Улсад төлсөн тат­вар төлөгчдийн 17 тэрбум төг­­­рө­­гийг үгсэн хуйвал­даж, хулгайлаад идчихсэн Тат­варын ерөнхий газрын Хя­налт, шалгалтын хэлт­сийн дарга Ч.Гансүх, Төс­вийн орлого хураалтын тас­гийн даргаар ажиллаж бай­сан Б.Энхбат нарын 13 хүнд холбогдох Мон­гол Улсын түүхэн дэх хам­гийн дуулиантай бүлэг хул­гайч­дын хэргийг шүүх хурал луйварчдын толгойг илж, ял өгсөн нэрээр шоудаад дуусав. Баянзүрх дүүр­­гийн шүүхээр нэг­дү­гээр сарын 28-ны өдөр хэлэл­цэх ёстой байсан эл хэрэг яллагдагчдын өмгөө­лөгчдөд ажил гарсан гэх шалтгаанаар хоёрдугаар са­­рын 17-ныг хүртэл хойш­луулж байсан юм.

Харин энэ удаа товлосон хугацаандаа болсон бө­гөөд шүүх хурал таван өдөр үргэл­­жилж эц­сийн дүг­нэл­­тээ гаргасан. Шүүхээс Ч.Гансүх, Б.Энх­­­бат нарт чан­га дэглэм­тэй хорих ангид най­ман жил, Ч.Гансүхийн дүү Ч.Даваа­сүрэнд гурван жи­­лийн хорих ял тус тус оног­дуулжээ.

Харин Ч.Гансүхийн нууц амраг гэгддэг О.Бямбасүрэн нарын нэр бүхий татварын байцаагчийн хэргийг х­эрэг­сэхгүй болгосон байна. Тэгвэл Ч.Гансүхийн хүү Г.Ганзулд холбогдох хэр­гийг тусгаарлан шалгаж бай­гаа гэсэн мэдээлэл байгаа. Шүүх хурлын үйл ажил­лагааг хальтхан харахад Мон­гол Улсын Татварын ерөнхий газар болон татвар төлөгчдийг ёстой л ангайтал нь залилж хөлс, хүчээ шавхан байж цуглуулсан тэрхүү асар их мөнгөөр “цэнгэн хөгжилдсөн” 13 товарищ дээгүүр харсан шигээ хэнэггүйхэн сууц­гааж байсан. Ер нь энэ олон төрөөс төрсөн тэр­бумтан, төсвийн мөн­гөөр казинодогсод, нууц ам­ра­гаа эрхлүүлэгсэд нүгэл нь нүдээрээ гарч, идэж завш­сан мөнгөө шин­гээж дийлэхгүй зад үсэрч шүү­хийн хаалга татахаараа ганц мэддэг үг нь “хоосон надаас хоёр чихийг минь авахгүй юу” хэмээж, арьсаа бүтэн аваад гардаг бичигдээгүй хуультай болжээ.

17 тэрбум төгрөг залгичихсан Ч.Гансүх, Б.Энхбат хоёрт найман жил, Ч.Гансүхийн дүү Ч.Даваасүрэнд гурван жилийн ял өгсөн болж “ав, ав” гээд байсан хоёр чихийг нь бүтэн үлдээснээр ямар ч байсан хулгар болгочихсонгүй хоёр яс салцгаав. “Хоосон надаас хоёр чихийг минь авахгүй юу”. Тэдний хэлснээр гүйцэтгэдэг бол шүүхийн танхимд тангараг өргөсөн шүүгчид биш, айж ширвээтэхээ умартсан мэргэжлийн “чих таслаачид” ажлаа хийж зогсох байж.
Тэр мэргэжилтнүүд тусгай зориулалтын багажаа барин очиж тэгтэл нь сүрхий орилуулж зовоолгүй ажлаа хийчихээд гарч ирэхэд хулгар болж өрөө төлсөн гэмтнүүд тэр дороо цагаадаж шүүхийн танхимаас дуу аялсан шигээ гарцгаах байсан болов уу. Яах вэ дээ хоосон хүмүүс чинь хоёр чихээ өрөндөө өгөө л биз. Хоёр чихээрээ өрөө төлчихсөн товарищууд дараагийнхаа ажилд ханцуй шамлан орох л болно. Сонсохоо л байсан болохоос хорвоог харах мэлмийгээ алдсан ч биш дээ.

Дохио зангаа гэж сайхан юм байхад яаж ийж ийгээд хэл нэвтрэлцээд ажил төрлөө амжуулаад явах юм чинь. Харин тэр үед ганцхан базаахгүй явдал үүсч таарна. Тэр нь юу вэ гэвэл хоёр чихгүй хулгар нөхөр гудамжинд малилзаад тууж явбал “Аа энэ сайн эр чинь ямар ч гэсэн өрөө төлчихсөн нөхөр байна. Гэхдээ л хуучин бууны хугархай гэсэндээ дөнгөж мэднэ. Холхон шиг явъя” гэсэн хардлага сэрдлэгэ хэн хүнд төрөхгүй гэсэн баталгаагүй. Тэгж бодсон хүмүүс жийрхэн зай бариад эхлэхээр хөөрхий өрөө төлчихсөн гэм зэмгүй “чихгүй толгойтнуудыг” жаахан ганцаардуулаад байж мэдэх гэм бий. Бусдаар бол дажгүй дээ. Энд нэг зүйлийг хэлэхгүй өнгөрч боломгүй. Эцэг эхчүүддээ хандаж хатуухан сануулахад үүнээс хойш, түүнээс цааш үр хүүхдээ ялихгүй алдаа, зүггүйтлийнх нь төлөө “чихгүй толгойлчихоод, яавч олигтой хүн болохгүй нь дээ” гэх бэлгэ дэмбэрэлгүй үгийг өнөөдрөөс эхлэн чандлан хориглох хэрэгтэй.Та бидний өдөр тутам үр хүүхэддээ хэлдэг тэр олиггүй үг тархи толгойнд нь санамж болон үлдэж маргаашийн “чихгүй толгой”-нуудын тоог нэгээр нэмэх ч юм бил үү. Олон үг улиг, цөөн үг билэг гэсэн үгтэй юм.

Хууль батлан гаргагчдад анхааруулах зүйл бас байна аа. Эрхэм ерөнхийлөгч маань дэлхий даяар тархан амьдарч байгаа гарал үүсэл нэгтэй монголчуудаа түүхийн өлгий нутагтаа ирж суурьшин амьдрахыг уриалсныг хү­мүүс санаж л байгаа. Яваандаа дэлхийн өн­цөг булан бүрээс угсаа гарал нэгтэй мон­­гол­чуудын маань их нүүдлийн цуваа Улаанбаатарыг зорин хөврөхийг үгүйсгэх аргагүй. Одоо сая 300 мянга гаруй хүн амтай байгаа Улаанбаатар хот гэрлийн хурдаар ам бүл нэмэгдэж гурав, цаашлаад дөрвөн сая хүнтэй болох өдөр айсуй. Хүн нэмэгдвэл хүнс нэмэгддэг ч түүнийг дагаад бас бус базаахгүй явдлууд нэмэгдэх нь ойлгомжтой. Гурван сая хүнтэй том хотод хүссэн хүссээгүй “сайн эрс” олшрох нь тодорхой. Тэд өнөөдөр 17 тэрбумаар шоудаж, зугаалчихсан Ч.Гансүх, Б.Энхбат, О.Бямбасүрэн нараас хамаагүй уран нарийн арга бодож олоод хэдэн мянган хүнийг амаар нь шороо үмхүүлэх “залилан мэхлэгчдийн пирамид” босгохыг үгүйсгэх газаргүй. Тэр үед л Улаанбаатар хотоор дүүрэн “чихгүй толгойнууд” гараад ирэх вий дээ. Ээ дээ одооноос л хууль зохиогчид минь энэ тал дээр сайтар бодолцож “чихгүй толгойтнууд”-ын хот болчихгүй байх хууль эрх зүйн орчинг нь цаг алдалгүй зохицуулах шаардлага амьдралаас урган гарч ирж байна.

Хэдийгээр өнөөдрийн байдлаар улсын 17 тэрбум төгрөг луйвардчихсан энэ цагийн “сайн эрс” хоёр чихтэйгээ үлдэж, дээлээ толгой дээгүүрээ нөмрөн наймхан жил торны цаана суух ял авч байгаа хэдий ч ирээдүйд зайлшгүй хоёр чихийг нь мултлан авч Монгол улсын байгалийн баялаг, газар шороо, тусгаар тогтнолыг гадны тонуулчдад худалдсан этгээдүүдийг өрнөөс чөлөөлөх шүүхийн тогтоол уншигдвал бид яах билээ. Ер нь хашир хүн гэж хаширсан хүнийг л хэлдэг. Одооноос л бэлтгэлтэй байхад нэг их буруудах зүйлгүй. Улс эх орноо, байгалийн баялагтай нь худалдчихсан эрхмүүд хэзээ нэгэн цагт илэрч л таарна.

Д.Энхтүвшин

Эх сурвалж: