Эдийн засгийн хямралын давалгаа Монгол Улсад үр­гэл­жилсээр байна… Бас авдар авдраараа Монгол руу урсах ам.долларын бараа бараг тасарчихлаа.

Нөгөөтэйгүүр  гадаа­дын шууд хөрөнгө оруулалт 37 хувиар, үүнээс Оюутолгойн хөрөнгө оруулалт нийт 46 хувиар буурав. Харамсалтай нь хөрөнгө оруулагчдаас манай улсын халаасанд орж ирдэг нийт ам.долларын 65 хувийг “Рио Тинто”-ийн хөрөнгө оруулалт эзэлдэг.

Тэгвэл хөрөнгө оруулалт яагаад ингэж буурав, гадныхны сэтгэл юунд гонсойв гэдэг нь том асуулт болж байна. Уг нь эдийн засагчид, шинжээчдийн тайлбараар бол “Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг шинэчлэн батлахгүй удааснаас болж хөрөнгө оруулагчид гараа татчихлаа” хэмээж байсан. Энэ хариулт нэг талаараа үнэн аж. Гэтэл өөр бас нэг том шалтгаан гадныхныг “үргээх”-д хүргэчихжээ. Тодруулбал, сүүлийн хэдэн хоног дотоод, гадаадад шуу­гиан тариад буй “Эрдэнэс Оюу­толгой” компанийн захирал асан Ц.Сэдваанчигийн “Рио Тинто” компанийн удирдлагууд руу илгээсэн захидал. Эл захидлыг тэр­бээр өнгөрсөн долоодугаар сарын 19-ний өдөр илгээсэн. Тэгтэл уг захианаас үүдэн маргаашаас нь эхэлж “Оюутолгой” компанийн олон улсын зах зээл дэх хувьцаа­ны ханш шууд 10 хувиар унасан байна. Улмаар гадаадын хэвлэлээр манай улсын холбоотой сөрөг утгатай мэдээллүүд цацаг­даж, Монголд хөрөнгө оруулах гэж байсан биз­несменүүд хүлээлтийн байдалд шилжжээ.

ИХ ХҮЛЭЭЛТ ЗАХИДЛААС БОЛЖ АЛДРАВ

Тэгвэл захиаг Ц.Сэдваанчиг захирал яагаад илгээв, ямар утга, агуулгатай байв гэдэг нь сонир­хол татна. Өнөөдрийг хүртэл захиа­ны бүрэн эх нь олон нийтэд ил болоогүй байгаа ч гол утга нь тодорхой болжээ. Үүнд “Рио Тинто” компани Оюутолгойн гүний уурхайг ажиллуулахын өмнө санхүүгийн том бэрхшээлтэй тулгарсан гэнэ. Өөрөөр хэлбэл, Оюутолгойн ордод хоёрдугаар ээлжийн хөрөнгө оруулалт хийх мөнгө тус компанинд байгаагүй аж. Тиймээс “Рио Тинто”-ийнхон олон улсын томоохон 10 гаруй арилжааны банкнаас зээл авахаар болсон байна. Гэвч тэд Монгол Улсын Засгийн газрын дэмжлэгтэйгээр зээл авах чухал нөхцөл нь бүрдэх байсан гэнэ.

Тиймээс компанийн удирдлагууд “Бидэнд ийм зээл хэрэгтэй байна. Монгол Улсын Засгийн газрын хувьд нэмэлт санхүүжилтийг дэмжсэн захидал хийж өгөөч” гэжээ. Харамсалтай нь манай талаас “эрсдэлтэй, үгүй” гэсэн хариулт өгсөн учраас “Рио Тинто”-ийн зүгээс дарамт үзүүлж эхэлсэн юмсанж.

Гэтэл Ц.Сэдваанчиг “Эрдэнэс Оюутолгой” компанийн захир­лын хувьд Засгийн газрыг төлөөлж тус компани руу бичсэн захидал­даа “Та бүхний банкуудаас авах гэж байгаа нэмэлт санхүүжил­тийн асуудлыг дэмжих боломжгүй. Төслийн нэмэлт санхүүжилтийг Засгийн газар бус УИХ шийднэ” хэмээх хариултыг дурьджээ.

Уг нь “Рио Тинто” компани арилжааны банкуудад энэ сарын дундуур зээл авах эсэхээ шийдэж хариу өгөх байжээ. Ийнхүү эл компанийн хүсэлт бүтэлгүйтсэн тул өнгөрсөн долоодугаар сарын 29-нд “Рио Тинто” компани “Оюутолгой” төсөл зогсох болсныг албан ёсоор мэдэгдэв. Хачирхалтай нь энэ мэдэгдлээс болж монголчуу­дын гэгээлгээр мөрөөдөж байсан их хүлээлт алдарч орхилоо. Гадны бусад жижиг хөрөнгө оруулагчид ч гэсэн хөрөнгө оруулах гэж байсан төслүүдээ цуцалж, зарим нь ирэх оныг хүртэл хүлээх байдалд шилжсэн аж. Үүний хажуугаар хөрөнгө оруулагчид нэгэнт байхгүй болчихсон улсад ам.долларын төгрөгтэй харьцах ханш огцом өсөх дохиог өгөв. Тодруулбал, захиа очиж байх үед 1460 орчим төгрөг байсан “ногоон”-ны ханш наймдугаар сарын 8 гэхэд төв банкнаас зарласан ханш нь 1575 төгрөг хүртлээ огцом өслөө. Учир мэдэхийнх нь хэлж буйгаар эл өсөлт “Рио Тинто”-ийн мэдэгдэлтэй салшгүй холбоотой гэдэг тооцоо гаргажээ.

Чухам Ц.Сэдваанчиг дээрх захидлыг илгээсний гайгаар “Монголын эдийн засгийг хям­ралын “шок”-нд оруулах бас нэгэн үндсийг тавьчихлаа” хэмээн ундууцах нь ч бий болов. Ма­гад­гүй Оюутолгойн гадаад удирд­лагуудтай тэрсэлдээгүй бай­сан бол хоёрдугаар ээлжийн хөрөн­гө оруулалт нь болох таван тэр­бум ам.долларын зөвхөн нэг тэрбум ам.доллар нь манай улсын халаасанд орж ирэхэд төгрөг­тэй харьцах ам.долларын хан­шийн өсөлтөөс сэргийлж чадахаар байжээ. Нөгөөтэйгүүр гадаа­дын шууд хөрөнгө оруулал­тын бууралтыг тоон мэдээллээс хар­вал 34 сая ам.доллар хүртэлх орлого өнгөрсөн оныхоос 19 хувиар буурсан байна. Мөн 35-195 сая ам.доллар хүртэлх нь бүр 40 хувиар буурсан аж. Түүнчлэн 190 сая ам.доллараас дээш ганц хөрөнгө оруулагч болох “Рио Тинто” компанийх бүр 81 хувиар буурсан үзүүлэлттэй гарчээ.

Мэдээж хэрэг энэ бүх бууралтын гол буруутнаар эрх бариг­чид, шийдвэр гаргагчид тодроод буй. Үнэндээ гадаад нөхцөл байдал уруудах, Оюутолгойнхтой тэрсэлдэх хандлага өнгөрсөн 2011 оны есдүгээр сараас хойш эхэлснийг энэ салбарын удирдлагууд хэлж байсан санагдана. Гэвч даа­рин дээр нь давс гэгчээр “Эрдэнэс Оюутолгой” компанийн захирал асан Ц.Сэдваанчиг асуудлыг улам хурцацтгаж улмаар эдийн засагтаа нэмэр биш нэрмээс болчихлоо. Угтаа тэрбээр захидлаа нухацтай, учир утгыг нь зөв гаргаж бичсэн бол Монголын эдийн засагт үүсээд буй ам.долларын хомсдолыг үүсгэхгүй ч байсан юм билүү.

Л.Баатархүү

Эх сурвалж: ipost.mn