Ерөнхий сайд Н.Алтан­хуягийн гарга­сан алдаатай шийд­вэрүүд өнгөрөн хоёр жилийн хугацаанд зургаан удаа Үндсэн хуулийн Цэцэд дуудагдаж, рекорд амжилт тогтоогоод байгаа. Өнгөрсөн хугацаанд тэр­бээр сонгуулиар намын сур­талчилгаанд ажиллаж байсан, төрийн албанд тэн­цэхгүй хүмүүсийг албан тушаалд хууль бусаар то­милсон олон жишээ бий. Тодруулбал аймгийн Засаг дарга нарыг хууль бу­саар томилж, түр орлон гүй­цэтгэгч гэх хууль бус томилгоог хийсээр ир­сэн. Түүний томилгоо жил дамжин, хууль хя­налтын байгууллагуудад шалгагд­саар өнөөдөртэй золголоо. Тухайлбал, Төв аймаг, Хөвсгөл, Баянхонгор, Дор­нод, Говьсүмбэр гэх мэт айм­гуудын Засаг даргыг то­милохдоо хууль зөрчсөн байдаг.

Эдгээрээс Говьсүмбэр аймгийн Засаг даргын асууд­лыг онцолъё. Ерөн­хий сайд өнгөрсөн оны аравдугаар сарын 9-ний 158 дугаар тогтоолоороо Л.Одсэрийг Говьсүмбэр аймгийн Засаг даргаар томилсон. Гэвч энэ томилгоо хууль бус байсан гэдэг. Учир нь Говьсүмбэр аймгийн ИТХ 17 гишүүнтэй бөгөөд хуульд зааснаар төлөөлөгчийн бүрэн эрх­тэй гишүүдийн илүү нь хурал­даанд байлцсанаар шийдвэр хүчин төгөлдөр болох учиртай.

Гэтэл Говьсүмбэр айм­гийн ИТХ-ын хуралдаан АН-ын есөн гишүүнтэйгээр хуралдаж, Засаг даргаа томилж, энэ томилгоог нь Ерөнхий сайд шууд бат­ламжилжээ. Л.Одсэрийг томилох тогтоолыг гаргасан хуралдааны ирц хуульд зааснаас дутуу байснаас гадна хуралдаанд оролцсон гэх есөн төлөөлөгчийн гурав нь ИТХ-ын төлөөлөгчөөр хууль бусаар сонгогдсон байсныг Улсын дээд шүүх тогтоон хүчингүйд тооц­чихсон.

Өөрөөр хэлбэл Дээд шүүхийн хяналтын шатны захиргааны хэргийн шүүх хуралдааны тогтоолоор дээрх гурван хүн ИТХ-ын төлөөлөгчөөр сонгогдсон нь хууль зөрчсөн үйлдэл аж. Нэг ёсондоо хүчингүйд тооцогдсон эрх зүйн чадамжгүй этгээдүүд буюу хурлын төлөөлөгч биш хөнд­лөнгийн этгээдүүд ирц бүрдүүлэн оролцсон хүчин төгөлдөр бус хуралдааны тогтоолыг Н.Алтанхуяг батламжилсан гэсэн үг. Ингэс­нээр түүний захи­рамж хууль зүйн хувьд Үндсэн хуулийн70 дугаар зүйлийн 1 дэх хэсгийн “Үндсэн хуульд хууль, …тө­рийн байгууллагын бусад шийдвэр, нийт байгууллага, …үйл ажиллагаа бүрнээ нийцсэн байвал зохино” гэснийг зөрчжээ.

Дараагийн асуудал нь Баянхонгор аймгийн За­саг дарга Дагвадоогийн Амар­санааг үүрэгт ажлаас нь чөлөөлж оронд нь Дамдин­сүрэнгийн Жаргал­сайханыг томилох шийдвэр 2012 оны арваннэгдүгээр сарын 30-нд гарсан байдаг. Энэ томилгоо нь хууль бус томилгоо бо­лохыг аймгийн ИТХ дахь МАН-ын бүлэг удаа дараа­лан анхааруулж байсан бо­ловч ИТХ дахь АН-ын бүлэг олонхоороо хүч түрэн шийд­вэрлэсэн.

Д.Жаргалсайхан нь айм­гийн Засаг даргад нэр дэвшүүлэх наад захын хам­гийн ойлгомжтой шал­гуур болох төрийн албанд гурван жил ажиллаагүй, төрийн ажлын туршлагагүй ч өөрийгөө төрийн албанд ажиллаж байсан эсэхийг тогтоолгохоор анх 2013 оны 12 сард Баянхонгор аймгийн сум дундын 3 дугаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргасан байна. Шүүх уг асуудлыг 2014 оны 04 сарын 03-ны өдөр хэлэлцсэн ч шүүх хуралдаанд Д.Жаргал­сайхан өөрийн биеэр хүрэл­цэн ирээгүй гэсэн үндэс­лэлээр асуудлыг шийд­вэрлэхээс татгалзаж гомдлыг өөрт нь буцаасан тул Үндсэн хуулийн Цэц хэргийг сэргээсэн байна.
Гэтэл Д.Жаргалсайхан дахин цаг хожихоор 2014 оны 06 сарын 16-ны өдөр Баянхонгор аймгийн сум дундын 3 дугаар шүүхэд хүсэлт гаргажээ. Мөн хоёр ч удаагийн шүүх хуралд өөрийн биеэр оролцоогүй бөгөөд гомдол гаргасан нэ­хэмжлэх нь үндэслэлгүй байсан учраас 2014 оны 08 сарын 18-ны өдрийн 09.00 цагаас Баянхонгор аймгийн сум дундын 3 дугаар шүүхийн Иргэний хэргийн шүүх хуралдааны танхимд Хүсэлт гаргагч: Дамдин­сүрэнгийн Жаргалсайханы ажиллаж байсан байдал тогтоолгохыг хүссэн хүсэл­тийг хянан хэлэлцжээ.

Сум дундын 3 дугаар шүүхийн ШИЙДВЭР-ээс тоймлон хүргэвэл:

ҮНДЭСЛЭХ нь:

Хүсэлт гаргагч Д.Жаргал­сайханыг 2010 оны 12 сарын 01-ний өдрөөс 2013 оны 12 сарын 13-ны өдрийг хүртэл хуга­цаанд Баянхонгор айм­гийн Ардчилсан намын даргаар ажиллаж байсныг төрийн албанд ажиллаж байсанд тооцох хууль зүйн үндэслэлгүй байна. Төрийн албаны тухай хуулийн /2002 он/ 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Төрийн зорилт, чиг үүргийг Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль тогтоомжид заа­­сан бүрэн эрхийн хүрээнд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг төрийн алба гэнэ” гэж заасан ба Д.Жаргалсайханы 2010-2013 онд ажиллаж байсан Баянхонгор аймгийн Ардчилсан намын орон тоо­ны даргын ажил, алба нь төрийн албанд хамаарахгүй болно.

Д.Жаргалсайханы 2010-2013 онуудад Баянхонгор аймгийн Ардчилсан намын орон тооны даргаар ажиллаж байсан хугацааг 1995 онд батлагдсан Төрийн албаны тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийг баримтлан төрийн алба хаасан хуга­цаанд оруулж тооцох хууль зүйн үндэслэлгүй байх тул уг хүсэлтийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгон шийд­вэрлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.

Дээрх шүүхийн шийд­вэрээс харахад Баянхонгор аймгийн ИТХ, дарга Д.Ширмэн болон ИТХ дахь АН-ын бүлэг төрийн албаны шалгуур хангаагүй Д.Жаргалсайхан гэгчийг аймгийн Засаг даргаар то­ми­луулахаар олонхоороо хүч түрсэн буруу шийдвэрээр Монгол Улсын Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг хуу­ран мэхлэж хууль бус шийдвэр гаргуулсан нь то­дорхой байна. Ийнхүү хууль бус Засаг дарга Д.Жаргалсайханы гар­­гасан шийдвэрүүд бүгд хууль бус шийдвэр бай­сан гэдэг нь хэн бүхэнд ойлгомжтой болж байна. Энэ асуудал явсаар Үндсэн хуулийн Цэцэд да­хин очсон. Гэвч Цэц асуудлыг хэлэлцэхгүй удсан ч хуульд заасан хугацааны дагуу хэлэлцэхээс аргагүйд хүрч, тэр тусмаа Ерөнхий сайд буруутах нь ч тов тодорхой болоод иржээ. Тэгмэгц Үндсэн хуулийн Цэцийн дарга Ж.Амарсанаа “нутгийн дүү” Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягт “Цэцийн хурлын шийдвэрээр та буруутах нь гээд дуул­гачихсан бололтой юм. Учир нь 2014 оны арав­дугаар сарын 15-нд 126 тоот захирамжаараа “За­саг даргаар томилох, аж­лаас чөлөөлөх тухай” Ерөн­хий сайдын 2012 оны арван­нэгдүгээр сарын 30-ны 80 дугаар захирамжийн 1 дэх заалтыг хүчингүй бол­сонд тооцсугай” хэмээсэн байна. Өөрөөр хэлбэл Баян­хонгор аймгийн Засаг даргаар Д.Жаргалсайханыг томилсон минь буруу байжээ” гэсэн буултыг Цэ­цийн шийдвэр гарахаас өмнө хийлээ. Гэвч энэ нь Ерөн­хий сайд гэм буруугүй гэсэн үг биш.

Тэрбээр хууль бус шийдвэрээрээ бүтэн хоёр жил Д.Амарсанаагийн оронд Д.Жаргалсайханыг ажил­­­луулсан шүү дээ. Ха­рин баригдахынхаа өм­нө алдаагаа засчихаад “Би гэмгүй” гээд байвал Монголд гэмтэй хүн олдох­гүй. Халаасны хулгайч хүр­тэл бусдын эд зүйлийг хулгайлж аваад ашиглаж хэрэглэж байгаад цагдаад баригдахаараа “Уучлаарай, буцаагаад өгчихье. Одоо би буруугүй” гэдэггүй биз дээ. Учир нь гэм хийсэн л бол хийсэн. Үйлдлээ цайруулсан эсэх­ нь өөр асуудал. Цаа­шид ч Ерөнхий сайдын алдаатай шийдвэрийн эсрэг гомдол гаргах бүрт Үндсэн хуулийн Цэц дүгнэлт гар­гахаас өмнө Ерөнхий сай­даа хамгаалж урьдчилан мэдэгдэж шийдвэрийг нь засч залруулуулаад байх юм бол Ерөнхий сайд хэзээ ч буруутахгүй нь тодорхой байгаа биз.

Ингэж Үндсэн хуулийг удаа дараа зөрчдөг Ерөнхий сайдтай байх шаардлага байна уу. Ардчилсан пар­ламентат оронд заавал ийм Ерөнхий сайдаар Үндсэн хуулийг удаа дараа зөр­чүүлэн байж, алдаа нь ил­рэхийн өмнө амжиж бул­туулан байж Гүйцэтгэх засаг­лалыг тэргүүлүүлэхээр тогтоон барих ноцтой шалт­гаан байхгүй бол УИХ-ын гишүүд энэ асуудлыг онцгой анхааралдаа авч ха­риуцлага тооцож болохгүй гэж үү.

Эх сурвалж: