Зохиолч Д.Урианхай МАХН-ын дарга Н.Энхбаярт хандан ил захидал бичжээ. Уг ил захидлыг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.
Сайн байна уу, миний эрхэм дүү ? Би чамайг хаана, аль газар нутгийн шоронд хаалга үүдэндээ харгалзагч манаатай эмгэнэн суугааг эс мэдэхийн эрхээр сониноор, илээр захидал бариулж, улс төрийн нууцлагдмал арга саамыг үл ухах, эрүүгийн ч, иргэний ч хуулийн заалтуудын ээдрээ төвгийг үл ойлгох хувийн буруутай толхи иргэнийхээ л бодол, сэтгэлээр чамайг өрөвдөх, амихандаа өмөөрөх, Монголынхоо нийгмийн сэтгэлгээний тэнэмтгийг гайхширахын учир л эл санаа шулуудан, амаа хамхин нуруугаа үүрэн алхаж эс тэвчихдээ, нүүрээр учирч эс чадах ч үгээр уулзсу! гэж бодогдоод энэхүү хэрэг багатай хэдэн үгүүлбэрийг таталж суунам.
Чи бидэн хоёр олон жилийн дотно анд, олон ч нимгэн, зузаан ном Москвад ч, Улаанбаатарт ч цүнхнээсээ цүнхэндээ, суганаасаа сугандаа, өврөөсөө өвөртөө дамжуулан уншиж зэрэгцсэн номын садан, Эх орон-Монголоо дэлхийн бах болгохыг хатуулсан ганц гол зорилгын ахан дүүс билээ л. Би гэртээ орой, үдшийн бодлогошролынхоо цагаар эрхэм дүүгийн шинэ ном-“Ард түмний дэмжлэг албан тушаалаас хүчтэй”-г байн байн сөхөж, анхаарал төвлөрөн суудаг.
Англи хэлээс монгол хэлэнд чадмаг орчуулсан орчин цагийн Өрнийн сонгодог зохиолчдын үгүүллэг, улс төрийн онол сэтгэмжийн дэвтрүүд, орос хэлээс орчуулсан Л.Толстой, Н.Гоголь хоёр их багшийн суут туурьвилын ботийг чинь ч зав зайнхаа сиймхийгээр хичээл гарган хэлтэлж суусан хэвээр.
Нас сүүдэр минь тун өтгөрсөн болохоор залуудаа Монголоо хайрладаг байснаасаа хавь тэнцүүгүй ихээр хайрлах ухаан нитгэрч, боломж ч “хашгичиж” Монголоо өрөвдөх, заримдаа уйлах ч өдөр олшроод, сэтгэлийг минь өеглөх юм хийсэн, тийм гавьяа байгуулсан хүмүүстээ л ижий, ааваасаа ч илүү хайр хүрдэг болчихдог юм байна даа, дүү минь! Тэнэг толгойны “эргүү” байж ч мэднэ, гэхдээ, би энэ “эргүү үг” алдуулсан толгойныхоо гэмийг уучлахыг гагц ижий, аав хоёроосоо л гуйна, Бурханаас ч гуйхгүй!..
Дүү минь чи яаж байна?
Бие чинь эрүүлгүй, сэтгэл чинь хүчир хүнд гомдолтой байгааг би сайн мэдэж буй ч /ганц би ч бус Монголын маань чихтэй, нүдтэй, мөрөн дээрээ “хүний толгой”-той хүн бүр мэдэж буй ч/ “Монгол хүн амны бэлгээр” гэж, “гэмгүй”-д гэтсэн “үнэгэн зэм”-ээр олсон өвчин эмгэг чинь төлдөр сайн илааршиж, сэтгэл оюуны чинь хат цаг өдрөөр зуунгишиж буй биз дээ? хэмээн асуун лавлахыг хүснэм.
Эрхэм дүүгийн “Ард түмний дэмжлэг албан тушаалаас хүчтэй” номд манай нийгмийн удирдлагын “гал тогоо”-нд олон жилээр уур савсуулан “буцалж” буй олон давхар “ханан цаанах” асуудлыг задлан шинжилсэн, зөв онож тайлбарласан, шинжлэх ухааны дүгнэлтийн чанартай бүтээлүүд орсноороо Монголын нийгмийн эерэг, сөрөг үйл явцыг бодтой, шинжлэх ухаанчаар ажигладаг, туйлшрах хандлагаас ангидаар ойлгодог хүнд олон он солигдтол “ширээний ном” болохуйц хэрэгцээтэй ном болсныг баярлан дурьдахыг ч дашрамд хүснэ.
Номын чинь утга агуулгыг бүрдүүлж буй нийтлэл, үгүүлэл, мэдэгдэл, хэлсэн үг, ярилцлагууд дотроос би Боб Делоны пост-модерн сэтгэмжийн ноцтой бодрол, бясалгал агуулсан, эдүүгээ цагийн хүн төрөлхтөнөөс “хүмүүн оршихуй”-н ноцтой ноцтой хэдэн асуулт шахамдуулан асуусан шүлгийн эх хийгээд орчуулга санаанаас эс элэрнэм.
Чи эл алдарт шүлгийг орчуулан толилуулахдаа, өмнөтгөлдөө, уншигчдаас “Хүн юуны төлөө төрж амьдардаг вэ? Ер нь хэзээ хүн болдог вэ?” гэсэн “аймаар” асуулт асуусан байна. Асуултыг чинь одоо би бодохдоо, “Энхбаяр гэдэг монгол сэхээтэн энэ асуултыг хүмүүст тавихаасаа илүүтэй өөртөө тавьсан юм шиг байна. Магадгүй, надад ч тавьсан юм болов уу?” гэж ч надад бодогддог болоод байна.
Боб Делоны тэрхүү “Blowing in the wind” шүлгийг бүрдүүлж буй олон асуултаас “Хүн “Хүн” гэж нэрлүүлэхийн янар хэр хол зам туулдаг бол? Тоож харах хүнгүй хүний дүр эсгэхийн янар толгойгоо хэд дахин гэдийлгэж сурсан байх ёстой бол?!” гэсэн айхтар асуулт бол хүн төрөлхтний түүхийн туршид хүн бүрд тавигдах асуулт байна.
Ном бичгийн ширээний хүнд нэг иргэн ч ард түмэн, нэг уншигч ч ард түмэн, цаашлаад нэг хүн ч нийт хүн төрөлхтөн! Бичсэн үгүүлэл, захидал, орчуулсан бүтээлийг чинь уншсан ганц малчин, ажилчин, улстөрч, хуульч, инженер, бизнесмен, яруу найрагч, жүжигчин, зураач, оюунтан, эрдэмтэн байхад л тэр хүн ганц гээд ганцдахгүй, бүхэл бүтэн ард түмэн гэсэн үг, чи бүхэл бүтэн ард түмнийхээ сэтгэл оюунд “гэгээрлийн зул” бадамлууллаа гэсэн үг!
“Blowing in the wind”-ийг чи маш ойлгомжтой сайхан орчуулж сонордуулсныг чинь би өөрөө байн байн сөхөхийн зэрэгцээ надтай уулзахаар гэрээр минь ирдэг залуус, хөгшдөд дандаа уншиж өгдөг. Заримд нь ч чадан ядан тайлбарлах хэрэг ч гардаг. Чиний мэргэнээр онож сонгосон, гадаад хэл, соёл иргэншлийн мэдлэг боловсролын хэшигт даллан орчуулсан энэ бэсрэгхэн шүлгэнд ямар гайхамшигтай уран хэллэгтэй гүн утга санаа яргаа вэ, Бурхан минь!..
Би бодохдоо, хүний аз жаргалд тийм ч олон, тоо тоймгүй их юм хэрэгтэй байдаггүй байх аа! гэж боддог, харин ч, тун ч тоймтой цөөхөн юм хэрэгтэй байдаг юм шиг санагдах болоод удаж байна. Тэр цөөхний төв голд нь хүмүүн бээр амь амьдралынхаа үнэтэй чацуулан боддог, жин тэнцүүлэн дэнсэлдэг, тэгээд үнэн голоосоо хайрладаг эх орон, ард түмэн хоёр нь л байдаг.
Үнэн голоосоо хайрладаг газар шороо, уул устай, сэрүүн тунгалаг ард түмэнтэй хүн л хамгийн дээд, хамгийн аугаа, хамгийн “атаархаж үхэм” аз жаргалтай хүн! Аз жаргалын агуулгын нөгөө том “гольдрол” нь – амьд сэрүүн ард түмэндээ өөрөө хайрлагдах! Өнөөдөр Монголын ард түмэн хэнийг бусдаас илүү хайрлаж байна вэ, хэнийг сэтгэлийнхээ голоос хүндэлж, нулимсаа унаган эвийлэхдээ эвийлж, нулимсаа арчин эмгэнэхдээ эмгэнэж байна вэ? Миний мэдэрч байгаагаар, – ганцхан хүнийг!.. Чамайг! Шоронгийн хоригдол Намбарын Энхбаяр чамайг!..
Би хэдхэн өдрийн өмнө сонин уншиж суугаад А.Тарковский “Хүний амьдралд аз жаргалаас ч илүү эрхэм нандин юм бий!” гэж хэлсэнтэй таарлаа. Тэр “Эрхэм нандин юм” чухам юу юм бол?! Би бодож бодож, өөртөө нэг хариу олсон минь гэвэл,- “Өөрийнхөө ард түмнээр үүрд хайрлуулах түүхэн үйл бүтээхийн зовлон!” гэх бодол! Энэ бодолд чи, чиний амьдралын замын Гэрэл, Харанхуй, түүхэн баярт “Дүүлэлт”, түүхэн эмгэнэлт “Газардалт”, ганц үгээр, – Чиний бахархалт амьдрал хөтөллөө. Намайг энэ шинэ бодолд хүргэсний чинь төлөө би чамд асар баярлаж байна, дүү минь!
Чиний бичсэн ном, орчуулсан бүтээлүүдийг оюун санааны гүн гэгээрэл, хөгжилд дэвшсэн хүмүүс олон үеэрээ шимтэн уншиж, бодлогоширч, бодол ойлголтоо хуваалцаж, мэргэд гэгээд ном хаялцах мэт дагсалдах эевэрүү цагийг миний ч, чиний ч нас эс гүйцэж үзэх магадгүйг эс үгүйсгэх ч түүх хэрэгтэйдээ түүхэн хөшөө сүндэрлүүлэхээ мэдэх өндөр соёлт, жинхэнэ ардчилсан ёст эриний түрлэг түрхэрэхүйд түүхийн “Өвөл” “Зун” өвөл, зунаараа ялгарч, эх орны минь “Үнэн”-ийг шүүн гэрэлтүүлэх хойчийн гэгээн шүүгч үр сад урьд улирсан цагийнхаа өвийг “Авах”, “Гээх” ухаанаар шүүрдэн толилж хэн нь хэн байсныг магадлан тогтоох нь “Өнөөдөр”-ийн архан шилээс “Маргааш” залгадаг шиг мадаггүйд баярлалтай ажим!
Боб Делоны асуулт, А.Тарковскийн амьдралд аз жаргалаас илүүтэйд тооцон заавал олж “амтлах”-аар зүтгэхдээ бусад бүгдийг нулимсан өнөөх “нандин юм” л чиний амьдралын зорилготой давхцаж, алдар хүндэд чинь “Мянганы зам” засаж, тэмцэл, гавьяа, үйлсэд чинь “Хүний гараар бүтээшгүй хөшөө дурсгал”-ын үл ганхах бат “багана” болж тулаад байгаа юм биш үү дээ, хүүхээ?
Эцэст, үг хумихад, эрдэмт хүнд өчүүхмэд өвгөн юу ч захиж сургамжлах билээ, гэхдээ, хоолойд нулимстай тороод буй хэдэн санаагаа хэлж ёсолсу!
-Эрдэм чадлыг илт хураасан хэн бээр ч нарны гэрлээс халхлагдлаа ч номын илчээс юун хагацах! Шөнийн урт өдрийн уртаас зумалдаг сар, улиралд даарав ч өдрийн урт шөнийн уртаас хороон эзэгнэдэг сар, улиралд дэлхийн эргэлтээр эрхгүй залгагддагыг амьтанд довтлогч арслан, бар ч, арьсанд шигдэн бээгч хачиг, хувалз ч хориж эс чадахын үнэнээс сэтгэл, итгэлээ эс алслуулахыг огоот хичээвээс өөрт юутай эрхэм тус!
-Үхэр мөргөхөөр дайрваас, хэрэв, гарт модгүй бол, зугатах ба зайлах нэн чухал! Зайлах хийгээд зугатахын шалтгаан нь гэхүл, ухааны айдас буй. Айдас зоригт хүмүүнд ч буй, хулчгар хүмүүнд ч буй, айдас бээр хүмүүний доторх эгэл жам ёс тул ичих, зөрөх нь үл хүсэгдэхүй хэмээнэм.
-Эмчилгээ, асаргаанд бүү цааргал, басхүү, бүү омтгойд! Хөлийн хуруу хөдөлж бүхүйд гарын хуруу дагах нь дамжиг багатай байх ч юу магад!..
-Хамгийн гэгээн Ирээдүй, гэгээн амьдрал хаа, хэзээ? гэвээс, хайрладаг олон “Том” юмстай хүний л сэтгэл бодолд он улиран орогнодог агаад “оньс огтлох”-ын үнэнийг гэтэлсэн хойно ч тусгаар үл үлдэн, цаггүй, хилсгүй, айдас, хясалгүйгээр “мөнх бус”-ын эрхэд тэрсэн үргэлжилнэ.
А.С.Пушкин 1827 онд бичсэн,
“Во глубине сибирских руд
Храните горьдое терпенье.
Не пропадет ваш скорбный труд,
И дум высокое стремленье!” гэж эхэлдэг төгс шүлгийг чи мэднэ. Монголд эрт орчуулагдсан. Хэн орчуулсан ч билээ, миний ой той баахан бүдэгрээд сайн эс сананам. Бас, 1818 онд Чаадаевт зориулсан, “На обломках самовластья напишут наши имена!..” гэж төгсдөг алдарт шүлэг бидний цээжинд хоногшоостойг ч чи надаар сануулалтгүй санаж байгаа!
Дурьдсан шүлгүүдийг чи утга, аялгуу төгсөөр, орос эхэд нь дүйлгэн дуун хөрвүүлж, цонхоороо сүвлэгдэх нар, сарны туяатай инээмсэглэлцэж суувал, харин ч, “сохорсон биш завших”-ын элэглэлт инээд цалгиах тустайдаг шүү!
Чиний “залагдан” суугаа наад тусгай “лаврин”-д чинь номтой хүн нь номондоо гүнзгийрч хойшид залгах гавьяат үйлсээ сийрэгхэн бодон ягшуулж суухад, гэмтэн хүн нь гэм буруугаа гэмшин үүрч хориг цээртэй хоногоо гэгээрэн барахад харин ч чимх “тус”-тай “чөлөөт” газар байх шүү дээ! Энэ бодол минь, мэдэх ёстойг эс мэдсэн өтөл хүний бодол байх магадгүй ч тоглоом тохууд бүү аваарайдаа!..
За, үүгээр чамайг залхааж магадгүй эл сувс үгтэй, хэлбэр нь захидал мэт, хэрэг тус нь дэвхрэг мэт, эдгээр, өчүүхэн хэдэн хуудас дүүрэн яншааг барж, ам амсар задгай дугтуйд шургуулая даа, дүү минь!
Эдүүгээ өдөр, хүмүүн олонхийн сэтгэл, анхаарал тун ч харамсалтайгаар пайтангишсан цаг тохиосон нь “аквариум” хоргон дахь олон өнгийн хайрст загас шиг илт ч, яахав ээ, үсэг муруй ч үг шулуун гэдгийг дотроо бодоод номын ахаас номын дүүд улигласан эл цөөн хуудсыг гэрээсээ дашлуулан ёслов!
Дорд ах: Улаан ямаат Дамдинсүрэнгийн Урианхай. /“Бодь сэтгэл, эв хамт ёс”-Ганцаарчилсан хөдөлгөөн/
2012 оны 12 сарын 29-31.
Холбоотой мэдээ
-
Anonymous (January 08, 2013 2:55:27 pm )
Өвгөн зохиолчийн хуучины хэв маяг, хэллэг,гүн ухаан…….
-
Anonymous (January 08, 2013 5:09:02 pm )
ih humuus ih hunee iin hairlaj haramlaj halaglaj bhad id bahaa hangaj bui uvaigui uls turchid gedsee maajin ireh udriin shaniig shaniig gej dee muhliig hullej suugaa gedegt itgej bna
-
Anonymous (January 08, 2013 7:45:19 pm )
Ih nomyn erdemten zohiolchiin ug argagui l neg jin dardhuits hund, tod tusch baina. Mani met ni unshaad ch es oilgoh yum shig baina. Ih humuunii ug ni hurts, uil ni mergen, uils ni ariun baih boltuhai. Eruul mendee goid ih anhaarah heregtei ch helmegduuleltiin horlold urtchih vii gej bas bolgoomjilj baina shuu. Sain saihan buhen delgereh boltuhai.
-
Anonymous (January 08, 2013 7:56:11 pm )
Hairlah negni hairlaj l bga biz..uruvduh negni uruvduk l baigaa biz.Gehdee Mongoliin ard tumen gevel ch ..arai bishee.Yagaad humuus ard tumen gej yaridag yum bol..Ard tumnii neg gedgee ygni medej l baigaadaa.Hen humuust ard tumnii umnuus yarih erh uguud bainaa…Bi ard tumnii negni..uuruur bodoj bgashu..ene Enkhbayariin tyhaid…
-
Anonymous (January 08, 2013 9:17:53 pm )
enhbayarin toloo orovdoj hairlaj halaglaj baigaa humuus bol ard tumnii ihenhi heseg oyunlag nomond oir humuus bilee! zunduin dorj guya ” nom sugavchilsan aluurchin baidaggui” gej helsen ug unen yum…enhbayar bol eh ornoo geseer irsen eh oronch hun
-
Anonymous (January 09, 2013 12:59:53 am )
Хамгийн аймшигт алуурчин ном сугавчилсан байдаг юм даа. Хамгийн том аврагч бас л ном сугавчилсан байдаг юм. 50 хүн алсан Япончиг, 50 сая хүнийг буугаар нь буудаж алсан Калашников хоёрын аль нь том алуурчин бэ? Таа. Одоо энэ сайтууд дээр тавьсан сая сая туулайг амьдаар өвчиж буй үйлдвэрийн техногийг боловсруулсан хүн эртэмтэн үү, алуурчин уу? Би аугаа гэж өөрийгөө өргөмжилсөн ЗДоржийн хэлсэн ганц санааг л эргэцүүлэлд орууллаа. Нэр хүндийн боол болсон хүний амтгүй үнэргүй чийг үнэртсэн дүрс бичлэг байна.
-
Anonymous (January 09, 2013 10:20:03 am )
Erdemten zohion duteegchiig aluurchin gedeg chi ooroo hen be ted chini cham shig archaagui hooson tolgoiton bish ugee olj hel yhaantni dur esgesen holduu mini
-
Anonymous (January 09, 2013 2:13:23 pm )
TA URT NASLAARAI. TANIIG HARAHAAR AAV MINI SANAGDAAD DAGAJ JAAHAN YAVDAGSAN. TANII UG BUHEND UHAAN SHINGESEN YAMAR SAIHAN YUM BE BI CH GESEN ENHBAYR GUAG UMUURCH ZOLIOS BOLSOND NI HARAMSAJ SUUDAG.GEHDEE DEER TENGER GEJ AGUU HUCHIN BGA BOLOHOOR YALGAJ SALGAJ UGUH TSAG IRHE BIZ DE GEJ NAIDAJ BNA UUR YU CH HIIJ CHADAHGUI YUM DAAAAAAAAAAA
-
Anonymous (January 09, 2013 4:01:00 pm )
Их номын хүн өөр байнаа. Би лав энэ хүний бичсэн захидлын гүн утга учрыг бараг л олсонгүй. Энхбаяр даргын хувьд ч энэ улсад гавьяатай хүн гэж би бодож хүндэлж бахархаж явдаг. Цөөхөн Монголчууд бид нар эвтэй байхдаа л хүчтэй байдаг. Бие биедээ ингэж хүний мөсгүй зан гаргахгүй байх хэрэгтэй. Энхбаяр үнэхээр чадваргүй, дорой нэгэн байсан бол өдийд шоронд орохгүй л байх байсан, манайхны атаархуу тамын тогооны үлгэрийн хүчээр л тэнд байна.
-
Anonymous (January 10, 2013 1:39:13 am )
ikh nomiin hun gekhees iluu zusarch khun yum ene uriankhan gedeg khun chin.
ugaasaa gaj ooroo ch oilgohgui yum saraachij tuuniig ni tumen olon oilgohgui bol gun ukhaan gej tunkhaglj eruul bus setgekhuigee nuun daldaldag yum -
Anonymous (January 10, 2013 3:10:07 pm )
унхээр агуу юм агуул байдаг. Урианхай гуайч агуу Энхбаярч агуу юмаа .Оноодор эд нар ингэж байлаач хожимийн одор оорсдооямар байхийг цаг хугацаа харуулах байх. Уг нь шудрага л байх хэрэгтэй байна. Унэн худалийг нь тогтоогоож чадахгуй бол хэлсээр хунийг буу яллаарай. Тэр чинь оорт чинь болон ах дуу удам угсаа ур хуухэдууд чинь заавал ирдэг гэдэгийг санаарай
-
Anonymous (January 11, 2013 7:46:13 am )
mundag yumaa,chuham l uhaantai hunees garah ugs bna,gevch ene niigemd oilgoh n hovor,boldog bol tarhinuudig n ih zasvart oruulahsan
-
Anonymous (January 13, 2013 5:53:22 pm )
iim saihan hun hundetgej zahia bichne gedeg mun aguu ya enhbayr erunhiilugchuu biee bodood irgej zaaval ireerei ard tumen huleej bna taniig mongliin hamgiin oynlag ulsuud hairlan huleej bgaa shuu ta bie bodooroi
-
Anonymous (January 15, 2013 6:26:48 pm )
erdemtei hynd mergen tsoohor erdemgyi hynd ereen tsoohor
-
Anonymous (January 15, 2013 6:44:07 pm )
Нүгэлд төөрөн оюун санаа ч сэрэн гэгээрмээр, ганцаардлаар өвчилсөн бие цогцос ч сэргэж төлжмөөр сайхан үгс…
-
Anonymous (January 18, 2013 10:18:29 am )
эх орны төлөө зүрх нь цохилсон хүнд халтай эвгүй муухай төр. бялдууч, балингач хүмүүс. амьд байхад нь чичилсээр авсанд оронгуут амаа олохгүй магтдаг солиотой арианшин. улаан нүүрэн дээр увайгүй зусардах ч улыг нь хараад ухаж төнхдөг үл зоригтонгууд. яг одоо цагийн залуусууд энхбаярыг өмөөрчихвөл ардчилалаас ухрагч болж харагдчих гээд учрыг нь мэдэхгүй мөртлөө дэмий л бусдыг даган энхбаярыг үзэн ядагч дүр эсгэж яваагаа ухаараасай билээ.
-
Anonymous (February 01, 2013 10:35:50 pm )
mongol tumend oyunlagyn sor gaihamshig bolson humuus hezee ch ed baylagt shunaj MN toro,gazartai ni hudaldaj baigagui. odoogiin torin sentiid ed baylgiin shunald idegdej holoo olohgui baigaa ym. IIM baij gadaadyn bah tawiig bayrluulj bn. odoogiin mongol heden hugarhai sum ewluulen negtgej baigaa ym shig. ene bol niigmiin shunahain hor urshig ym. uuniig yaj arilgah we? mongolyn oyny manlai setgej uzee??? henees ch buruu buu haij uz!!! mongoloo awarch uziya tegwel bid yaj? BID CHADNA. DELHIID ENHJIGTIN.MANAI GARIG ENHJIJ BAINA.
17 Comments