Эрүүгийн цагдаагийн газрын Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэм цэх хэлтсийн ажилтнууд ЦЕГ, ЭЦГын даргын баталсан удир дамжийн дагуу Баянхонгор, Өвөрхангай аймагт согтууруулах ун даа үйлдвэрлэдэг, худалдан бор луулдаг аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагаанд шалгалт хийжээ. Шалгалтаар дээрх аймгуудад архи, согтууруулах ундааны үйлдвэрлэл явуулдаг компаниуд татвараас зайлсхийж, хуу рамч акцтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байсан аж. Тухайлбал, Баянхонгор аймагт “Дорнын гэгээ” гэх компани нь “Хонгор нутаг”, “Алтан нутаг” нэртэй 0.5 литрээр савласан 3000 шил архинд онцгой албан татварын хуурамч тэмдэг нааж, борлуулсан нь тогтоогджээ. Тэд ний үйлдвэрлэсэн дээрх архи наас 1417 нь агуулахад, дэл гүүрүүдэд 92 шилийг тараасныг эд мөрийн барим таар хураан авчээ.

Улмаар “Дорнын гэгээ” ХХК-ийн захирал Б.Наранчимэгт Эрүүгийн хуулийн 176, 166 дугаар зүйлд заасан татвараас зайлсхийсэн, Онц гой албан татварын тэмдэгт хуу рамчаар үйлдсэн гэсэн үндэслэлээр эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн байна. “Хөвших” ХХК нь 2011 онд “Номгон хайрхан” нэрийн 16 мянга гаруй шил архи үйлдвэр лэж борлуулсан бө гөөд энэ орлогыг татварын тай ланд тусгаагүй, татварын их хэмжээний орло гоо нуун дарагдуулж, татвар төлөхөөс санаатай зайлс хийсэн үндэслэлээр эрүү- гийн хэрэг үүсгэхээр болжээ. Энэ үйлд вэрийн эзэн нь аймгийн Мэр гэжлийн хяналтын газрын дарга Д.Мөнхсайхан гэдэг хүн байдаг аж. Түүний эхнэр аймгийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн тасгийн дарга Д.Одсүрэн уг компанийн 51 хувийг эзэмшиж, гүйцэтгэх захирлаар нь ажиллаж, үйлдвэрийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирддаг гэнэ. Баянхонгорт орон нут гийн үйлдвэрүүдээс гадна Улаанбаатар хотоос “Сонголт Групп”- ийн “Хабул” нэртэй 0.75, 0.5 литрийн, “Шаргалжуут” нэртэй 0.5 литрийн 1221 шил, “Шинэ эхлэл” группийн “Их Монгол” нэрийн 209 шил онцгой албан албан татварын хуурамч тэмдэгтэй архи худалдаалж байсан бол хугацаа нь дууссан “Макс”, “Касс” шар айраг борлуулж байсан аж. Баянхонгор аймгийн татварын хэлтэст 538 аж ахуйн нэгж байгууллага бүрт гэлтэйгээс 360 нь архи, согтууруулах ундаа худалдан борлуулах үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвш өөрөл авчээ.

Тус аймагт архи, согтууруулах ундаа худалдан борлуулах, түүгээр үйлчлэх цэг, дэлгүүр хэрээс хэтэрсэн, иргэнд архи, согтууруулах ундаа худалдан борлуулдаг тусгай зөвшөөрөл хяналтгүйгээр, хавтгайруулан олгосон, айм гийн хяналт шалгалтын байгууллагын удирдлагууд өөрсдөө архины бизнес эрхэлдэг, согтууруулах ун дааны үйлдвэрлэл, борлуулалтад тавих хяналт шалгалт суларсан нь цагдаагийн байгууллагаас хийсэн шалгалтаар илэрсэн байна. Аймгийн Тат варын хэлтэс, Мэргэжлийн хяналтын газраас “Дорнын гэгээ”, “Хөвших” компанид сүүлийн хоёр жил шахмын хугацаанд ямар нэгэн шалгалт хийгээгүй нь дээрх компаниуд ийнхүү хууль бус үйл ажиллагаа явуулахад хүрсэн байна. Харин Өвөрхангай аймагт архи, согтууруулах ундаа үйлдвэрлэдэг “Гэгээн трейд”, МЕВ, “Дэлгэрэх хүнс” компани үйл ажиллагаа явуулдаг аж. Тэдгээр компаниас ч Баянхонгорынхтой адил ноцтой зөрчил илэрчээ. Тухайлбал, Д.Алтанхуяг захи ралтай “Гэгээн трейд” ХХКийн архины үйлдвэр “Харзтай” нэрийн 0.5, 0.75 литрийн савал – гаатай 3600 шил архи үйлд – вэрлэж, онцгой албан татварын хуурамч тэмдэг наан худалдсан нь тогтоогджээ.

Тус компанид цагдаагийнхан шалгалт нарийвчлан хийж, менежер А.Мөнхтуяа онцгой албан татварын хуурамч тэмдэг цөөнг үйг хадгалж байсныг хураан авч, эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн гэнэ. Мөн Д.Ганхуяг захиралтай “МЕВ” ХХК-ийн архины үйлдвэрт “Нутгийн буян” нэртэй архийг мөн л дээрх байдлаар үйлдвэрлэн борлуулж байсныг илрүүлжээ. Энэ шалгалтаас харахад дээрх хоёр аймагт 2007 онд Бага нуур дүүрэгт 16 хүний аминд хүрсэн “Азийн чоно”-ын хэ рэг явдал давтагдахгүй гэх батал гаа алга. “Азийн чоно” ком – панийнхан дээрх байдлаар татвараас зайлсхийж, онцгой албан татварын хуурамч тэм дэгт ашиг – ласан, татварын байгуул лагынхан нь холбогдох арга хэм жээ аваагүйгээс харамсалтай хэ рэг гарсныг уншигчид мартаагүй байх.

Г.ЦОЛМОН