Байгалийн гамшигт нэр­вэгдсэн иргэддээ туслах нь Засгийн газрын онцгой үүрэг. Яах аргагүй цасанд дарагдаж, чөмөг царцам хүйт­рэхэд хүн, малгүй зут­рах нь мэдээж. Гэвч цас их орж, шуурга балбах нь өвөл, хавар л тохиохоос бус намар, зуны налгар өдрүүдэд энэ аюулын сураг ч байдаггүй. Тэгэхээр энэ хугацаанд хашаа хороогоо дулаалж, хадлан тэжээлээ хангалттай сайн базааж, болзошгүй аюулаас сэргийлэх нь тө­рийн бус иргэдийн л үүрэг баймаар.

Тэрнээс биш төр, засгаас ажлын хэсэг гарч, хадлан авч, айлуудын өв­лийн бэлтгэлийг хангах бо­ломжгүй. Алба ч үгүй. Зам, даваа онгойлгох, цас цэ­вэрлэх ажлыг харин орон нутгийн удирдлагаас шаар­даж бол­но. Бар жилийн зуднаар Монгол Улс 8.1 сая малаа алджээ. Энэ нь тухайн үед нийт малын 25 хувь байсан аж. Мөн 8576 өрх хотоо бүр мөсөн харлуулж, 32.7 мянган айл малынхаа 50 хувийг алдсан гэх статистик бий.

Түүнчлэн төлөвлөж байсан төлийн дөнгөж 39 хувийг хүлээн авсан гэнэ. Тэр үед   малчдад  зориул­сан  тусламжийн хэмжээ олон сая ам.доллараар хэм­жигдэж байв. Тухайлбал, Канад, Бельги, Европын холбоо, АНУ зэрэг улс орон тусламж үзүүлсэн. Зөвхөн Европын холбооны тусламж хоёр сая еврогоор хэмжигдэж байсан юм. Швейцарь улс л гэхэд 500 мянган франкийн хандив өргөжээ. Энэ бол гадныхны тусламж.

Харин Монгол Улсын Засгийн газар зудад нэр­вэгдсэн малчдад 2010 онд 26.2 тэрбум төгрөг зарцуулсан аж. Харин энэ онд эхний ээлжинд 200 гаруй сая төгрөгийн тусламжийг өвөлжилт хүндэрсэн аймгууд руу илгээгээд байгаа юм байна. Хаврын  урь ортол хам­гийн багаар бодоход хоёр сарын хугацаа үлдлээ. Хам­гийн чанга хоёр сар малчдыг хүлээж байна.

Гэтэл зудад нэрвэгдсэн газрын малчид малын тэжээл, нөөцөлсөн өвсөө хэдийнэ бар­чихсан аж. Тиймээс улсын нөөцөөс өвс гаргаж,  худалдаалж  эхэлжээ. Тэгэхдээ хямд­руул­сан үнээр. Өнгөрсөн жил нэг боодол нь 4500 төгрөгийн үнэтэй байсан өвс энэ жил 2400 төгрөг болжээ. Бас л малчдыг харж үзэж байна. Үхтэл үр харам гэдэг шиг намаржингаа найрлаж, зугаа цэнгэл хөө­гөөд хоёрхон чиргүүл өвс татсаныг нь мэдэж байгаа ч “Харж бай­гаад унагалтай нь биш” гээд чадах чинээгээрээ тусалж байгаа.

Тэгсэн ч “Улсын нөөц чанаргүй өвс борлуулж байна”, “Удаан дарсан бололтой, цагаан болчихсон байна, тэр өвс нь”, “Малчдаа харж үз, төр гуай” гэсэн байж боломгүй гомдол малчдын амнаас гарч байгаа нь эгдүүцмээр. Тэгвэл одоо махны үнэ нэмэгдчихлээ. Тун удахгүй Цагаан сар болж, махны хэрэгцээ улам өснө. Тэглээ гээд хотынхон малчдаас ганц кг мах гуйхгүй.

Гуйсан ч “Юу вэ, ямар мах” гээд нүд нь орой дээрээ гарах биз. Яг үнэндээ хотынхон суурин газар амьдарч бай­гаа­гаараа л давуу талтай боловч хоолгүй хонож, атга нүүрсээ маргаашдаа зориулж хадгалаад мөсөн хонгилд өдөр хоногийг өнгөрөөж буй айл олон. Хотын хүмүүс юуг ч хямд үнээр авдаггүй. Харин ч өндөр үнийн шуурганд дарлуулж, сэхэл авалгүй тэр чигээрээ сөхөрч байгаа нь цөөнгүй.

Гэтэл малчдад хадлангаа хангалттай аваагүйнх нь төлөө тусламж илгээнэ, ноос ноолуураа борлуулж, мөнгө олсон гээд давхар урамшуулна, ямаа өсгөсөн гэж тусад нь хөрөнгө төсөв­лөнө, арьс ширээ зарж ашиг олсон болохоор нь хувь ногдол өгөхийг нь яана. Бас болоогүй ээ, үйлдвэрлэл эрхлэх техникийг нь үнэгүй шахам өгөөд байхад тэд “зов­лонт” дүрээсээ салахыг огт хүсэхгүй, харин ч улам л уруу дорой царайлдаг.

Үүнээс харахад малчид нийгмийн “эмзэг” дээд давхаргынхан болчихож. Яг үнэндээ өнөөдөр өвөлжөөндөө дүнзэн бай­шин, үүдэндээ мотоцикл, портер, гэртээ цахилгаан бараагүй малчин айл тун ховор. Технологийн дэвшил ямар хурдаар дээшилж байгааг малчны хотноос харж болно. Бас 100 ямаатай байхад л хавар ноолуурыг нь тушаагаад машинтай бол­чихно.

Тэгсэн хэрнээ ноолуур хямдхан байна /кг нь 35 мянга/ гээд зунжингаа дараад үгүй хийсэн жишээ өнгөрсөн жилийн хавар маш олон гарч, төр засгийг буруутгаад авсан. Тиймээс төр, засаг малч­дын аманд хоолыг нь халбагадаж хий­хийн оронд тархинд нь хариуцлага  гэдэг үгийг хоног­шуулах ажил сэдмээр юм.

Эх сурвалж: “Өглөөний сонин”