Монгол Улсын Засгийн газар уг нь зөндөө л ажил санаачилж, зохион байгуулах аж. Гэвч заримдаа мах, бензинийнхээ үнийг барьж дийлэхгүй байж Таван толгой гэж юун том том юм ярьдаг юм бэ гэж хэлмээр санагдах үе гарах юм.

Аливаа бүхэн энгийнээс эхэлдэг. Ард амьдралд өнөөдөр мах, бензин гэсэн өчүүхэн асуудал л дарамт үзүүлээд байхад ийм энгийн  зүйлийг зохицуулж, барьж чадахгүй байгаа нь манай төр засгийнхны чадамжийг элдэв тайлбаргүйгээр харуулна.

Энэ долоо хоногт л гэхэд нөөцийн махны үнэ 1800 төгрөгөөр нэмэгдэж, тал дүүрэн малтай гэж онгирц­гоодог монголчуудыг таваг дүүрэн будаа, тавхан ширхэг махны өөдөстэй хоол идэхэд хүргэж байна. Малынхаа махыг идэж чадахгүйдээ хүрч буй нийслэлийнхэн тахианы махыг сүүлийн үед түлхүү хэрэглэж, үүнтэй хол­бог­дуулан шувууны импорт ч өсөх янзтай боллоо.

Нэлээд хэдэн жилийн өмнө боломжтой айл л тахианы махаар зоог барьдаг байсан бол өдгөө боломж муутай нь тахиа шувуугаар хооллож байгаа нь бодит үнэн юм. Тэгэхээр монголчууд хүнсний гол хэрэглээ болох махаа хүртэл гаднаас зөөж, гад­ныханд хөрөнгө оруулах зам нь улам л өргөсөөд бай­гаа нь манай эдийн засаг буруу гольдролоор явж буйг илт­гэнэ.

Ямартай ч Монгол Улсын Засгийн газар, Хүнс, хөдөө аж ахуй, Хөнгөн үйлд­вэрийн яам, Монголын Мах­ны холбоо, Нийслэлийн захи­рагчийн ажлын алба зэрэг байгууллагаас хам­тарч жил бүр үнийн хөөрөгд­лөөс сэргийлж, нөөцийн мах бэлтгэдэг ч энэ жил уг асуу­дал нэлээд бэрхшээл да­гуулж байна.

Мэргэжлийн хяналтын албаны Хүнс, хөдөө аж ахуй, үйлдвэр үйлчилгээний хэлтсийн улсын байцаагч Ж.Алтанзул ярихдаа “Энэ жилийн хувьд нөөцийн махыг 2600-3700 төгрөгөөр худал­даалж эхэлсэн. Гэвч нөөцийн мах бэлтгэгч ком­паниудын зүгээс алдагдал гарч байна гэж үзсэний дагуу махны үнийг нэмэхээр бол­сон. Үхэр 5500 төгрөг, ямаа 4100 төгрөг, хонины махыг 5100 төгрөгөөр худал­даа­лах шийдвэр гарсан бай­на лээ” гэв.

Тэгэхээр 2600-3700 төг­рөгийн хооронд худал­даалагдаж байсан нөөцийн махыг Монголын махны холбоо тэргүүтэй хэдэн ком­пани бараг 6000 хүртэлх төг­рөгөөр нийслэлчүүдэд зарж, ахиухан ашиг олохоор шу­наж эхэллээ. Өөрөөр хэл­бэл нийслэлийг махаар хан­гах үүрэг авсан 21 ком­пани том том зоорь, хөр­гүү­рүүдийнхээ ачаар намар нядалж, хадгалсан махаа одоо ард иргэдэд хоёр дахин өндөр үнээр зарж, бор­луулахаар санаархах болжээ.

Өнгөрсөн намар нөөцөлсөн 12 мянган тонн мах хүрэлцэхгүй дууссан учраас дахин 15 мянган тонн мах худалдаанд гаргахаар ажил­лаж эхлээд байна гэдэг үг үнэндээ зүгээр л хөшиг юм. Яагаад гэвэл махны компаниудын мах дуусаагүй болов уу гэж хардаж байна. Магадгүй албаар махны хомсдол үүсгээд ч байгаа юм бил үү, хэн мэдлээ. Ер нь тэгээд нөөцийн махыг үнийн хөө­рөгдлөөс сэргийлж биш харин ч эсрэгээрээ үнэд оруу­лах гэж нөөцөлдөг юм биш үү гэсэн бодол төрөх боллоо.

Нөөцийн махыг үнэд оруулах байсан юм бол яах гэж нөөцөлж, дарсан юм, эсвэл Засгийн газар, ХХААХҮЯ болон бусад холбогдох газрынхан өөрсдөө бизнес хийгээд байгаа юм уу гэсэн сэрдлэг төрөх ч энүү­хэнд байна.

Нөгөөтэйгүүр Засгийн газар маш их үр ашиггүй зардал гаргаж байгаа аж. Энэ жил л гэхэд 12-хон мянган тонн мах бэлтгүүлэхийн тулд улсаас 8 орчим тэрбум төгрөг махны компаниудад өгсөн юм билээ. Үүний оронд хангалттай хэмжээний зоорь барьж, 50 мянгаас дээш хэмжээний махыг намар бэлтгэж чадсан бол улсын нөөцөөс зах зээлд 2000-3500-аар үнэлэгдэх махыг нийс­лэл­чүүдэд ний­лүүлж болох байлаа. Гэтэл зоорь байхгүй, бас дээр нь төр засгийнхан хувийн ком­паниудтай нэг түрүүвч­тэй болчихсон сууж байгаа нь тун тоогүй гэсэн яриа олон нийтийн дунд хэдийнэ газар авчээ.

Бензиний үнийн асуудал ч гэсэн монголчуудын нуруун дээр мөнхийн том ачаа болсоор байна. Оны босгон дээр нефть импортлогч компаниудын үгсэн хуйвалдсан шалтгаанаас болж шатахууны үнэ 260 төгрөгөөр огцом нэмэгдэж, 1830 төгрөг болсон. Харин Засгийн газар, холбогдох яам, агентлаг ард түмнийг шулах гэсэн арга ядсан энэ ажиллагааг нэлээд шахаж, шаардсаны хүчинд 50 төгрөгөөр эргүүлэн буулгасан билээ. Тодруулбал, “Петровис”, “Шунхлай”, “Сод-Монгол” АИ- 92 шатахууныхаа үнийг литр тутамд 50 төгрөгөөр татсан. Ингэснээр АИ-92 1680 төгрөг болж хямдарсан шүү дээ. Тэгэхдээ энэ бол Засгийн газрын хувьд гавьяа байгуулсан хэрэг биш. 260 төгрөгөөр нэмснийг 50-хан төгрөгөөр буулгасан нь нүглийн нүдийг гурилаар хуурсантай адил явдал юм. Үүнээс үзвэл улс өөрөө нефть боловсруулах үйлд­вэртэй болохын зэрэгцээ өөрсдөө нөөцийн махаа бэлтгэх цаг ч болсон аж.

Харин энэ асуудалд иргэд Засгийн газрыг шууд буруутгах болжээ. Тухайлбал:

“-Махны үнийг тэнгэрт гар­гасан хар Засгийн газар гэж нэрлэмээр санагдаж байна. Монголчуудын хэдхэн гол хүнс байдаг. Мах, гурил, хүнсний ногоо гэхчлэн. Ердөө энэ хэдхэн юмаар нь тогтвортой хангаж чадахгүй л байгаа бол Монголд энэ Засгийн газрын хэрэг гэж огт алга!!!

-Улаанбаатар хотын сарын хэрэгцээ хэдхэн мянган тонн мах. Хавар болохоор л махны үнэ өсдөг нь шинэ зүйл биш. Гэтэл үнэ буул­гах ёстой нөөцийн мах нь зах зээлийн үнээ даган өсч, бууруулах биш харин ч өсгөхөд нь нөлөөлж байна. Иймхэн ажлыг зохион байгуулж чаддаггүй Засгийн газрыг хугацаанаас нь өмнө бүрэн бүрэлдэхүүнээр нь огцруулах хэрэгтэй.

-Хотын менежер Ч.Бат мах­ны үнэ нэмэгдэхгүй гэж хэлж байсан. Энэ хариуц­лагагүй үг байсан юм уу. Магадгүй энэ үгнээс бо­лоод олон хүн тайвширч, хямд байхад нь махаа авч чадаа­гүй байж болох юм. Зөрүү мөнгөө Ч.Батаас авах уу, Т.Ба­дамжунайгаас авах уу.

-Монголчууд ингэж байхдаа таарсан үхэрнүүд мөн дөө. Бие биеэ той­руулж мөлжсөөр байгаад ясан овоо л үлдэх юм байна. Барил­гынхан, замынхан, хүнс­нийхэн, худалдаачид, боловс­ролынхон, малчид, ченжүүд, эмч нар, эр­чимийнхэн, тээврийнхэн гээд л бүх салбар уралдан үнээ өсгөж, бие биеэ хэмлэх юм. УИХ, Засгийн газрыг даруй огцруулах хэрэгтэй.

-Яг хавар болонгуут нөөцийн махны бор­луулалтыг огцом зогсоож, махны ханшийг тэнгэрт тулгаж байгаад өндөр үнээр зарах гэж байна. Ард түмэн тэдэнд ингэж доромжуулах гэж үү” гээд л иргэд тун бухимдалтай байна.

Ер нь явж явж муу муухай гээд байдаг Н.Энхбаяраасаа до­лоон дор байж болохгүй л бай­маар санагдана. Цаадах чинь Ерөнхий сайд байх 2000-2004 ондоо өргөн хэрэг­лээний барааны үнийг хамгийн тогтвортой байлгаж чадсан гэгддэг юм билээ. Наад захын энэ мэт асуудлаас болоод монголчуудын сон­голт эргээд урт шар дээлт дээр буух магадлал өндөр байгааг түүний өрсөлдөгчдөд дуулгахад илүүдэхгүй биз ээ.

С.Бэлэгмаа