-Энэ тоодон панзын өргөө мөн үү

-Мөөн та бүхэн дээшээ суу

-За Равсал панзтан  энэ жилийн Даншигийн наадамд хэн түрүүлэх бол

-Тааж мэддэг таван хаан биш. Тамшаалж хэвтдэг тарлан бух биш. Би яаж мэддэг юм.

-Танай энэ хүрз шиг хар юм түрүүлэх гээд байгаа юм биш үү

-Аз хүү байвал ёоз хүүгээр цохидог юм. Да­лайцэрэн хүү Хүй манд­лын торгон дэвжээнд  тү­рүү­лэхийг хэн байг гэдэг юм.

-Аа тийм бий. Ин­гээд… гээд л торгон дээл, хантааз өмсөөд асрын­хаа хойморт дан­хал­зан суух Равсал пан­зыг ваар дүүрэн айрганд толгой­гоор нь дүрдэг хэ­сэг “Гарьд магнай” кинонд гардаг даа.

Равсал панзын дүрд  Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Бадамраагийн Магсаржав тоглосон гэд­гийг хүн бүр мэдэх биз ээ. Түүнийг “Гарьд магнай” кинонд Равсал панзын дүрд тоглосноос хойш Магсаржав гэж дуудах хүн гарын таван хуруунд багтахаар цөөрчээ.

Гудамжинд таарсан хү­мүүс “Хөөе Равсал панз, Тоо­дон панз явж байна” гэдэг байна. Түүнийг бүтээсэн дүр ард түмний дунд мөнхөрч, бүр аав ээжээс нь өгсөн нэрийг нь хүртэл өөрчилжээ. Эндээс та бүхэнд ойлгогдож байгаа байх. Энэ удаагийн “Танайд өнжье” булангаа Монгол Ул­сын гавьяат жүжигчин Б.Маг­саржавынхаас бэлтгэсэн юм.

Түүний гар утас руу нь  залгаж “Танайд өнжих гэсэн юм” гэтэл “За манайд хүн өнжих ч хэцүүхэн л байгаа шүү. Гэхдээ юу ч гэсэн хүрээд ир. Би Дэнжийн 1000-ийн хажууханд байдаг “Наран­туул-II” зах дээр явж байна” гээд утсаа салгачихдаг байна шүү. Бид ч мань эр тэндээсээ гараад явчихаж магадгүй гэж бодоод  “Хүчит шонхор” за­хын хажуу талын “Наран­туул-II” зах дээр яваад очлоо. Захын хаалгаар яваад ортол өөдөөс Магсаржав гавьяат маань баруун сугандаа  арав гаруй цаасан хайрцаг  нуга­лаад хавчуулчихсан. Нөгөө гарандаа гялгар ууттай литр бололтой сүү, цагаан будаа бариад гараад ирдэг юм бай­на. Жавар тачигнаж байгааг ч хэлэх үү, бид мэнд мэдэл­цээд л тэдний гэр рүү явлаа. Магсаржав гуайнх “Наран­туул-II” захын зүүн хойд талын замаар дээшээ өгсөж яваад өндөр хүчдэлийн шонгийн баруун дэнжид байдаг юм байна. 07 га арай хүрэхгүй болов уу гэмээр газарт нар, салхи бороонд онгож ганд­сан, өмнө нь ногоон өнгөөр оохордож байсан бололтой байшин байх аж. Тэрбээр “Энэ муу байшин над шиг өгөрөөд байгаа юм. Хүүхдүүд тоосгоор өнгөлж өгөх гэсэн чадсангүй. Ирэх жил дуусгах юм гэсэн. Одоо дутуу байгаа юм. Гэсэн ч гал түлчихвэл пүн хийгээд л явчихдаг юм” гэсээр гэрийнхээ хаалгыг онгойлгов.

Ингээд гэр рүү нь яваад орлоо. Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Магсаржавынх жи­жигхэн хоёр өрөө байшинд тохилог суудаг юм байна. Тэрбээр таван хүү, хоёр охин­той, сүүлийн үед зээ охин­тойгоо хамт амьдарч байгаа юм байна. Хүүхдүүд нь ээл­жээр аав дээрээ өдөр бүр ирдэг юм билээ. Харин зээ охин Мандухай өвөөгийнхөө амь. Өвөөдөө хань болдог ганц хүн нь болжээ. Жижиг өрөөндөө усны тэргээ хана түшүүлээд тавьчихаж. Ха­жууд нь 25 литрийн шар сав байх аж. Мөн “Цэвэр агаар” төслийн хүрээнд гэр хороол­лын айлуудад тараасан утаа бага ялгаруулдаг зуухтай юм байна. Биднийг том өрөөн­дөө оруулчихаад цай, тав­гийн идээ авч өгөөд “Гал сайхан ноцсон байна. Одоо дээрээс нь нэмээд гал өрдөөд өдөржин дулаахан байна” хэмээн ярьсаар жижиг өрөө рүүгээ яваад орлоо. Тэгснээ захаас олж ирсэн цаасан хайрцгаа жижиглээд зуух руугаа хийж байгаа харагд­лаа. Мөн хувингаар нүүрс оруулж ирж зуух руугаа хий­чихээд, хөргөгчнөөсөө мах гаргаж тавилаа.

Бид ч энэ хооронд гэртэй нь танилцаад авлаа. Баруун тийшээ харсан хоёр жижиг­хэн цонхны доор ширээ, сан­дал тавьчихаж. Хойморт нь Солонгосын сүүлийн үеийн загварын гэх ор байх аж. Орны хөлд хувцасны шкаф байрлуулжээ. Харин зүүн ханаараа дүүрэн жаазтай зураг өлгөжээ. Ихэнх нь ки­нонд тоглож байхдаа ава­хуул­сан зураг байх юм. Хам­гийн сүүлд “Тэнгэрийн хүү” уран сайхны кинонд тоглосон чонын арьсан хувцастай, хацар нь гүн сорвитой зураг өлгөөтэй байх аж. Зүүн ха­нанд өлгөөтэй байгаа зураг­нуудын ихэнх нь “Гарьд маг­най” кинонд тоглож байхдаа авахуулсан зураг байгаа ха­рагдана. Тэр дундаа айрганд толгойгоо дүрүүлж байгаа зураг содон харагдлаа. Ин­гээд түүнтэй нутаг усных нь талаар яриагаа эхэллээ.

Б.Магсаржавын аавыг Ба­дам­раа гээд хилийн цэрэгт на­саараа ажилласан хүн байсан аж. Уул гарал нь Говь-Алтай аймгийн Тайшир су­мынх. Харин ээж нь Ховд аймгийн хүн юм байна. Маг­сар­­жав гуай айлын том хүү аж. Ховд аймгийн Булган суманд Улиастайн цэргийн ангид төржээ. Тэрбээр “Ээж зүгээр байж байснаа гэнэт өвдөөд л би төрчихсөн юм билээ. Намайг орос эмч эх барьж авсан гэнэ лээ.  Хүмүүс голдуу аавын төрсөн нутгаар овоглодог болохоор Говь-Алтайн Тайшир гэж явдаг. Уг нь Ховдын Булганаараа яв­бал зүгээр” гэв. Бадам­раа­гийнх 1953 онд Улаан­баатарт ирсэн гэнэ. Өөрөөр хэлбэл гавьяатын хүүхэд нас нийс­лэл хоттой салшгүй холбоо­той юм бай­на. Тэрбээр 11 настай байх­даа хотод иржээ. Сур­гуульд орох гэтэл нас хэтэрсэн гээд тухайн үеийн сургууль авах­гүй хэцүүдэж байсан юм байх.  Аав, ээж нь аргаа барахдаа гурван нас дарж байж одоогийн гурав­дугаар дунд сургуульд оруулж байжээ. Тэр үед гу­рав­­­ду­гаар сургууль  Янж­­маа­гийн нэрэмжит гэгдэж байж.

Мөн хүүхэд байхдаа хур­дан морь сайн унадаг байсан гэнэ. Түүний аав хотод ажил­лаж байгаад Хэнтий аймгийн Хэрлэн Баян-Улаанд то­­ми­­лог­­дож очжээ. Аавыгаа да­гаад Хэнтийд очиж ха­маат­нуудынхаа хурдан морийг унаж, овооны наадамд олон түрүүлсэн гэнэ. Хурдан морь унадаг бусад хүүхдүүдийг бодвол сэргэлэн байсан учир унаж байгаа морио дээгүүр давхиулж чаддаг байлаа хэ­мээн хүүхэд насаа дотроо бодов бололтой инээмсэглэж суусан. Тэрбээр хурдан морь унаж байсан үеэ “Морин дээр шувуу шиг нисдэг байж” хэ­мээн тодотгосон. Ингээд хүү­хэд насны дурсамжаас жү­жиг­чин болсон түүх рүү ор­лоо. Улсын хүүхдийн театрт 1964 онд дагалдан жүжигч­нээр анх орсон гэнэ.  18 настай юугаа ч мэдэхгүй хүү­хэд Хүүхдийн театртын бос­гыг давж байхдаа  ирээдүйн мундаг жүжигчин, цаашилбал “Равсал панз” болно гэдгээ яахан мэдэх билээ. Түүнтэй хамт “Говийн зэрэглээ” ки­нонд арслан дүрээр тоглодог  найруулагч, жүжигчин Г.Дорж­­самбуу, Л.Лхасүрэн, найруулагч И.Нямгаваа, С.Бал­­дан­пүрэв нар дагалдан жүжигчнээр орж байжээ. Ийн­хүү ардын жүжигчин С.Гэн­дэн, Э.Оюун, Л.Ванган, хүүх­дийн театрын А.Очирбат, Г.Энхтуяа, Н.Дугарсанжаа нарын гарын шавь болсон түүх энэ аж.

ЧИНГЭС ХААНЫ ДҮРИЙГ АНХНЫ БҮТЭЭСЭН ЖҮЖИГЧИН

Түүний анхны дүр Л.Ван­ган багшийн “Жирийн хү­мүүс” жүжгийн дублёр дүр гэнэ. Анх тайзан дээр хоёр өвдөг нь чичирсэн амьтан гарч, танхим дүүрэн үзэгчийн алга ташил­таар урам орж байжээ. Түү­нийг Монголын анхны Чингэс хаанд тоглож байсан жүжиг­чин гэдгийг мэдэх хүн ховор байх. 1976 онд Дархан хотод очоод, 1977 онд Хүүхдийн театрынхантай Герман яваад иржээ. Гэтэл  Чингэс хааны жүжиг хийнэ. Тоглох хүн нь тодорхойгүй байна гэсэн яриа газар авсан байжээ. Тухайн үед “Гэрлэж амжаагүй явна” киноны гол дүрийн жүжигчин  Хүрлээ, Ё.Цогоо, Буржгар Жагаа, Дэлгэр­жар­гал, Оюунчимэг, Лхагвасүрэн гээд шижигнэсэн залуус өр­сөл­дөж байсан гэнэ. Тэдэн дундаас найруулагч нь “Чин­гэст Магсаржав тоглоно шүү” гээд шууд тулгажээ. “Би нам­хан. Яаж тоглох юм бэ. Хүмүүс шоолно. Тайзан дээрээс жи­жиг харагдана ш дээ” гэж хэлтэл “тогло” гэчихээд яваад өгсөн. Ийнхүү Чингэс хааны анхны дүрийг бүтээсэн жүжиг­чин болжээ. Улаан-Үдийн драмын театрт Чингэс хаан жүжгээ тавьжээ. Хүмүүс пиг дүүрэн суучихсан хаадын хувцас хэрэглэл өмссөн “том амьтан” хоёр гараа дэлгээд л жүжгийн төгсгөл дээр нь  “Алд бие минь алжааваас ал­жаа­ту­гай, Ахуй төр минь бүү ал­дар­тугай” гээд үгээ хэлж дуу­саа­гүй байтал дээлийнх нь хормойноос буриад эмгэн, өвгөн хоёр зуурчихаад “Хүү минь Монголоо нэгтгээч” гээд уйлаад  сүйд болсон гэнэ. Нөгөө хоёр хөгшин уйлаад л тэр хавиар нэг шуугиан бол­жээ. Магсаржав гавьяатын анхны киноны дүр “Улаан дарцаг” киноны тогооч Даг­вын дүр гэдгийг хүмүүс мэдэх биз ээ.

“САЙДАА ЖИЖИГХЭН ХҮНЭЭС МУУХАЙ САНАА ГАРДАГ”

Магсаржав гуайгаас “Та­ныг “Гарьд магнай” кинонд ваар­тай айрганд дүрдэг хэ­сэгт яг айрганд дүрсэн юм уу, эсвэл сүүнд дүрсэн юм уу” гэж асуулаа. Тэрбээр “Дээр үеийн хүмүүс нарийн зүйл их ажиг­ладаг гярхай хүмүүс шүү. Сүү, цайнд дүрэхэд шууд урсчихдаг гэнэ. Харин хүнийг айрганд дүрэхэд зам татуулж урсдаг юм билээ. Зураг авалтын үеэр айрганд толгойгоор нэг л дүрсэн ха­мар, нүд хорсоод хэцүү юм билээ. Гэхдээ түүнийгээ их бэлгэшээдэг  юм. Тэргүүнээ цагаан идээнд хүргэнэ гэдэг хувь тохиол юм шүү” хэмээн ярив. Түүнийг Равсал пан­зын дүрд шууд авсан гэнэ. Бунтар найруулагч Магсар­­жав гавьяа­тын зургийг ба­риад Соёлын  яамны колле­гиор үзүүлтэл “Чи баян хүний дүрд дандаа жижигхэн хүн авч байх юм. Баян хүнд сүрлэг том биетэй, тарган цатгалан хүн тогловол зүгээр” хэмээн ху­рал удирдаж байсан хүмүүс хэлжээ.  Харин Бунтар най­руу­лагч  тухайн үеийн Соё­лын яамны сайдад  “Сайд аа, тийм биш шүү дээ. Жижиг­хэн хүнээс муухай санаа гар­даг юм ш дээ” гэсэн гэдэг. Тэгээд л Равсал панзад тог­лох зөв­шөө­рөл өгчээ.

Тэрбээр хувьсгалаас өм­нөх баячуудын амьдрал, ту­хайн үеийн ёс заншил, морьтой харьцах, эмээл ха­заар, хүнтэй мэндлэх, айраг, архиа яаж хүнд өгөх гээд олон зүйлийг мэдэхгүй байсан учир дасгал сургууль хийж баян хүний дүрийг бүтээж байсан тухайгаа ч хуучлав.

Магсаржав гуай амьдрал дээрээ Равсал панзаас огт өөр хүн юм. Тэрбээр 1990 оны дунд үед театрууд татан буугдаж, жүжигчид хой­­шоо, урагшаа наймаанд га­хай үүрээд явсан үе бий. Тэр шуурганд өртөлгүй мэргэ­жилдээ үнэнч үлдэж, теат­рынхаа тайзыг хамгаалсан цөөн хүний нэг. Түүнийг най­маа хийж амьдралаа дээш­лүүлэх нь битгий хэл хүүх­дийнхээ багадсан гутлыг ч солиулаад ирэх наймааны нүдгүй хүн хэмээн гэргий нь загнадаг байсан гэдэг. Тийм­дээ ч би алтан тайзаа орхио­гүй хэмээн санаа алдан ярив. Цалингаас цалингийн хоо­ронд хоёр идэж, хоосон хо­нол­гүй явсаар өдий хүрснээ ч нуусангүй. “Равсал пан­зынх” Дархан, ХААИС-ийн дотуур байр, Улиастайн цэр­гийн ангийн байр, Баянхо­шууны эцэс гээд олон газар бууриа сэлгэсэн юм билээ.

БАГЫН НАЙЗ ГЭДГЭР СОДНОМ ИРЭВ

Ийнхүү ярилцаж байтал гаднаас буурал толгойтой 70 гаруй насны болов уу гэмээр хүн ороод ирэх нь тэр. Маг­сар­жав гуай “Хүүш Бал­дан­пүрэв. Ямар сонин хүмүүс хүрээд ирээ вэ” гээд л нөгөө хоёр чинь тэврэлдээд авлаа. Балданпүрэв гэдэг хүн бол мөн л олны танил жүжигчин. Хатанбаатар Магсаржав ки­ноны өмдөндөө “морь хардаг”  Гэдгэр Содном гэдэг нөхөр чинь дүрээрээ ороод ирлээ. Мөн “Анхны алхам” киноны өвгөнтэй нүдээ боож байгаад өвс хаддаг нөхөр. Энэ хүн Монголд анх удаа хосолмол зургийг гаргаж ирсэн хүн юм билээ. Зураач, дархан, зураг­лаач, найруулагч, жүжигчин гээд л олон мэргэжилтэй. Магсаржав гуайн гарын таван хуруунд багтах дотны найзын нэг нь. Тэрбээр хамгийн сүүлд Герман, Австрийн хамт­ран бүтээж буй дэлгэцийн томоохон хэмжээний бүтээлд хувилгаан ламын дүрд тог­лоод иржээ. Одоо Төв айм­гийн театрын найруулагч хийж байгаа юм байна.

Хоёр найз ингэж ярьж байна. “За өвгөн Төв аймаг явсан гэл  үү. Надад ажил байна уу. 20 гаруй жил чө­лөөт уран бүтээлч гэж яв­лаа. Хийх юм байхгүй уйдаад л байх юм. Чи ойрд ирсэнгүй. Цаад муу Хөх чоно ирээд явсан. (Хөх чоно гэдэг МУГЖ Дамдинг хэлж байгаа юм.) Ё.Цогоо, Алтан-Өлзий хоёр­той утсаар яриад л бай­гаа” гээд л дандаа таньдаг жүжигч­дийг ярьж байна шүү. “Хөх чоно идшиндээ Булган явсан гэнэ. Надад мах авчирч өгнө гэж байна лээ” хэмээн Маг­сар­жав гуай нэмж хэлэв.

Харин С.Балданпүрэв гуай “За нөгөө хэдийг зүг­лүү­лээд ирлээ. Овоо юм болох нь. Би чиний захисан “юм”-ыг аваад ирлээ. Таарах байх. Жижиг юм билээ. Та намайг бодвол МУГЖ хүн. Ард­чил­сан Ерөнхийлөгч гарч байж л чи бид хоёр энгэрээ цоолох хувьтай байжээ” хэмээн на­дад хандан ярилаа.

АРДЧИЛСАН ЕРӨНХИЙЛӨГЧ МУГЖ ЦОЛ ОЛГОВ

Эндээс өлгөж аваад гавьяат авсан талаар яриа өдлөө. “Та чинь яаж яваад тээр сүүлд гавьяат болдог хүн бэ” гэж асуулаа. Харин энэ асуултын хариултыг  “Би Ард­чил­сан намын хүн шүү дээ. Үүнээс болоод л би гэдэг хүн Соёлын тэргүүний ажил­танг 1997 онд авсан юм. Тэгэхэд одоо захын хүнд СТА өгч байна. Миний шагнал гэвэл 1985 онд Алтангадас, 1991 онд 70 жилийн ойгоор Хөдөл­мөрийн гавьяаны улаан ту­гийн одон авсан. 2005 онд “Хошин аялгуу” гэдэг кинонд тоглоод шилдэг дүрийн шаг­нал авсан л даа. Үүнээс хойш энгэрээ цоолоогүй байсаар 2010 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэг­дор­жийн захирамжаар Мон­гол Улсын гавьяат жүжиг­чин цол хүртлээ” гэв.

Түүнийг 2010 онд гавьяат болгосон нь их сонин түүхтэй юм билээ. Тэр ардчилсан намын гишүүн.  1990 онд жагсаал цуглаанд тэргүүн фронтод явсан хүмүү­­­сийн нэг. Дархан хотод  ца­гаан морин жил ардчиллын сал­хийг сэвэлзүүлэхэд то­моо­хон үүрэг гүйцэтгэжээ. Хэт шулуун, шударга, хэлье гэс­нээ хэлж байж санаа нь амардаг зан­гаа­саа болоод гавьяа шаг­налын ард үлддэг байс­наа одоо л ойлгож бай­гааг ярив. Үүнээс болж МАН-ынхан түү­ний энгэрийг цоо­ло­хоос тат­галз­даг байсныг ч нуусан­гүй.

Ингээд гавьяат болсон талаар ярив. “Нэг нөхөр жаа­хан халамцуу байсан л даа. Чи гавьяатаа авахгүй үхсэнээ хийгээд тэнээд явдаг юм. Чи авах хэрэгтэй. Энхбаярт хэл” ч гэх шиг намайг загнаж гар­даг юм байна. Ингэж хэ­лүү­лэх надад эвгүй байсан. Хэдэн кинонд тоглоо л биз. Тэр том шагналыг би авах ёстой хүн нь мөн ч юм уу, биш ч юм уу гэж тухайн үед бодог­дож байсан. Тэгээд тодор­хой­лог­доод явахаар өгөхгүй бай­хаар нь СТА-аараа дуусах юм байна гээд бат итгэчихсэн байсан. Тэгсэн 2010 дол­ду­гаар сарын 9-ний орой “За тоодон панз гавьяат болж. 11-нд ирж тэмдгээ аваарай” гэдэг байгаа. Би ч итгээгүй. Тэгсэн “Ерөнхийлөгчийн Тамгын газ­раас ярьж байна” гээд нэг хүүхэн ярьж байна. Бас итгэж өгдөггүй. Тэгээд Төрийн ор­донд яваад очтол Ерөн­хий­лөгч гавьяат цол өгсөн. Тэр үед сайхан цаг ирж байгаа юм байна гэж бодог­доод сайхан байсан. За тэ­гээд гавьяатын­хаа тэмдгийг зүүгээд хүн бүр баяр хүргээд цайллага хий­сэн. Энэ муу байшинг өргөчих гээд л хүн бүр ирж баяр хүргээд сайхан байсан” хэ­мээн ярив. Гавьяат болон Алдангадас зэрэг тө­рийн одонгуудаа  нандигнан боо­гоод орныхоо дээд талын шургуулганд хийснээ гаргаж, нэг нэгээр нь тайлбарлан үзүүлэв.

ГЭР ХОРООЛОЛД АМЬДАРЧ, ЦААСАН ХАЙРЦАГ ТҮЛЖ, ӨӨРӨӨ УСАА АВДАГ ЧӨЛӨӨТ УРАН БҮТЭЭЛЧ МАГСАРЖАВ

Түүнийг  гавьяат болоод явж байхад Автобусны жо­лооч зам дээр зогсож байгаад баяр хүргэжээ. Тэр жолооч 20 мянган төгрөг өгсөн гэнэ. Мөн “Хүчит шонхор”, “Нарантуул-II” захын наймаачид зарж байгаа юмнаасаа бага гэлт­гүй авч өгч, зарим нь бүр 500 грамм мах, цагаан идээ хүртэл боож өгч байжээ. Түүнийг нь зунжин хоол хүнсэндээ хэрэг­лэ­сэн гэнэ. Түүнтэй хамт Ё.Цо­гоо, Алтан-Өлзий гээд найз нар нь гавьяат болжээ.

Магсаржав гуайнх өнөр өтгөн болжээ. Хүүх­дүү­дийн­хээ гэрт байх гэхээр тэдний амьдралд гай болох юм шиг санагдаад ийнхүү гэр хороо­лолд амьдарч байна гэв. Том хүү  Батхишиг нь Налайх дүүрэгт  амьдарч байгаа юм билээ. “Гарын таван хуруу” кинонд тоглосон  юм билээ. Айлын цонх хагалдаг хүү түүний том хүүхэд юм байна. Мөн Нарангэрэл нь Баян­бүр­дэд байдаг юм байна. Наран­баа­тар нь ачааны ма­шины жолооч, Наранцацаралт гэх охин нь Японд сурч байгаа бол Наранцогт нь “Зохиомж” дээд сургуульд сурч байгаа аж. Харин бага хүү Наран­­­мөнх нь X-Арт гэх студид ажиллаж байгаа аж. Түүнийг аавынхаа мэргэжлийг өвлөж авсан гэдгийг үзэгчид андах­гүй мэддэг. “Хэцүү анги” олон ангит  киноны Билгүүний дүрийг чадварлагаар бүтээ­сэн билээ.

Б.Магсаржав гуайн амьд­рал тийм шулуун дардан бай­гаа­гүй. Ханилсан ханиа бурхны орон руу алдаад 20 гаруй жилийн нүүрийг үзэж байна. Жаргал зовлонгоо хуваалцаж 30 гаруй жил аз жаргалтай сайхан амьдар­сан гэр бүлд нөхөж баршгүй гарз тохиож, өнчирч үлдсэн хүүхдүүдээ хараад “Яана даа, эд нар минь” гэж бодож бай­сан үе  ард хоцорчээ хэмээн ярив. Магсаржав гавьяатад бор дарсанд орж явсан үе ч бий. Амьдралын нугачаанд унаж, босож явсан тэрбээр одоо  сайхан амьдарч байна лээ.

Бидэнд болон С.Балдан­пүрэв гуайд будаатай шөл хийж өгч байхад том охин Нарангэрэл охин Мандухай­гийн хамт орж ирсэн юм. Сэт­гүүл­чид ирсэн сургаар цай цүй болоод л. Аавдаа авсан амттанаа задлаад нэг хэсэг хөөрөлдлөө. Мөн Магсаржав гуай Ардын жүжигчин Гантө­мөр гуайтай эгч дүүсийн хүүх­дүүд юм билээ. Түүнтэй ава­хуул­сан хэд хэдэн зураг үзүү­лэв.

“Хүний өмнөөс хэн ч хөд­лөх­гүй. Би өөрөө зах ороод өдрийн түлэх цаасан хайр­ц­гаа аваад ирдэг юм. Усаа өөрөө авна, галаа өөрөө түлнэ. Миний өмнөөс хэн ч хийхгүй болохоор өөрөө л бүх юмаа хийдэг. Хүмүүс гавьяат авчихаар тэнгэрт гар­сан юм шиг бодох юм. Би өөрийнхөөрөө сайхан л амьдарч байна. Энэ миний л амьдрал” хэмээн тэрбээр хэл­сэн юм. Түүний ингэж хатуу­хан  хэлсэн нь чөлөөт хэв­лэ­лийн сэтгүүлчид муу муухай­гаар бичсэнээс болжээ. Түү­нийг “өвгөнтөд” гарчихсан байна гэж хүртэл бичиж байсан гэнэ. “Равсал панз” тэтгэврийн хэдэн төгрөгөөрөө хоол хүнсээ бэлддэг юм байна. Бас хааяа ганц нэг кинонд тоглоод хэдэн төгрөг олчихдог байна. Энэ долоо хоногоос МҮОНРТ-ийн жил бүрийн шинэ жилийн босгон дээр хийдэг Баярын мишээл нэвтрүүлэгт өвлийн өвгөний дүрд тоглох гэж байгаа аж. Мөн хэд хэдэн киноны туслах дүр бүтээх санал иржээ. Тэд­нийд нэг өдрийг өнгөрөөхөд олны танил хүмүүс гар утас руу нь чөлөө завгүй залгах аж. “Гарьд магнай” киноны Да­лай­цэрэн­гийн дүрд тог­лодог аймгийн арслан Д.Бат­дорж залгаад, “Булганы Сай­хан сум руу явж байгаагаа дуул­­гах аж. Мөн аавынхаа мэр­гэж­лийг өвлөсөн Наран­мөнх ааваасаа “Танд наадаг сахал байна уу. Хагас, бүтэн сайн өдөр гэртээ очно” хэ­мээн  ярьж байна лээ.  Монгол Улсын гавьяат жүжигчин Б.Маг­­сар­жавынд өдөржин хөөрөлдөж өнгөрөөлөө. Гавьяат маань өөрийнхөөрөө л амьдарч байна. Тэр гэр хороолол дунд мод, нүүрс худалдаж авах мөнгөгүй, хоол­ны мах грамм­лан худал­даж авч байгаа ч гэсэн гэр хорооллын бусад айлуудын  амьдралаар амьдарч бай­гаа­гаа хэлсэн юм. Мөн “Улсаас нэг өрөө байр өгчихвөл салхи нэвт сийгсэн байшиндаа даарч суухгүй байх.  Гэхдээ би төр засгаас авах юмаа авчих­сан хүн” гэв.

Э.ХҮРЭЛБААТАР Гэрэл зургуудыг Ц.МЯГМАРСҮРЭН

www.medee.mn