Монгол Улсын эдийн засгийн хөшүүрэг болох томоохон төс­лүүдийг санхүүжүүлэх Чин­гис бондын хөрөнгөөс тэргүүн эгнээнд авшиг хүртэх салбар бол төмөр зам. Харин ойрын үед төмөр замын төслийг тойрсон асуудал халуун сэдвийн нэг болоод буй юм.

Өмнийн говийн Таван толгой ордоос урд хил хүрэх төмөр замыг нарийн царигаар тавих нь зүйтэй гэсэн байр сууриа хамгаалсаар “Монголын Төмөр зам” компанийн захир­лын албан тушаас буугаад байсан М.Энхсайхан  өчигдөр сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийлээ. Тэрбээр энэ удаагийн хурлаар “Төмөр замыг урд хөрштэй хэрхэн холбохоос Монголын эдийн засаг, цаашлаад улс орны хувь заяа хамаарна” гэдгийг онцолсон юм.

Түүний үзэж буйгаар өнөөдөр ОХУ, түүний нөлөөнд байсан улсууд л өргөн царигтай төмөр зам хэрэглэж байгаа. Гэтэл манай бүтээгдэхүүний гол импортлогч БНХАУ нарийн царгийн төмөр замтай. Тиймээс манайх өргөн царигаар төмөр замаа тавьчихаад ачаагаа шилжүүлэх шаардлагатай болно. Энэ нь эдийн засгийн болон байгаль экологид тийм ч таатай нөлөө үзүүлэхгүй. 20 сая тонн нүүрс шилжүүлэн ачихад 2.5 хувийн тоос үүсдэг аж. Нүүрсээ хил дээр аваачаад буулгачихдаг, нөгөө нүүрсийг нь тогтмол авахгүй байх эрсдэл байна. Мөн өвөл цагт барьцалдаж хөлддөг зэрэг асуудал их гарна.

Мөн манайхан хос царигийн тухай  ярьж байгаа нь дэлхийн өндөр хөгжилтэй ганц нэг оронд л ашиглаж байгаа учраас шинэ воган авахаас эхлээд зардал их гарах аж.

М.Энхсайхан энэ талаар “Монгол Улсын 1800 км-ийн төмөр замын төсөл гадаадын компаниар хийлгэсэн. Үүний тулд “Монголын төмөр зам” компани “Хаан” банкнаас зур­гаан сая ам.долларын зээл авч, төлбөрөө төлсөн. Одоо өрөө тө­лөөгүй л сууж байна. Гэ­тэл энэ төсөлд ОХУ, БНХАУ-ын төмөр замын хөгжлийн стратегийн судалгаа ороогүй, эрс­дэлийн анализ байхгүй, ер нь монголчуудын мөрөөдөлд тохи­руулан  хийсэн байна лээ. Энд гад­ны байгууллагыг буруутгах аргагүй. Манайхны захиалга өгч байгаа чадвар л энэ.

Хэрвээ энэ чигээрээ өргөн царигийн төмөр замыг хилтэй нийлүүлчихлээ гэж бодоход хүлээн авагч тал нь ачаа шил­жүүлэх үйл ажиллагааг зохи­цуулна гэж Олон улсын конвенцид заалттай байдаг. Тэгэхээр бид нүүрсээ ачиж хил дээр очоод, мөнгөө төлж ачаа тээвэр шилжүүлнэ гэсэн үг.

Таван толгой, Гашуун сухайтын хооронд тавигдах 270 км төмөр замын төсөл ажлын зурагтай, ханган нийлүүлэлт, барилгын ажил нь хийгдээд эхэл­сэн ойрын хугацаанд хэрэг­жих боломжтой. Таван толгой, Сайншанд хоорондын 500 км төмөр замын төслийн ажил зуун задгай, Таван толгой-Сайншанд-Чойбалсан чиглэлийн 1800 км төмөр замын урдчилсан ТЭЗҮ-ээс авахуулаад олон асуу­дал нь эргэлзээтэй байгаа. Одоо бид эдгээр асуудлыг хурд­хан шийдвэрлэвэл зүгээр байна” гэв.

Дээрх асуудлыг шийдвэр­лэхийн тулд “Монголын төмөр зам-Өмнөд” гэсэн төслийн ком­пани байгуулна. Энэ ком­панийн 51 хувийг “Монголын  төмөр зам” 20 хувийг нь “Эрдэнэс Таван толгой” компани үлдсэн хувийг нь хөрөнгө оруулагчдад эзэмшүүлэх юм. Өөрөөр хэлбэл, 71 хувь нь төрийн мэдлийн ком­пани төмөр замаа барих, ашиг­лалтад  оруулах  ажлыг гүй­цэтгэх нь зүйтэй гэсэн санал оруулсан.

Таван толгой-Гашуун сухайт чиглэлийн төмөр замд 775 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Энэ төслийг эхлүүлснээр хөрөнгө оруулалтаа нөхөх хугацаа нь 8.2 жил аж. УИХ, Засгийн газрын түвшинд гурван удаа тавьсан бөгөөд Үндэсний аюулгүй байдлын зөв­лөлийн гишүүдийн нэг нь ч энэ төслийг няцаагаагүй” гэсэн юм.

Тэрбээр Зам тээврийн яам ямар бодлоготой байна вэ гэсэн асуултад “Салбарын яам Чингис бондоос 400 сая ам.доллар авна. Тэгээд суурин болгонд 20-50 км далан барих тухай ярьж байна. Энэ бол инженерийн мэдлэггүй хүний яриа. Энд, тэндгүй хэнд ч хэрэггүй олон ажил эхлүүлж байгаан мөнгө угаах ажил гэж ойлгож болно” гэсэн хариултыг өгч байв.

Өнөөдрийн байдлаар Мон­голын төмөр замыг хөгжүүлэх нэрээр 40 орчим тэрбум төг­рөг салхинд хийсгээд байгаа гэнэ. Байдлыг өөрчлөхгүй үр­гэлж­лүүлбээс  энэхүү  үргүй зардал 400 сая ам.долларт хүрэх аюул­тайг онцлоод ийм байдалд хүр­гэхгүйн тулд олон нийтэд мэ­дээлэл түгээж байгаагаа хэлсэн.

Өглөөний сонин