Барилдахаасаа таахалзах нь гэгчээр сонгууль бүрээр той-рог сольж, өвдөг шорооддог нэг нөхөр энэ сунгаанаар

даа-гаа нэхэх гэнэ. Уг нь Баянголчууд түүнд 2004 онд итгэл хүлээлгэн төрд илгээсэн л дээ. Гэвч парламентын танхимд кноп дарах үүрэгтэй суусаар дөрвөн жилийг өнгөрүүлсэн. Ёстой л хэлдэг гурав, хийдэг ганцын зарчмаар ажилласан даа. Ямар сайндаа л “памперс”-тай гишүүн гэдэг цолтой төгсөхөв. Тэр ч утгаараа төрийн ордны улаан буйдангаас “гудамжинд” гарсан цөөнхийн төлөөлөл болсон юмдаг. Уг нь Их хурлаас унаад Элчин, Сайдаас буугаад агент-лагийн дарга биз дээ, одоогийн жишгээр. Гэвч хөөрхий, төрхөмдөө буцаж, “Тумбааш” дэлгүүрийнхээ хаяаг бараад-сан гэдэг. Гэхдээ л учир мэдэх нэгний яриагаар тухайн үед сонгууль “аяга будаа, шанага гурил”-аар болдог байсан цаг.

Тийм ч учраас эрхэм бизнесмэн гуай “Азийн гхарклийн сан” ХЗХ, “Тумбааш” дэлгүүр, “Тумбааш” авто засвар, угаалгын газрынхаа буянаар улс төрд мөрөө тамгалсан, УИХ-д гурвантаа сонгогдсон мэргэшсэн парламентч Ж.Бямбадоржийг унаган, төрийн ордны улаан буйданд тухалж байсан түүхтэй. Түүнээс мөнгөний хүч байгаагүй бол энэ хоёр эрхмийн эх орон, ард түмний амьдралд хэн нь хэн бэ гэдгийг жинхэнэ утгаар нь тодотговол “памперс”-тай эрхэм хаа хүрэх бол. Бас л сонирхолтой. Тиймдээ ч сонгууль бүрийн өмнө ийм нэгэн яриа улс төрийн хүрээнийхний дунд ёс юм шиг уламжпагдан хөвөрдөг болжээ. Гэхдээ л тэр гишүүн байхдаа ангидаа л баян чинээлгээрээ толгой цохидог байлаа. Харин өнгөрөгч УИХ-ын сон-гуулийн гараа түүний хувьд, бас л барцадтай эхлэв. Ядаж байхад түүнийг УИХ-ын гишүүн байх хугацаанд дэлхийн эдийн засгийн хямрал манай улсыг дайран хадгаламж, зээлийн хоршоодын дампууралд томоохон бизнесмэнүүд толгой дараалан холбогдож, “аавын хаалга” хүртэл татаж  байлаа. Энэ гай .хөөрхий түүнийг ч тойрсонгүй. Гэвч тэрбээр дараагийн сонгуулийн зам мөрөө бодож, нэр холбогдоод буй энэхүү хэргээс өөрийгөө цэвэрхэн авч гарахаар байдгаа гөвж, өрөө төлжээ. Учир нь түүний ах, эгч нарынх нь ажиллуулдаг байсан гэгдэх энэ төрлийн хоршооны үйл ажиллагаа доголдож эхэлсэн нь холбогдох байгууллагуудын шалгалтаар илэрсэн хэрэг. Тиймээс мань хүн олон жил хувь тавилангаа даатгаж ирсэн “Тумбааш” дэлгүүрээ зарж, хадгаламж эзэмшигчдийнхээ хохирлыг чимээгүйхэн барагдуулж дууссан гэнэ. Тухайн үед энэхүү дэлгүүрийг Монгол банкны ерөнхийлөгч асан А.Батсүхийн эхнэр худалдан авсан гэх мэдээлэл одоо ч хэвлэлийн шар хуудаснаа архивлагдан үлджээ.

Харин энэ удаад бууриа сэлгэж, төрөл төрөгсдөө түлхүү төвлөрсөн Чингэлтэй хайрхныг бараадахаар сурталчилгаа юугаа
эхлүүлээд байна. Гэхдээ мань хүн уламжлалаа эвдэж, “симбо” зайрмаг тараахгүй, хуульд захирагдаж байгаа гэнэ лээ. Тэрбээр уг нь нэлээд эртнээс энэ дүүрэгт сонгуулийн зам мөрөө засаад л явсан. Гэхдээ л муу нэрийг хусавч арилахгүй гэж “памперс”-тай мөрдөс зүүсэн түүнд чингэлтэйчүүд итгэл үзүүлэх болов уу. Өмнө нь төрд сонгогдож, дорвитой зүйл амжуулж чадаагүй хүн дахин сонгогдоод онц сайн ажиллах нь юу л бол гэдэг дүгнэлтийг иргэдийнх нь зүгээс чулуудаж буй нь судалгаагаар тогтоогдсон дуулдана. Тэр ч бүү хэл туурга нэг ч байр суурь тустай намын нөхөд нь энэ эрийг хууль батлалцах түвшний мэдлэг боловсрол, “зангараг” байхгүй хэмээн шүүмжлэх нь олонтаа дуулдсан.

Ямартай ч энэ удаад тэрбээр намынхаа акулуудаас туршлага судалж, амьхандаа том хөдлөхөөр шийдэв үү, хэсэг нөхдийн хамт фракц хүртэл байгууллаа. Гэвч “Тулаанд зөвхөн шонхорууд нисдэг” гэх Р.Амаржаргал гишүүний үг ул болж, энэ цагт болжморууд нэгдээд байна. Энэхүү фракцид Төв аймгийн намын дарга Д.Доржпүрэв, Сүхбаатар аймгаас ҮЗХ-нд сонгогдсон Д.Батмөнх, тус намын ҮЗХ-ныгишүүн.Хан-Уулдүүргийн Засаг дарга асан А.Ганхуяг, ‘”Чингэлтэй дүүргээс ҮЗХ-нд сонгогдсон Д.Алтанхуяг, Хэнтий аймгийн АН-ын дарга М.Хүдэрбаатар нар багтжээ. “Болжмор”-ууд ах нарынхаа чансаанд хүрэхээр хөдөлж чадахгүй ч фракцаа “Мөнх тэнгэр” хэмээн нэрийдэж, нэрээ харж “цадаж” сууна. Ийнхүү жижигчүүлээс бүрдсэн энэ фракцид УИХ-ын гишүүний төлөөлөл байхгүй гэдгээрээ намдаа “жулдаа” тооцогдох нь зүйн хэрэг. Гэхдээ ч намын удирдлагуудынхаа урд, хойно гүйж байгаад фракцийн хэдэн гишүүндээ нэр дэвших эрх өвөр-төлчихсөн гэж байгаа. Дүүргийн намын хурлаар УИХ-ын гишүүн Г.Баярсайхан, Батж.Батбаяр нарыг нэр дэвшүүлэх сонирхолтой байж л дээ. Гэвч Б.Батбаатар өөрийгөө нэр дэвшүүлсний сацуу фрак-цынхаа Д.Алтанхуягийг зүтгүүлсэнээр бөөн хэрүүл, маргаан үүсгэсэнийг тухайн үед албаны эх сурвалжууд мэдээлж байсан. Өөрөөр хэлбэл АН-ын
жижиг жараахайнуудын өдөөсөн хуйвалдаан энэ сонгуулийн өмнөх нам доторх хагарлыг ийнхүү “галдаад” авсан. Үүнийг намын даргын тайлбарладаг шиг АН дахь ардчилал гэж нэрлэхээсээ илүүтэй, хувийн эрх ашгаа бодсон жижиг фракцын “хор найруулах” ажиллагаа гэж харахаас өөр аргагүй байдалд хүрсэн юм. Гэхдээ ч “бяцхан” дарга сүүлийн үед хор найруулахдаа тун их гаршаад байгаа гэнэ лээ. УИХ-ын гишүүн Б.Батбаярыг Үндэсний зөвлөлдөх хороонд орохоор хоёр ч удаа нэр дэвшихэд тэрбээр зориудаар унагасан аж. Харин Б.Батбаяр намын даргынхаа зуучлалаар түүнтэй ойлголцохоор уулзахад нь өөдөөс нь “30 сая төгрөг өгчих, тэгээд ямар ч асуудалгүй гаргаад өгье” гэж мөнгө нэхсэн гэдэг яриа АН-ын гишүүдийн дунд өвсөнд ассан түймэр шиг л дэгдэж байсан нь саяхан.

…Нэг хэсэг мань эр нэлээд сандрав. Сонгууль дөхсөнийг ч хэлэх үү. Бөөн байгаа ганц албан тушаалынх нь сэтэрийг Т.Бат-Эрдэнэ тамгатай юутай нь хумьчих гээд нэлээд юм болов. Сүүлдээ ч бүр намаараа талцан хуваагдаж, жагсаал цуг-лаан, өлсгөлөндөө тул-лаа. Аргаа ядсан намын удирдлагууд олон өдөр, шөнө ярилцсаны эцэст Хяналтын ерөнхий хороог хуралдуулав. Ийнхүү хоёр даргыг асуудлаа дотооддоо зохицуулахгүй бол дараа, дараагийн арга хэмжээ авах болсныг хатуухан анхааруулснаар маргаан нэг мөр болсон түүхтэй. Уг нь намын ротацийн сонгуулиар Т.Бат-Эрдэнэ албан ёсоор сонгогдсон гэдэг. Харин Б.Батбаатар өмнө нь энэ суудалд тухалж байсан гэдгээрээ улайрч, дээр нь тус дүүргийн эл намд түүний ойр дотныхон олон байдаг учраас ялалт мань эрийнх болсон юм билээ. Ингэж л сонгуулийн сурталчилгаагаа хаяглах бяцхан сэтрээ өөрийн болгосон түүхтэй эр дээ. Өмнө нь “Тумбааш”-ийн гэхэд Монголын ард түмэн бус юм гэхэд, бизнесийн хүрээллийнхэн мэддэг байлаа. Харин энэ удаад овоглох ганц дэлгүүрээ өрөнд тавиад туучихсан хүн чинь энэ олон нэр дэвшигчээс юугаараа тодрох билээ.

О.Мөрөн

Эх сурвалж: “Нийгмийн толь”