Шударга ёс хүчтэй юм аа. Шинэ “Ганц худаг”-т болсон шүүх хуралд Н.Энхбаяр, С.Баяр, Ц.Мөнх-Оргил нар гэрчээр оролцлоо. “Дайсан”-ууд болцгоосноосоо хойш огт уулзалдаагүй тэд нэгэн рүү­гээ эгцэлж ч харахгүй зэрэгцэн сууцгаах нь сонин байлаа. Юу бодоцгоож суусныг чөтгөр л мэдэх байх. Хэрвээ шударга ёс байдаггүйсэн бол эдгээр нөхөд тийшээ хавьтах нь байтугай салхин доогуур нь ч гарахгүйгээ мэднэ. Харин ч бүр хэнийг шоронд явуулахаа ярилцаад өрөөндөө сууцгааж байх хүмүүс. Яагаад гэвэл эд нөхөд дөрөвхөн жилийн өмнө Монголын хаад байлаа, Мон­гол төрийн дээд эрх мэдлийг гартаа бүрэн барьж байв. Тиймдээ ч генерал Баатар, казиногийн гурав, Гүндалай… бүгдийг нь баривчлан “Ганц худаг”-таа хийн залхааж байв. Д.Энхбатыг их тив Ев­ро­поос хулгайлан авчруулж шоронд хөнөөж чадаж байв. Шударга ёс байгаагүй үед энэ хэд Монголын 800 гаруй за­лууг дүүрэг дүүрэгт хуваари­лан, оюутнуудыг сангийн аж ахуйд явуулдаг шиг шоронд ачуулчихаад шоо­лоод сууж байсан хүмүүс юм. Хүн гэдэг амьтан шорон, үхэл хоёроос айдаг нь там байдаг. Үүнийг шоолох нь илүү зан байдаг юм. С.Баяртан Н.Бага­бандийн Тамгын газрын дар­га байхдаа “Одоо энийг, тэрийг шоронд явуулна” гээд хуруугаа тоолж байхыг хар­сан хүн байдаг. Ийм ерөнхий шорончид шорон­гийн хаалга татлаа. Монголын шоронг захиран мэдэж байсан хү­мүүс шоронгийнхоо хаалгыг өөрсдөө татсан нь давахгүй гэсэн даваагаараа гурав дав­дгийг харуулсан үйл явдал болов.

Энэ бол хонзон авалт биш юм. Энэ бол шударга ёс Монголын нийгэмд үйлчилж эхэлсний нотолгоо юм. Шу­дарга шүүхийн өмнө хүний амь бүрэлгэхэд хүргэсэн хү­мүүс очихоос өөр арга бай­даггүй юм аа. Хүн алсан хүн сүүдэргүй гэж ард түмэн ярь­даг. Үнэхээр л хүн алсан хүн сэтгэл санааны хүнд дарам­тад байдаг бололтой. Гэвч хийсэн л бол ялаа хүлээж таарна. Хэрвээ хийсэн бол, тушаал өгсөн бол гэрчээр биш яллагдагчаар таслагдах болно. Эдгээр дөрвөн албан тушаалтан аснууд Монгол төрийн ариун сэнтийг монгол хүний цусаар будсан учир дахин төрд гарах ёс сурта­хууны эрх байхгүй.  Муу хүн үхэхдээ нөхөрсөг гэдэг. Энэ дөрөв өнөөдөр хүн бүрийг өөрсдийнхөө асуудалтай хол­­бохоор оролдож, тэр ч ирэх ёстой, энэ ч ирэх ёстой гэж байна. Жагсаал цуглаа­ныг хэн зохион байгуулсан юм, хэн турхирсан юм, тэр яагаад ирдэггүй юм хэмээн хүн бүр рүү үсчиж, хамсаат­наа хайн, хань татаж байна.

Энд нэгэн том ялгаа бай­гааг зориудаар олж харахгүй царайлцгааж байна. Жаг­сагчдын үйл хөдлөлийг улс төрийн шинж чанартай бай­сан гэж үзэн Өршөөлийн хууль гаргаад өршөөчихсөн. Харин эдгээр хуучин дарга нар болон генерал, хуран­даа нарыг “Яагаад жагсаа­лаас тарж явсан хүмүүсийг хойноос нь элдэн хөөж, буу­дан хороож хонзонгоо авсан юм бэ, яагаад нэг иргэнийг намынхаа байрандаа гавлаж орхин угаартуулж хороосон юм бэ, яагаад энэ бүхнийг шүүхээр шийдүүлээгүй юм бэ” гэдгийг шударга ёс асуу­гаад байгаа юм. Ийм тодор­хой асуудлыг тэд булзааруу­лан, ард түмнийг төөрөлдүү­лэхийг оролдож байна.

Монголд хууль бусаар хийгдсэн  бүх үйл явдал шүү­хийн шүүлтүүрээр орж ший­дэгдэх ёстой. Үүнтэй эрүүл ухаантай хэн ч маргах эрхгүй. Эрхгүй шүү. Дургүй нь хүрлээ, хүрлээ гэхэд дуртай нэг нь монгол хүнийг буудаж алаад байх ёсгүй гэдгийг л шүүх хэлж байна. Харин долдугаар 1-нд жагсаал яагаад хийсэн эсэ­хийг хэн ч тэднээс асуугаагүй байна.

Б.НЯМАА

ӨДРИЙН СОНИН-МЭДЭЭ.МН