Сүүлийн хорин жилд монголчууд дөрвөн ерөнхийлөгч сонгосны хоёр нь МАХН(МАН)-аас, нөгөө хоёр нь МҮАН(АН)-аас нэр дэвшиж байжээ.

 Энэ удаа монгол түмэн төрийн тэргүүнээ сонгох зургаа дахь сонгуульдаа оролцоно. АН-аас хэн нэр дэвших нь тодорхой байгаа аваас МАН, МАХН, МҮАН, ИЗНН товлож чадахгүй үймж суугаа гэмээр байгаа юм. Хоёр ерөнхийлөгч төрүүлсэн МАН-аас энэхүү бурхны сэнтийг зайдлах эрмэлзэлтэнгүүд мундахгүй. Оочерлоод хүлээж байгаа гэхэд ч болмоор. Ц.Нямдорж, Д.Лүндээжанцан, Д.Дэмбэрэл гээд спикер асангууд, Ө.Энхтүвшин, М ба Н.Энхболдууд, Сү ба Су.Батболдууд, С.Баяр гээд ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшиж азаа турших гэсэн эрхэм цөөнгүй.

1990 оны ардчилсан хувьсгалаас хойших 23 жилийн хугацаанд Монгол орон дөрөвхөн ерөнхийлөгчтэй болж үзсэн мөртлөө 9 УИХ-ын дарга, 12 ерөнхий сайдын нүүрийг үзжээ. Яаж ч бодсон Ерөнхийлөгчөөр сонгогдоно гэдэг азны тохиолдол бус амны хишгийн төөрөг байдгийг илтгэнэ. Спикерүүд ба ерөнхий сайдуудын дотор аз нь гозойж алтан жавдонд заларсан эрхмүүд цөөн биш. УИХ-ын дарга болсон С.Төмөр-Очир, Д.Дэмбэрэл болон гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн болсон Ж.Наранцацралт, Р.Амаржаргал, М.Энхболд, Сү.Батболд нарыг энэ зэрэглэлд хамаатуулдаг нь нэгийг хэлнэ ажээ.

Харин төрийн тэргүүн болно гэдэг азын хөзөр сугалахтай ижилгүй тэнгэр заяатны хувь тавилан гэвэл арай хэтэрсэн өргөмжлөл болох уу. Хэрэв 2012 оны УИХ-ын сонгуульд МАН олонх болсон бол төрийн 3 удирдлагад хэн хэн гарах нь тов тодорхой байлаа. УИХ-ыг Сү.Батболд толгойлж, засгийн газрыг У.Хүрэлсүх тэргүүлээд 2013 оны ерөнхийлөгчийн сонгуульд Ц.Нямдорж нэр дэвших байжээ. Магадгүй Нямдорж сайдын оронд хуучин ерөнхийлөгч Н.Багабанди ахин нэр дэвшиж ч мэдэх байв. Яасан гэхээр МАХН-аас “Х”-г хасаж МАН болгоод сонгуульд баттай ялна гэдэгтээ дүүрэн итгэлтэй байсан учраас “МАН дийлдвэл хариуцлагыг би үүрнэ” хэмээн бардам зарласан экс генсек Хүрэлсүх өөрийг нь улс төрд, тэр тусмаа Ардын намд хөл тавиулан дэмнэж тэтгэсэн Багабанди багшдаа ачийг нь хариулж ерөнхийлөгчөөр дахин сонгуулахаар зүтгэхийн дээдээр тэмцэх байсан гэх юм билээ.

Үүнийг батлахад ядах юмгүй. 2009 онд төрийн тэргүүний сэнтийд найман жил морилоод буусан Багабандийг улс төрд ахиж буцаж орох замыг талбиж өгсөн хүн нь Хүрэлсүх байлаа. Титэм үг тэрлээд гэртээ мөрөөрөө даяанчилж суусан экс ерөнхийлөгчийг Оюутолгой ХХК-ийн ТУЗ-д оруулах санааг ч Хүрэлсүх сэджээ. Багшийнхаа ачийг хариулах нь шавийн ёс. Яг энэ зарчмыг Хүрэлсүх дагасан төдийгүй улс төрд урьж авчраад зогсохгүй Ерөнхийлөгчийн сэнтийд ахин залах сонирхолтой байсан ажээ. Одоо ч МАН дотор Багабандийг дэмжиж Элбэгдорж-ийн өөдөөс сөргүүлэн зогсоохыг хүсэж буй улс төрчид бий. Гэвч энэ хүсэл биелэхгүй гэж шууд хэлэхэд төвөгтэй.

Жирийн гишүүдээс эхлэн МАН-д хатуухан лидер хэрэгтэй гэцгээж буй энэ үед Багабандийг ахиж улс төрийн өндөрлөг дэнжид гаргах хүсэлтэй хүн олон. Зарим хүний сэрдэж буйгаар Өмнөд Солонгост буй У.Хүрэлсүх энэ кампанит ажлыг залж байгаа гэнэ. Экс генсект намын шинэ удирдлага таашаагдахгүй байгаа юм. Түүгээр үл барам Багабанди багшийгаа МАН-д өргөж орон зайг нь гаргаж өгснөөр өөрийнхөө ирээдүйн байр суурийг улам хадгалахад тустай гэж санасан биз. Уг нь МАН сонгуульд дийлдэхэд л Хүрэлсүх намын жагсаалтаар УИХ-д сонгогдохоос татгалзах ёстой байв. Гэвч түүнд тийм зориг байгаагүй бололтой. Харин экологи Г.Баярсайхан гишүүнд төрийн ордон дотор гар хүрч танхайрсныхаа дараа яалт ч үгүй шахаанд орж УИХ-ын гишүүнээсээ татгалзах өргөдлөө бичсэн аж.

Энэ шахааг МАН-ын дарга Ө.Энхтүвшин хийсэн бололтой. Тиймдээ ч Хүрэлсүхийн гэнэтийн шийдвэрийн дараа тэрбээр “УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхээсээ татгалзах тухай  Хүрэлсүх өмнө нь хэлж байсан” хэмээн мэдэгдсэн удаатай. Энэ нь Хүрэлсүхэд л гэнэтийн сонголт байснаас биш намын даргад бол биш гэсэн үг. Байсгээд хэл ам тарьдаг Ухнаагийн хүүгээс салах хүсэл МАН-ын зарим удирдлагад байсан учраас Хүрэлсүхийг Баярсайхан гишүүнийг зодож танхайн хэрэг мандуулахад түүгээр нь бойкотлон, хэл амгүй өөрөөрөө зайлвал эрүүгийн хэргээс мултална гэсэн тохиролцоо явагдсан байх магадлал бий. Баярсайхан гишүүн “Хуулийн мөрөөр нь явж номоор нь хянуулна” гэж хэлснээ гэнэт дуугай болж замхарсан нь МАН, АН хоёрын удирдлага хоорондоо тохирлцсоныг ч бас нотлох шиг.

Урьд нь У.Хүрэлсүх хоёр жилийн ял сонсож байсан явдал бий. Гэхдээ намынхаа ач, ах нарынхаа буянаар шорон руу биш гэр рүүгээ харьсан. Ял сонсчихоод гавлуулахын оронд баяраа тэмдэглэхээр зуун грамм татсан “ялтан” түүнээс ондоо монголд гараагүй. Хэрэв Г.Баярсайханд гар хүрсэн танхайрал нь эрүүгийн хэрэг болж шуугилдсан бол Хүрэлсүх УИХ-аас хөөгдөх байтугай шорон руу хөөгдөхдөө тулж болзошгүй байлаа. Ийм ярвигтай үед л намын дарга нь АН-тай ярилцаад түүнийг гэм зэмгүй үлдээх тохиролцоонд хүрсэн байж магадгүй. Хүрэлсүх ахин ял сонсохоос төвөгшөөхдөө эхнэрээ эмчлүүлэх нэрээр УИХ-аас сайн дураараа татгалзсан байх. Одоо тэр Сөүлд тухлаад Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Багабанди багш, Нямдорж ах хоёрынхоо хэн нэгийг нэр дэвшүүлэхээр Солонгост хор найруулж яваа гэх юм. Ямартаа “Ухнаагийн бандийн сүүдэр арилаагүй байна” гэсэн шивэр авир яриа МАН дотор хаврын салхитай хамт сонсогдож байгаа юм.

ЭХ СУРВАЛЖ: АЛАГ ХОРВОО