Оффшор бүстэй ямар нэг байдлаар холбогдсон улстөрчийн жагсаалтууд энэ янзаар нэмэгдээд байвал сонгуулийн санал өгөх хугацаа болоход нэлээд урт дараалал үүсч мэдэхээр байна. За ямартай ч анх С.Баярцогтоор эхэлсэн АН-ын оффшортонгууд “Ажнай”-н Д.Бат-Эрдэнээр үргэлжилж байна. Тэрчлэн “Ажнай”-н Д.Бат-Эрдэнэтэй холбоотой мэдээллийг хүргэж байна. УИХ-ын гишүүн түүнийг орон нутгийн өмчит тодотголтой Тавантолгой компани дахь хувь эзэмшлээ 26-аас  49 хувьд хүргэхийн тулд боломжит бүхий л арга залийг ашигласан байж болзошгүй тухай мэдээллүүд цөөнгүй байж ирсэн. Тэрнээсээ болоод ч нэлээд асуудалд орж ирсэн учраас ил харагдах талаасаа бол өөрийгөө Тавантолгойгоос тусгаарласан шиг байгаа юм. Гэхдээ л “даравч далдайх, булавч бултайх” зүйл гэж бий хойно. Ямартаа л  үр шимийг нь үзэж Тавантолгой ХК-ийн ТУЗ –ийн толгой дээр гарч сууж үзсэн түүнийг орон нутгийн өмч нэрээр нь түрий барин хувийн өмч шигээ зоргоороо ашиглаж байна гэх гомдол санал ч орон нутгаас тасардаггүй.  Тавантолгой ХК-ийн ТУЗ дотор “дайн” дэгдээд байгаа талаар мөн л орон нутгаас мэдээлэл ирж л байсан билээ. Жилдээ 70 тэрбумаас буухгүй ашигтай ажилладаг Тавантолгой компани орон нутгийн хөгжил дэвшилд олигтой үр дүнтэй хөрөнгө оруулалт хийж гавьдаггүй хэрнээ, удирдлагууд хоорондынх нь жөтөөрхөл  гадагшилж  ирсэн нь яах аргагүй үнэн. Уурхайн захиралдаа  5 сая төгрөгөөс давсан эрх мэдэл олголгүй, зөвхөн хэдхэн биендээ наалдах ашгийн төлөө үхэлдэн шунаж ирсэн ТУЗ-ийн гишүүд  хэмлэлдэж байдаг.

Цаашлаад  Д.Бат-Эрдэнийн эзэмшилд “шударга” замаар явж очсон хувьцааны талаар  асуудлууд ч сөхөгдөж ирсэн. 2004 оноос эхлэн Хятад руу нүүрс гаргаж эхэлсэн тус компани 160-аад ажилчинтай бөгөөд улсын төсөвт сар бүр 10 тэрбум төгрөг оруулдаг.  Харин ажилтнуудынх нь цалингийн доод хэмжээ 400 мянган төгрөг байсан даа саяхныг хүртэл. Харин Д.Бат-Эрдэнэ эрхэм нэг ширхэг нь бараг саяар үнэлэгдэж байгаа 7979 ширхэг хувьцааг худалдан авч компанийнхаа ТУЗ-ийн эрх мэдлийг гартаа лавшруулан атгаж байлаа. Гол нь түүнийг ингэж эрх мэдэлд хүрсэн замыг “бохир” гэж хувьцаагаа алдагсад гомдоллож ирсэн юм. Ер нь түүний хувьцаатай холбоотой асуудал үүгээр дуусахгүй. Тэрээр “Тавантолгой транс” ХХК, “Говь Урал” ХХК болон “Транс” банкны хооронд үүссэн он он дамнасан маргааны ард байгаа жинхэнэ эзэн юм. Учир нь тэрээр ОХУ-ын иргэн К.Д.Романовскийн эзэмшилд байсан  “Тавантолгой” ХК-ийн өөрийн өмчлөлийн 10 231 ширхэг хувьцааг авахын тулд “Тавантолгой Транс”-ынхаа Д.Дагвадоржийг хүчин зүтгүүлсэн талаар баримт бүхий мэдээллүүд бий. Энэ асуудал хууль шүүхийн байгууллагаар дамжин ихээхэн дуулиан дагуулсан юм. Харин “Тавантолгой транс” ХХК-ийн зүгээс эл асуудлыг өөрийнх нь талаас нэхэмжлэлтэй, иргэдийн хувьцааг луйвардах, иргэдийн эрх ашгийг  хөндсөн зүйлгүй, гурван компанийн хооронд үүссэн БИЗНЕСИЙН МАРГААН гэж тодотгодог. Гэхдээ бодит байдал дээр  БИЗНЕСИЙН МАРГААН гэхээсээ залилан маягийн төрхтэй.

Тэр талаар нь төнхөж харахын тулд эхлээд “Тавантолгой транс” ХХК нь “Ажнай”-гийнх гэдгийг тодотгох ёстой болов уу. Түүнчлэн хувьцаа тойрсон маргаан хэрхэн эхэлсэн талаар өгүүлэхэд:

“Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийн “Тавантолгой Транс”  монгол, орос хоёр иргэнтэй хамтран “Говь Урал” ХХК-ийг байгуулсан байдаг. Тус компани нь Транс банкнаас хоёр тэрбум 500 сая төгрөг зээлжээ. Хамтрагч талууд зээл авахдаа бүгд  гарын үсгээ зурцгаасан байдаг. Тухайн үед тус компанийн 25 хувийг эзэмшигч, ОХУ-ын иргэн К.Д.Романовский Монголын хөрөнгийн бирж дээр арилжаалж буй “Тавантолгой” ХК-ийн өөрийн өмчлөлийн 10 231 ширхэг хувьцаа, хүнд даацын машин техник зэргийг барьцаалсан аж. Харин  зээлийн барьцаанд байсан хүнд даацын машин, чиргүүлүүд нь Монголбанкны аккредитивын нэг тэрбум 400 сая төгрөгийн өртэй, туйлын эрсдэлтэй барьцаа болох нь тогтоогдсон тул хуулийн байгууллага уг зээлийг олгосон Транс банкны захирлаар ажиллаж байсан А.Е. Новожиловт эрүүгийн хэрэг үүсгэжээ.  Гэтэл тэр эрхэм нь шүүхийн шатанд шалгагдаж байх үедээ оргон зайлсан бол  “Тавантолгой Транс” ХХК-ийн Ерөнхий захирал Д.Дагвадорж зээл төлөх хариуцлагаасаа зугтаж, зээлдүүлэгч банкиндаа мэдэгдэлгүйгээр гэрээгээ зөрчин, охин компаниас гарсан түүхтэй. Улмаар  “Тавантолгой транс“ ХХК нь уг зээлд эрх зүйн хувьд ямар ч хамаагүй болж хувирсан байдаг. Д.Дагвадорж захирал хариуцлагаас мултарсан талаараа “Говь Урал”-д оруулсан хөрөнгөө татаж, компаниас гарсан хэмээн ярьсан байдаг.

 Үнэндээ бол хамтрагч талууд зээл авахад анхнаасаа гол дүрд тоглосон нь Тавантолгой Транс компани байдаг. Хэрэг дээрээ зээлийнх нь барьцаанд хамтрагчийнхаа Таван толгойн хувьцааг тавиулсан хэрнээ дараа нь тийшээгээ нүүрс нийлүүлэх нь битгий хэл хувиа бодоод явчихаар “Говь Урал” ХХК нь уруудаад эхэлсэн байдаг юм. Тэгээд болоогүй.  “Говь Урал” ХХК зээл төлөх чадваргүй болонгуут  “Таван толгой транс” банкны гүйцэтгэх захирал Д.Дагвадорж, хувьцааны эзэн К.Д.Романовскийтой тохироо хийж, түүний өмнөөс 800 мянган долларыг Транс банкин дахь “Говь Урал”-ын  данс руу шилжүүлсэн байдаг. Банкны тухайд мөнгө ороод ирэнгүүт  зээлдээ суутгаад авсан байгаа юм. Харин яг тэр үед Д.Дагвадорж эрхэм гарч ирсэн бөгөөд нэгэн цагт өөрөө хамт зээлдэгч байснаа үгүйсгээд  “би танай зээлдэгчийн мөнгийг төлсөн учраас барьцаанд байгаа хувьцааг авна” гэсэн зүйлийг ярьжээ. Мэдээж банк юу гэж тийм тэнэг юм хийхийг зөвшөөрөхөв. Тиймээс  Д.Дагвадорж банкинд хандаж мөнгийг нь “Тавантолгой транс” руу буцаан шилжүүлэхийг удаа дараа шаарджээ. Тэгээд үгэнд нь орохгүй болохоор банкийг хуулийн байгууллагад өгчээ.

Хуулийн үүднээс авч үзвэл Д.Дагвадоржийн компаниас шилжүүлсэн мөнгийг банк бус зээлдэгч “Говь Урал” зээл төлөхдөө ашигласан гэсэн үг аж. Тийм болохоор зээлдэгч “Говь Урал” ХХК нь Чингэлтэй дүүргийн шүүхийн захирамжийн дагуу шүүхийн шийдвэрийг сайн дурын үндсэн дээр биелүүлж, өр төлбөрийг барагдуулах гэрээг зээлдүүлэгч банктай байгуулсан байдаг. Тодруулбал, зээлдэгч компани, К.Д.Романовский, банк гурав компанийн данснаас суутгуулсан 800 мянган ам.долларыг  буцаан шилжүүлж, барьцаанд байгаа 10231 ширхэг хувьцааг Монголын хөрөнгийн биржээр арилжин, хоёр байгууллагын хооронд үүссэн бүх өр төлбөрийг барагдуулахаар тохиролцож, нотариатаар баталгаажуулсан байдаг.

Гэвч “Таван толгой транс” нь прокурорын тусламжтайгаар 800 мянган ам.доллараа буцаагаад авсан гэх мэдээлэл бий. Ер нь бол хамтарч байгуулсан охин компанийнхаа зээлийг хамт төлөлцөх  үүрэг ёстой атал “Таван толгой транс” хэрхэн бултах тактикаа л боловсруулж л гэж ойлгогдохоор байгаа юм. Анхнаасаа хамтарсан компаниараа зээл авхуулсан нь үнэн. Тэгээд дундаас нь хаяж явсан нь үнэн. Дараа нь банкны барьцаанд байгаа хувьцааг авахын тулд 800 мянган ам.доллар шилжүүлсэн нь үнэн. Тэгчихээд тэр мөнгөө буцааж авсан нь үнэн. Нөгөө Говь-Урал нь зээлээ төлөхийн тулд барьцаа болох хувьцаагаа зарах гэхээр “Таван толгой транс” гэгч компани гарч ирчихээд,  өөрсдөө хувьцааг нь авах эрхтэй гэсэн шийдвэрийг Чингэлтэй дүүргийн шүүхээр гаргуулж барсан гээд ярьвал яах аргагүй зохион байгуулалттай ажиллагаа гэж харахад хүргэж байгаа юм. Уг нь  үнэт цаасыг зөвхөн Хөрөнгийн биржээр дамжуулан арилжаалдаг хууль дүрэмтэй ч, энэ нөхцөл байдлаас харахад ёстой зоргоороо нааш, цааш нь гүйлгэжээ гэж болохоор.

Ер нь бол УИХ-ын гишүүн “Ажнай”-н Д.Бат-Эрдэнэ эрхэмтэй холбоотой мэдээллүүд ихээхэн “хөдөлгөөн”-тэй, араасаа анхаарал дагуулахгүй байхын асуудалтай байдаг гэдгийг тодотгоё.

Б.Тамир

Эх сурвалж: Шуурхай.мн