Хүнийг танья гэвэл нөхрийг нь тань гэдэг дээ. Сүүлийн хэдэн өдөр олны анхаарлын төвд байгаа Л.Гансүхийн шүүх хурлын үйл явц энэ үгийн учгийг тайлж байна хэмээн цахим ертөнцийнхөн дүгнэж байна. Өөрөөр хэлбэл Л.Гансүхийн шүүх хурал дөрөв дэхь өдрөө үргэлжилж, энэ өдрүүдэд хэн юу хэлэв, үнэн мөнийг хэн ялгах гэж оролдов гэдэг нь өнгөцхөн гүйлгээд харахад л мэдрэгдэж байна.

Н.Алтанхуяг гэдэг улс төрчийг магтах гэсэндээ биш. Шүүх хурлын дуулиан шуугиан зэрэгцсэн энэ өдрүүдэд түүний мөн чанарын тухай хэдэн үг унагахгүй байж тэвчсэнгүй. Гэхдээ сошиал ертөнц тэр чигээрээ Н.Алтанхуягийн талаар шуугиж байна. “1000 найзтай явахаар Н.Алтанхуяг шиг 1 найзтай бол” гэсэн үг ч гарч.

Үнэндээ зуун солигдсон мөчөөс хойш би л лав хувьдаа хэрэгт холбогдсон нэгнийгээ өмөөрч хамгаалаж шүүхийн өмнө зогсож байгаа УИХ-ын гишүүнийг хараагүй. Өмнөх зууны сүүлчээр ч хараагүй. Тэр эрүүгийн хэрэг үйлдсэн ч бай, үйлдээгүй ч бай лав л бидний үед мартагдсан “Мөн чанар, мөс чанар” гэгчийг харууллаа. Сайн ч муу ч энэ хүн нөхөрлөлдөө үнэнч, хүнийг унасан дээр нь дэвсээд хаячихдаггүй, бас хүний мөсөөр дажгүй эр юм гэх бодол төрлөө. Тэгэхээр түүний нөхөрлөсөн Л.Гансүх гэдэг залуугийн мөс чанар бас хаачив гэж. Тэдний нөхөрлөлийн, мөн чанар, мөс чанарын тухай асуудал дээрх хэрэг явдлаар олон нийтэд хангалттай танигдлаа.

Яг үнэндээ би Л.Гансүх гэдэг залууг ингэж л боддог байлаа.

Энэ бол миний буруу биш. Ингэж бодох үндэслэлийг нь өнгөрсөн хугацаанд хангалттай өгсөн шүү дээ. Энэ шүүх хурлаас өмнө Л.Гансүх гэгч хүнийг харах болгондоо “Төрийн мөнгийг тэрбум тэрбумаар нь идсэн муу луйварчин” гэж дотроо бодно. Бас шоронгоос сахал үсэндээ баригдаад гарч ирэхийг нь хараад “Болж” гэж тавладаг ч байлаа. Бүр чанга дэглэмтэй шоронд хорьж хашраах хэрэгтэй гэж мэдэмхийрдэг байв.

Гэхдээ миний энэ бодол өөрчлөгдсөөн. Яагаад гэвэл өнгөрсөн гурав хоногт шүүх хурлын шууд дамжуулалтыг хараад өөрийн бодолдоо эргэлзэж, Л.Гансүх гэх залууг өрөвдлөө. Эхний өдрийн хуралдааныг үзээд “Энэ Монгол орны минь шүүх үнэн мөнийг тогтооно доо. Шүүхэд итгэхгүй бол өөр хэнд итгэхэв” гэж итгэлээр эхэлсэнсэн. Хоёр дахь өдөр хэрэг явдал өөр тийшээ хэлбийгээд байх шиг болов. Өмгөөлөгчийн асуулт, гэрчийн хариулт нэг л биш ээ.  Жиргээчдийн хэлснээр энэ нүүрсний хэрэг гэгч айхавтар эрүүгийн хэрэг чинь “Эрүүгийн биш, иргэний хэрэг байсан юм биш үү” гэх бодол өөрийн эрхгүй төрсөн. Харин гурав дахь өдрийн гэрчүүдийн мэдүүлгийг хараад бачимдлаа. Гутарлаа. Миний Монголын шүүх ийм дээрээ тулчихсан юм уу. Миний эх орныг авч яваа түшээд ингэж улс төр хийдэг болчихсон юм уу гэж…

Багануур ХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч эмэгтэй хөөрхий, “Би шахсан хүнээ хэлмээргүй байна” гээд шүүхийн өмнө дальдчин зогсох нь монголын эмгэнэл. Аудит н.Ичинхорлоо гэх эмэгтэй сүүлдээ шалдаа бууж өөрөө өөрийнхөө мэдүүлэг, гаргасан дүгнэлтдээ ороогдлоо. Магад өөрт нь эрүүгийн хэрэг ч үүсгэхийг үгүйсгэхээгүй байдалд орчихлоо. Хотод ажиллаж амьдарч байсан эгэл жирийн аудит бүсгүй Говьсүмбэрийн аудитын газрын даргаар оччихсон хөдөө ажиллаж байгаа гэнэ. Арай Л.Гансүхийг “гүтгэсэнийнхээ” шанд даргын суудалд тухалсан юм биш байгаа даа гэх хардлага ч сэрхийн төрөв. Түүний мэдүүлэг ингэж бодоход хүргэлээ.

Эцэст нь өнөөдөр. Шүүх хурлын дөрөв дэхь өдөр боллоо.

Шинжээч нар дүгнэлтээ үгүйсгэж татварын акт торгууль тавиагүй хэмээн мэдүүлж байна. Одоо боллоо, хангалттай. Гэрчүүд ээлж дараагаар “бууж өгөөд байна”. Гүйцээ, Л.Гансүх хэлмэгдсэн хүн юм байна.

Эр хүн туг ч барина, тугал ч хариулна гэдэг. Нэг хэсэг Л.Гансүх туг барьж явсаан. Гэхдээ түүний барьж явсан туг өндөрт байсан юм байна, одоо бодохнээ.

Өөрөөр хэлбэл Л.Гансүхийн туг барьж явах үед буюу УИХ дахь АН-ын “бүлгийн” дарга байх үе нь. Үүнийг хэн ч билээ дээ, нэг жиргээч “2004-2008 онд АН бүлэггүй байх үед сайн ажилласан хүн бол Гансүх шиг санагдахын” гэсэн байна лээ. Үнэндээ тийм л дээ. Байнга зурагтын мэдээ, тэр дундаа улс төр сонирхдог хүний хувьд Л.Гансүхийг мэдэх юм.

АН-ын удирдлагууд ганц үг ганхийсэнгүй. Журмын нөхрөө яав ийв ч гэсэнгүй. Газарт ганц үг унагаадаггүй З.Энхболд, Ардчиллын үр үндсийг Монгол хөрсөн дээр суулгасан “Ардчиллын алтан хараацайнууд” хаачив аа. 

Тэр хууль ёсны бүлэггүй байх үеийн “бүлгийн дарга”-аа маш сайн хийж, тэр хэрээр АН-ын нэр хүнд өсөж байсан юмдаг. Ер нь УИХ дахь бүлгийн дарга сайн байх тусам тэр бүлэг, тэр нам хүчирхэгжиж байдаг.

Тухайн үедээ бол Л.Гансүхийн толгойлсон сөрөг хүчин үүргээ сайн биелүүлж байсан. Чухамдаа УИХ-ын танхим дахь шатрын нүүдлийн хожлыг авдаг байсан санагдана. Товчхондоо тэр АН-ын хүчтэй лидерүүдийн нэг “байлаа”. Гэтэл АХ намтай нь харьцуулбал хуруу дарам цөөхөн лидертэй АН энэ лидертээ “Шилээ харуулчихсан” юм биш үү. За өмнө нь бол яахав. “Хэрэгт холбогдож шүүх цагдаагаар шалгуулаа л биз. Хуулийн байгуулллага үнэн мөнийг олоод хэргийг шийднэ л биз” гээд зөнд нь орхичихсон байх талтай.

Гэтэл шүүх хурал “Жүжгийн” эмгэнэлт хэсэг болчихоод байхад АН-ын удирдлагууд ганц үг ганхийсэнгүй. Журмын нөхрөө яав ийв ч гэсэнгүй. Газарт ганц үг унагаадаггүй З.Энхболд, Ардчиллын үр үндсийг Монгол хөрсөн дээр суулгасан “Ардчиллын алтан хараацайнууд” хаачив аа.

Та нарын тарьсан ардчиллын үр үндэсийг энэ хэлмэгдүүлэлт сугалаад арчаад хаячихаж байгаа юм биш үү. Хэрэв одоо Л.Гансүх гэдэг хүн ял сонсох юм бол энэ чинь та нарын тарьсан ардчилал биш ардчилалгуйлал болох нь. Нөгөө Мьянмарын ардчилсан хөдөлгөөний удирдагч Ан Сан Су Чи авхайн хэлсэн алдарт үг манай ардчилалд биелэлээ олох гээд байгаа юм бус уу. “Дүр эсгэсэн ардчилал дарангуйллаас илүү хортой” гэж.

Тоглоом хатуу гэж хэлэх хүн олон бий. Ялангуяа улс төрийн тоглоом. Гэхдээ Н.Алтанхуягийн Засгийн газрыг унагаахаас үүдэлтэй гэх “Нүүрсний хэрэг” гэгч тоглоом чинь арай хатуудаж шоглоом болж байгаа юм биш үү. Ганцхан зүйлийг эрх баригчидаас асууя. Л.Гансүх гэгч хүн улс төрч ч байна уу,  луйварчин ч байна уу хамаагүй. Би бол зүгээр л иргэн Л.Гансүх гэнэ.

Иргэн Л.Гансүхийн эрүүл мэнд, бие эрхтэний нэгээхэн хэсэг, тодруулбал хуруу нь улс төрчийн эрх мэдлийн үнэтэй юм гэж үү? Хэлээд өгөөч.

Н.Алтанхуяг гэгч даравч дардайж, булавч бултайдаг тэр хүчтэй Ерөнхий сайд чинь уначихлаа. Гэхдээ түүнийг золиослоход Л.Гансүхийн эрүүл мэндийг хохироож, хуруу хумсаа тайруулахад хүргэдэг тэр улс төрч хэн бэ?

Одоо больцоо таминь. Иргэн Л.Гансүхийн нэр хүнд, түүний нөхөр Н.Алтанхуяг гээд цааш дараалсан олон хүний нэр хүнд хангалттай будагдлаа, хараар. Хүссэн үр дүн чинь аль хэдий гарч Шинэчлэлийн Засгийн газар унаж, Н.Алтанхуяг сул гишүүн болчихлоо. Хожим энэ хүмүүс цагаадана. Нөгөөдүүл нь хүссэн суудалдлаа тухлана биз. Харин Л.Гансүхийн хуруу эргэж ургахгүй, тэр чигээрээ үлдэнэ. Та нарын улс төрийн тэмцлийн ул мөр үүрд үлдэнэ. Харин одоо надаас

-Л.Гансүх гэж хэн бэ? гээд  асуу л даа.

Иргэн Н.Болдтөмөр