БОЛЗООТЫН БОР ТОЛГОЙ-БАРУУН ЦАНХИ

Хөрөнгөө оруулж, олборлолт хийн, тээвэрлэлт, борлуулалтаа ч хариуцах томоохон ашиг сонирхол Тавантолгой ордын Цанхийн баруунтайд “болзоотын бор толгой” босгоод байна. Эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар, Засгийн газраас зарласан олон улсын нээлттэй тендерт шалгарагсад өнөөдөр уулзахаар болзжээ. Төслийн 40 хувийг БНХАУ-ын “Шинхуа” групп, 24 ху вийг АНУ-ын “Пибоди энержи”, үлдэх 36 хувийг Орос-Монголын хамтарсан консерциум хамтран эзэмших байдлаар Засгийн газрын Ажлын хэсэг хуваарилсан. Гэтэл энэ хуваарилалт нь Тавантолгой дахь олон улсын хэлэлцээнд гурван сарын турш гацаа үүсгээд байгаа билээ. “Оросын төмөр зам” нэгтгэл Тавантолгойн тендерт дан гаараа бус, эгнээндээ Японы “Сүмитомо”, “Иточү”, “Марүбэни” компаниуд болон БНСУ-ын “Корес” группээр ахлуулсан 11 компанийн нэгдлийг ахлан оролцсон. Ажлын хэсэг Оросын талд 18 хувийг хуваарилсан бө- гөөд Япон, Солонгосын компаниудад энэ оноолтоосоо хувь эзэмшил хүртээх, эсэх нь “Оросын төмөр зам”-ын хэрэг болоод байгаа юм. Өнөөдөр болох Баруун Цанхийн хэлэлцээрээр ярилцах гол асуудал нь Япон, Солонгосын компаниудын оролцооны талаар байх магадлалтай. Хэлэлцээнд Хятад, Америк, Оросоос гадна Азийн барууд уригдсан нь ийн үзэх шалтгаан болж байна.

ОРОСУУД УУРТАЙ БАЙНА

Баруун Цанхийн хэлэлцээний дүнг зарласны дараа тендерт горилогсдын сэтгэл хөдлөл янз бүрээр илэрсэн. Оросуудтай бүл болж Тавантолгойг зүглэсэн Япон, Солонгосын компаниуд “Мон голын Засгийн газар тенде рийн шалгаруулалтыг шударга бусаар явууллаа” хэ мээн мэдэгдэж байв. Гэхдээ тэд өөрсдийгөө жийгдсэн гэж үзэхдээ Засгийн газрын хувил барыг эцсийнх биш хэмээн найдаж байгаагаа илэр хийлсээр байлаа. Харин ОХУ-ын тал Мон гол Улсын Засгийн газар, ҮАБЗ, Ерөнхийлөгч болон УИХыг үл хүндэтгэсэн уур тай мэдэгдлүүдийг өдөр алгасахг үй шахам цацсаар байна. Оросууд уг нь ухаантай ард түмэн. А.С.Пушкины “Алтан загасны үлгэр”-т гардаг авч идэхийн мөн болсон эмгэний үгүйрлээр хүсэл шуналаа хязгаарлахыг ёгтлон өгүүлсэн нь монголчуудад ч сургаал болдог л юм. “Ах нар” энэ удаа Монголын дотоод асуудлыг дэргэдээс нь шийдэх эрхтэй лугаа авирлах сэдлийг Тавантолгойд тавьж байна. Баруун Цанхийн хэлэлцээ эхлэхээс өмнө Кремль энэ төслийг 100 хувь эзэмших зорилгоо илэрхийлсээр байсан ч дангаар хөрөнгө оруулах санхүүгийн боломж “Оросын төмөр зам”-ын халаасанд байгаагүй. Тиймээс Япон, Солонгосын корпорациудыг түрийвч болгохоор тэдэнтэй консерциум байгуулсан нь бүтэлгүйтэв. Өнөөдөр болох хэлэлцээний уур амьсгалыг Японы “Сүмитомо”, “Иточү”, “Марүбэни” компаниуд, БНСУ-ын “Корес” группийн гомдлоос илүүтэй Оросын талын уур бухимдал тодорхойлох болов уу. Тэдний хувьд Тавантолгойн хувиа нэмэгдүүлэх замаар өөрийн санхүүжүүлэгч азиудыг алдахгүй байх нь чухал. Баруун Цанхид оросуудын илэрхийлж байгаа түрэмгий байр суурийг харахад Монголын Засгийн газрыг хүсэл бүрийг нь гүйцээгч “алтан загас”-ны дүрд тоглуулах гээд байх шиг. Засгийн газрыг “алтан загас” болгох гэсэн сонирхол зөвхөн гаднынхнаас бус, дотоодоос ч ханхалсаар байна.

ХАР ОВООХОЙ ШИГ МУУЧИЛСААР БАЙХ УУ

“Муу л бол хойд талын хар овоохой” гэдэг шиг Монгол Улсын Засгийн газрыг ад үзэх хандлага газар авлаа. Засгийн газраа буруутгах болсон шалтгаан нь дан ганц оросуудын байр суурь биш, Монголын улстөрчдийн популист үйлдэл, удахгүй болох Парламентын сонгуулийн хүчин зүйлээс улбаатай улстөржилт хэмээн барууны эдийн засгийн гол хэвлэлүүд тайлбарлаж байгаа нь ч оргүй мэдээлэл биш юм. Засгийн газрыг шүүмжлэгсдийн буруутгаад байгаа Оюутолгойн гэрээ, Тавантолгойн хэлэлцээг улс төрөөс ангид байдлаар шийдэж байж монголчууд үр ашгаа хүртэнэ гэдэг байр сууриа УИХ-ын дарга, намуудын бүлгүүд, Төрийн тэргүүн, Ерөнхий сайд харилцан нотолсон билээ. Гэсэн ч популизм сонгууль хүртэл үргэлжлэх нь тодорхой байх шиг. Засгийн газар улстөрчдийн популизм болгоныг биелүүлж өгдөг “алтан загас” шиг ажиллавал Монгол Улс сонгуулийн маргааш лав үгүйрч таарна.

Тавантолгойгоос гадаадын бүх хөрөнгө оруулагчдыг хөөж гаргаад л, үндэсний компаниудаараа ухуулна гэвэл “эх оронч” шийдвэр мэт сонсогдож магадгүй л юм. Ухаж олборлох технологи, техникийн хүчин чадал, мэргэжилтэй ажилчид, инженерүүд манайд байна уу? Байхгүй. Дэлхийн хэмжээнд яригдах нүсэр ордод олборлолт явуулсан туршлага нь ч үндэсний хэмжээнд байхгүй. Бидэнд байхгүй эдгээр бүх зүйлсээс хамгийн үнэ цэнэтэй бөгөөд маш их хэмжээний хөрөнгө шаардах нь зөв менежмент юм. Хөрөнгийн бирж дээр бидний эх оронч сэтгэлгээ үйлчлээд хөрөнгө босно гэвэл үлгэр. Дэлхийн санхүүгийн зах зээл Монголыг маань Оюутолгойгоор баримжаалан баялагтай улс гэдгийг хэдийнэ гадарлах боловч “Рио Тинто” операторласны хүчинд “Айвенхоу Майнз” хөрөнгө босгосон. Тавантолгой ч мөн адил ийм голдирлоор явах нь бодит шаардлага гэдгийг хэт туйлшралгүй хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.

Ерөнхий сайд С.Батболд УИХ-ын чуулганы нээлтэд хэлсэн үгэндээ “Оюутолгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээг бүх талаараа өө сэвгүй сайхан болсон гэж хэлэхгүй” хэмээсэн нь Засгийн газрын байр суурийг хөрөнгө оруулагчдад илүү ойлгомжтой болгов. Гэрээ байгуулагдсанаас хойш төслийн санхүүжүилт болон зээлийн хувь хэмжээг бууруулах, хувь нийлүүлэгчид хувиа зарах тохиолдолд Монгол Улсаас бичгээр зөвшөөрөл авах зэрэг өөрчлөлтийг оруулаад байгаа юм. Засгийн газар Оюутолгойн хөрөнгө оруулагчдыг энэ удаа дахин хэлэлцээнд урьсан нь Оюутолгой төсөлтэй холбоотой монголчуудын элдэв эргэлзээг тайлах ажил хэрэгч алхам болох биз ээ. Оюутолгойд туссан улс төрийн сүүдэр дуншиж ядаж буй Тавантолгойн хэлэлцээг баллахгүй гэх газаргүй юм. Засгийн газар популизмын өмнө алтан загас шиг хүлцэнгүй байвал хар овоохой шиг муу хэлүүлсээр байх төлөвтэй дэг шүү.

Б.ЭНХЦЭЦЭГ