УИХ-ын энэ удаагийн ээлжит сонгуульд “өнгө өнгийн” нэр дэвшигчид хүч үзэж байна. Нийт 570 гаруй хүн 76 суудлын

төлөө өрсөлдөж буй юм. Улс төрч, хуульч, эдийн засагч, багш, сэтгүүлч, байгаль орчны мэргэжилтэн, дуучин, яруу найрагч, бөх, пастор гээд төрөл бүрийн эрхмүүд энэ сонгуульд нэр дэвшин өрсөлдөж буй ажээ. Төрөл бүрийн мэргэжилтэн өрсөлдсөн сонирхолтой сонгуулийн үйл явц өрнөж байна. Гэвч нөгөө талаар анзаарч хармаар ч зүйл ч их байгаа юм. Монгол Улсын төрийн эрх барих хууль тогтоох дээд байгууллага парламент нь үндэсний эрх ашиг, ард түмэнд нийцтэй зөв хууль батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахад Монгол Улсын төрийн эрх барих хууль тогтоох дээд байгууллага парламент нь үндэсний эрх ашиг, ард түмэнд нийцтэй зөв хууль батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахад гол зорилгоо болгон ажилладаг. Энэ байгууллагыг бүрдүүлэгчдийн олонх нь мэргэшсэн хуульч, улс төрч, эдийн засагчид байж ирсэн. Олон улсад ч энэ жишгийг дийлэнх нь барьдаг гэж байгаа. Гэвч хууль батлах, өөрчлөлт оруулах үндсэн үүрэгтэй УИХ-д мэргэжлийн бус, мэдлэг боловсрол тааруу, хөрөнгө мөнгө, алдар нэр хүндээрээ “түрий барин” улс төрд орж ирэх болсон нь олон нийтэд сайшаагдахгүй байгаа. Нөгөөтэйгүүр улс орны бодлогод ч сөргөөр нөлөөлөх нь дамжиггүй.

Сүүлийн хэдэн жил урлаг спортынхон улс төрийг сонирхох, УИХ-д суух санаархалтай болж ирсэн нь ард түмэн тэднийг тийм ч сайнаар хүлээн авсангүй. Учир нь УИХ-д сонгогдон ажилласан ч ард түмэнд таалагдахаар дорвитой ажил хийгээгүйд учир байгаа юм. Түүнээс бөх, дуучиндаа ч асуудлын гол нь биш юм. Тухайлбал, Дархан аварга, УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ. Энэ эрхэм 2004 онд анх төрсөн нутгаасаа сонгогдон ажиллаж 2008 онд мөн улиран сонгогдсон. Түүнийг 2004-2008 онуудад анх сонгогдон ажилласан он жилүүдэд парламентад “зүгээ олох” гэж нэлээн юм болсон хэмээн улс төрийн хүрээнийхэн гоочилдог. Мөн Кёкүшюзан Д.Батбаяр. Түүний хувьд өнгөрсөн дөрвөн жил ажиллахдаа бие даан санаачилсан хууль энэ гээд хэлчих зүйлгүй гэдэг. Улс төр эдийн засгийн анхны мэдэгдэхүүнгүй, боловсрол, мэдлэг тааруу нэгэн гэдгийг олон нийт гадарладаг. Гэвч дахин УИХ-д суухаар төрсөн нутаг Ховд аймагтаа хөлгийн жолоо залаад байна.

Харин энэ удаагийн сонгуульд Аварга А.Сүхбат МАХН-аас, Д.Сумъяабазар МАН-аас, Улсын гарьд Б.Гантогтох ардчилсан намаас нэр дэвшихээр бэлтгэлээ базааж байна гэх мэдээлэл тархаж байсан ч А.Сүхбат, Б.Гантогтох нар өрсөлдсөнгүй. Улсын гарьд Б.Гантогтох өрсөлдөх санаа байсан ч мандатаа авч чадаагүй байна. Харин УИХ-ын 26 дугаар тойрогт МАН-аас Улсын аварга Д.Сумьяабазар хүч үзэж буй юм. Тэрээр УИХ дахь бөхчүүдийн эгнээг тэлэхээр сэтгэл шулуудаад байна. Аварга Д.Сумьбазарын хувьд хувьд бас л улс төр, хуулийн мэдлэг туршлага гээд байх зүйлгүй, хууль батлалцах хэмжээний нэгэн биш юм. Төр барилцах түвшний туршлага бол бүр үгүй. Өнгөрсөн дөрвөн жил Сонгинохайрхан дүүргийн НИТХ-ын төлөөлөгчөөр ажилласан ч хийж хэрэгжүүлсэн ажилгүй, дүүргийн иргэд ч мань хүнийг ИТХ-ын тэргүүлэгч гэдгээр нь таньдаггүй байв. Ер нь бол Б.Бат-Эрдэнэ, Кёкүшюзан Д.Батбаярын адилаар “ширээний бөглөөс” болохгүй гэхийн баталгаа байхгүй л дээ. Мэдэхгүй юм чинь дуугүй суухаас ч яах уу.

Харин Монголын үндэсний бөх, чөлөөт бөхөөр бол түүнтэй маргахгүй шүү. Торгон ногоон дэвжээнээ үзэгч олноо баясгаж явсан цаг саяхан. Монгол бөхийн түүхэнд үлдээсэн аав хүү хоёрын гавьяаг үнэлэхгүй байхын аргагүй. Тэрээр мөн Монголын чөлөөт бөхөд оруулсан хувь нэмэр өндөр. Тив дэлхийн тэмцээнд эх орныхоо нэрийг дурсгаж явсан гавьяатай. Түүнчлэн Монголын чөлөөт бөхийн холбооны тэргүүн дэд ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан гээд түүний спортод оруулсан хувь нэмэр, гавьяа их. Тиймээс л ард түмэн түүнийг аварга Д.Сумьяабазар гэдгээр нь сэтгэлдээ мөнхлөхийг хүсдэг. Түүнээс УИХ-ын гишүүнээр түүнийг төсөөлж байгаагүй байх шүү. Аварга Б.Бат-Эрдэнэ, Кёкүшюзан Д.Батбаяр нарын спортын амжилт, түүний нэр хүнд их улс төртэй хутгалдаж эхэлснээс хойш “балартаж” эхэлсэн гэдэгтэй санал нийлэх байх. Үндэсний их баяр наадамд зургаан залуу заан зодоглож, ид бужигнуулж явсан тэр залуу сайхнаар нь, Улсын аваргаар нь Д.Сумьяабазарыг сэтгэлдээ үлдээх бөхийн хорхойтон ард түмний чин хүсэл эрмэлзэл бий. Тиймээс л залуу аварга Д.Сумьяабазарт харамсал төрмөөр байгаа юм. Улс эх орондоо ихийг бүтээх хүсэл эрмэлзэл түүнд байж болох. Гэхдээ бөхийн спортоос өөр суурь мэргэжилгүй, аваргыгаа хууль батлалцаад явна гэдэгт нэг л итгэж өгөхгүй байна.

Харин Аварга маань уул уурхайн инженерийн мэргэжилтэй байсан бол хүлээн зөвшөөрч болох юм шүү. Ашигт малтмал, уул уурхайн олборлолт ид хөгжиж буй энэ үед ямар хууль тогтоомж хэрэгцээ шаардлага байгааг мэргэжлийн уурхайчны үг, хууль тогтоох байгууллагад хэрэгтэй байхыг үгүйсгэхгүй. Харин бөхийн спортын төлөөлөл УИХ-д хангалттай байсаар ирсэн, хэрэгцээ шаардлага нь ч тийм их биш шүү аварга аа.

Т.АМУР

olloo.mn