“Монос” группийн нэг эмийн сангаас авсан “Фенобарбитал” эмэнд 16 нярай хордоод амь насны аюул зарлаж билээ. Хоёр нь бүр их хүндэрч ухаангүй байснаа хэд хоногийн өмнөөс ухаан орж илаарших төлөв ажиглагдаж гэнэ. Фенобарбитал буюу унтуулах чанарын энэ эмийг, эмийн санчдын хариуцлагагүйгээс доз хэтрүүлж нярайнуудад өгсөн гэнэ. Тэр өөдсөн хүнүүдэд том хүний дозоор өгчихөөд сэтгэл амар сууж байдаг эм олгогчдыг юу ч гэмээр юм дээ. Тийм хөөрхөн амьтдад “үхлийн тун” өгчихөөд юу бодож байгаа бол! Дэндүү харицлагагүй хэрэг шүү. Эмч ажилтнуудын цөхрөлтгүй үйл ажиллагаа, эх эцэг, олон түмний сэтгэл санаа, хүүхдийн хувь заяа түшиж 16 амь аврагдах шиг боллоо. Бурхан өршөө! Үртэй буянтай хүн болгон ингэж залбирч байгаа.16 нярайд “үхлийн тун” өгч хордуулсан эмийн санчид хатуухан арга хэмжээ авч нийтэд дохио санамж болгоосой хэмээн хэн хүнгүйл ярицгааж байна. Одоо чинь эмийн сангууд хяналтаас гарсан, тэнд хэн ажилладаг нь ч тодорхойгүй “мөнгө цагаан, нүд улаан” хүмүүс ажиллах болсон гэдэгтэй би ч санал нийлнэ. Эрүүл мэндийн яам бол энэ салбараа бүр мартсан гэж хэлж болно. 16 нярайн хордолттой холбоотойгоор их шуугиан дэгдэж байна. Гол нь“Монос” групп рүү, Моносоор овоглосон бүхэн рүү “дайн зарлалаа”. Атаархагчид, хонзогногчид, өрсөлдөж ялагдагчид… гэхчлэн их хүчин “Монос”-ыг бүхэлд нь харлуулах гэж, бүр устгах гэж дайрч давшиж байгаатай би санал нийлэхгүй хүн л дээ. Эмийн сангуудыг нь хаана л гэнэ. Эмийг нь хурааж устгана л гэнэ. “Монос”-оор овоглосон бүхэнтэй хариуцлага тооцох юм байх. Алдаа гаргасан хүнтэй хатуу хариуцлага тооцох нь зөв. Тэр 16 нярай болон аав ээжийнх нь сэтгэл санааны болон эд материалын хохирлыг, мэдээж “Монос” барагдуулж таарна. Гэхдээ “Монос” гэгч их айлыг бүхэлд нь харлуулж дотоод гадаад ертөнцөд нэр хүндийг нь бармааргүй байна. “Монос”-ыг үүсгэж байгуулсан хүн бол Монгол улсын төрийн шагналт доктор профессор Лувсангийн Хүрэлбаатар гэж хүн бий. Одоо хүү нь “Монос” группээ удирдаж Л.Хүрэлбаатармаань зөвлөхөөр нь ажиллангаа эрдэм шинжилгээний бүтээл туурвил дээрээ ажиллаж байгаа гэсэн. “Монос”-ыг хамгийн анх сурвалжилсан хүний хувьд би сайн мэднэ. Л.Хүрэлбаатар маань ёстой л “Тамирын мөсийг долоох шахам” явж “Монос” –ыг өдий зэрэгтэй айл болгож билээ. Би Лувсангийнхныг сайн таньдаг байлаа.Сонгины Биокомбинатад олон хүүхэдтэй жирийн л нэг айл байсан. Хүүхдүүдийн ээж нь сүүлд Монгол улсын гавъяат багш болсон Цэрэндолгор. Сонгины амралтанд амрагчид эднийхээр иж очин, хөл таардаггүй, олонтойгоо хүмүүс байж билээ. 1990 –ээд оны эхээрЦэрэндолгор багштай нэг таарсан чинь “Өнөө Хүрлээ маань нэг юм оролдоод бүтэх бүтэхгүй нь мэдэхгүй юм болоод байна. Чи нэг уулзаач” гэлээ. Л. Хүрэлбаатарыг би сайн таних юм. Эрүүл мэндийн сонин сэтгүүлд ажиллан бичсэн зүйлээр нь танил болчихсон. Тэгээд Хүрлээтэй уулзсан чинь намайг дагуулж Маахуур толгойн тэнд ажил дээрээ очлоо.Оросуудын хаяад явчихсан байруудаас нэг өрөө түрээслэж аваад эмийн сан байгуулах гэж байгаа гэнэ. Темп телевизороо 6000 төгрөгөөр зараад эмийн сангийнхаа юмыг бэлдэж байгааг үзүүллээ. Нохойн хошуу гэхчлэн баахан жимс түүж хатаагаад заримыг нь нүдчихсэн байна. Нэрмэл ус бэлтгэх аппарат хийнэ гээд 20-ын баллоны ёроолыг тайраад тавьчихсан,хөгийн л юм байсандаа. Чи мэдлэг чадалтай хүн, заавал эмийн сан байгуулах гэж яараад яахнав гэсэн чинь: “Хүнсний лангуун дээр давс гоймон хоёр л байна. Эмийн санд халууны эмэнд хүмүүс оочирлож байна. Би, чадахаараа эмийн сан байгуулж энэ олон түмэндээ буян хиймээр байна” гэж байсансан. Тэгээд л зориглосон хүндээ. Би харьж явахдаа, “Энэ үнээний царай үхсэн тугал гарна” гэгчийн юм бодож явж билээ. Дараа нь нэг уулзахад “Овоо шүү” л гэж байсан. Бас нэг уулзахад “100 мянган төгрөгийн зээл аваад шатчихлаа. Ээж аав хоёр минь намайг шоронд орох байх гээд нойр хоолгүй л байна” гэж нэлээн уруу царайтай явсан. Ингэж л “Монос” групп мэндэлсэн юм даа. Энэ хорин жилд Хүрлээ маань унаж босож явсаар “Монос” гэгч өнөр өтгөн айлын галыг бадраасан. Энэ тэрбумтануудтай адилхан бэлэн юм аваад хөлжчихөөгүй. Худлаа хэлж хулгай хийгээгүй. Гэр бүлийнхээ хэдэн хүнтэй, галыг нь асааж байсан бол, өнөөдөр хэдэн мянган хүн тойруулж суулгачихаад хооллож суугаа буянтан. Дотооддоо эмийн үйлдвэртэй, гадаадын олон орноос хамгийн орчин үеийн эм, эмнэлгийн багаж хэрэгсэл оруулж ирэн, нутаг даяар тархсан тэр олон эмийн сангуудаараа худалдаалж буян хийж байгаа хүн. Мөн ч олон хүнийг үхлээс аварч, эдгэрүүлээ биз дээ. Би “Монос” шиг буянтан Монголд ховордоо гэж ярьдаг, бичдэг хүн. Тэгтэл өнөөдөр “Монос”-ыг бүхэлд нь харлуулж “нуруу нугасыг нь тас дарах” гэж байгаад харамсаж байна. Ганц Хүрэлбаатар ч биш, Лувсангийн хүүхдүүд сайн яваа.Дүү Л.Эрдэнэчимэг нь эрдэм ном, эв ааш тэгширсэн хүүхэн Улсын их хуралд сууж байна. Сүхбаатар аймагт ажиллаж амьдран, тэндээс УИХ –д нэр дэвшиж байсан. Нутгийн олны ам их сайн байдаг юм. Манай ах дүү нар: “ Өнөөх Моносын өндөр охин маань явчихаад эзгүйрч байна” гэж өнөө хүртэл ярьдаг юм билээ. Хөдөөгийнхөнд зүйл бүрээр туслаж, байнгын эм тариагаар хангадаг, өвчтэй хүнтэй айлд очоод өөрийнх нь хүүхэд шиг өнжиж хоноод явдаг байсныг одоо ч дурсаж л байдаг.Л.Эрдэнэчимэг нийслэлийн Сонгино хайрхан дүүргээс 2012 оны сонгуульд өрсөлдөөд гараад ирсэн. Хэсэг бүлэг хүн шиг үндсэн хуулийнхаа заалтыг зөрчин “намын нэрсийн жагсаалт” гэдэг луйврын аргаар гарч ирээгүй, жинхэнэ өрсөлдөөд гарч ирсэн хэдэн хүний нэг. Шинэ гишүүнд итгэл хүлээлгэн УИХ –ын эмэгтэй гишүүдийн бүлгийг ахлуулан зүтгүүлж байгаа. Хэлдэг ярьдаг, хийдэг, дайчин эмэгтэй л дээ. Энэ удаагийн хордлогоор далимдуулан Л.Эрдэнэчимэгийг ч “балбахаа” мартсангүй. “Монос”-ынхныг бүгдийг харлуулж унагаагаад өрсөлдөгчид нь бах таваа хангах юм биз дээ?! ”Монос”-т багтаж орсон нэг хариуцлагагүй хүнээс болж их хохирол учирлаа. 16 нярайн амь нас хутганы ирэн дээр тулж ирсэн. Олон арван аав ээж, ах дүү нар сэтгэл санааны болон эд материалын хохирол амссан. Энэ бүхнийг “Монос”-ын ухаантай удирдлага тунгаан бодож байгаа гэдэгт би итгэлтэй байна. “Монос”-т нэг онцлог тал бий. Өнөөгийн олонх тэрбумтанууд “эргэх ач” ийг харах юм уу, морь бөхөд мөнгийг сая саяар нь хаялаж цацалдаг бол “Монос” тэс өөр! Ядарсан зовсон, гадаадад эмчлүүлэх шаардлагатай хүмүүст гар татдаггүй юм билээ. Хүрлээ нэг удаа: “Муу дүү чинь баярхаж үзээгүйээ. Буян хийж л үзлээ. Ядарсан хүмүүс манайд орж ирээд гар хоосон гарч үзээгүй л байх” гэж ярьж байсансан. Эмийнх нь сангийн хүн, ийм ноцтой алдаа гаргачихаад байхад “Монос”-ын удирдлага хохиролыг нь яаж барагдуулах талаар аль хэдийнээ бодож төлөвлөчихөөд л байгаа байх. Олон эмийн санг шалгаж байгаа нь зөвөө. Харин “Монос”-ын эмийн санг хааж, эмийг нь хурааж устгах зэрэг нь хэр зөв алхам юм дээ. Фенобарбитал гэдэг чинь хэн хүний хэрэглэдэг тусгай жороор олгодог, өдөр тутмын хэрэгцээний эм шүүдээ.Хэн нэгний хариуцлагагүй үйл ажиллагаанаас болж “Монос”-ыг “шийтгэж”, өргөн олон хэрэглэгчдийг эмээр тасалж болмооргүй л санагдах юм.

Г.ЖАМЪЯН (Монгол улсын соёлын гавъяат зүтгэлтэн)