийнхан баривчилж ачаанаас нь хар тамхи илэрсэн болохыг хэлээд шуудхан цагдан хорихоор авч явжээ. Тэдэнд хятад бүү хэл англи хэл ч байхгүй. Юу болсныг ч тайлбарлах сөхөөгүй ийнхүү Хятадад хоригджээ. Тус хэрэг гарснаас хойш өнөөдрийг хүртэл нэг жилийн хугацаа өнгөрч байгаа ч Хятадын аль шоронд хоригдож байгааг нь хэн ч мэдэхгүй. Ах, дүүсийнх нь зургаан хүн нийлээд Хятадаар хэрэн тэнэж, ах дүүсээ хайж байгаа аж. Хүүхдүүд нь ч ажил хичээлээ орхин бусдын буруугаас болж хэлмэгдэн Хятадын хар гэрт сууж байгаа аав ээжийгээ хайж байгаа аж. Гадаад хэргийн яамаар дамжуулан Хятадын Засгийн газарт мэдэгдэл хүргүүлсэн ч бүх Хятадын аль шоронд хоёрхон монгол байгааг үнэндээ л олох аргагүй аж. Албан ёсны тоо 27 хэдий ч монголчуудаас болж хаанахын шоронд хэдэн хүн хоригдож байгааг бид бүгдийг нь мэдэх боломжгүй юм. Нэг гэр бүлийн хоёрхон монголоор жишээ татаад үзэхэд байдал ийм байна. Хэлмэгдчихсэн гэсэн үг. Одоо тэднийг хятадууд аль хэдийнээ хар тамхи зөөвөрлөсөн хэрэгт татчихаад байгаа биз ээ. Ингэж л өөрөө болж байвал бусдыг үл боддог монгол зан хаана ч нэгэндээ гай болж байгаа юм. Азийн орнуудад зорчиж байгаа бол “Алтан гурвалжин” бүлэглэлийн хар тамхиар амьдралаа залгуулагчид танд хэзээ ч гай болж магадгүй. Иймд монгол хүн шүдэнзний хайрцаг ч дайсан бай түүнийг нь бүү ав. Сайхан байсан амьдралаа бусдаас болж харийн оронд, тэр тусмаа өргөст  торны цаана өнгөрүүлэхийг та лав хүсэхгүй л байх.
Г.Тэгш (www.wikimon.mn)