“Шударга ёс” эвсэл задарч, МАХН нь  МАН-тай, МҮАН нь АН-тай нэгдэх галт тэрэг хөд­­­лөөд хүчээ авчихжээ. МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвсэл УИХ-ын сонгуульд сон­­гогч­дын 20 орчим хувийнх нь дэмжлэгийг хүлээж, 11 суу­дал авсан билээ. Монголын пар­ла­мен­тад өмнө нь АН, МАН-аас өөр нам ийм олон суу­дал авч байсан тохиолдол байх­гүй. Тиймээс парламент дахь намуудын хүчний харьцаа тэнц­вэржиж, жинхэнэ утгаараа “гу­равдагч хүчин болж чадлаа” хэ­мээн дүгнэж байсан. Тэднээс гад­на ИЗНН-аас хоёр, бие даагч гур­ван нэр дэвшигч гишүүн болж орж ирснээр түүхэн дэх хам­гийн эрээвэр хураавар пар­ламентаа бид өлгийдсөн юм. Ма­найхан 2000 оны сонгуулиар гарсан 72:4 үр дүнгээс хойш нэг нам үнэмлэхүй олон болчихвол муу юм байна гэдгийг ойл­госон. Тэгвэл нэг нам нь ядаж 39 суудал авч чадахгүй болчих­вол бас л муу байдаг гэдгийг одоо мэдэрцгээж байна. Тоо бод­сон, суудлаа олохгүй бу­жиг­насан байдал сонгуулиас хойш арилсангүй. Намууд ч гэ­сэн нийлж салсан, гишүүдээ ур­вуулсан, урвуулаагүй гэлцэн маргалдаж, ажлаа хийгээд явж байх ёстой олон түшмэдүүд шүүхийн хаалга сахицгаана. Ингэж суудлаа олохгүй бужиг­нац­гааж байгаагаараа тэд ард түмэнд “яах гэж ийм “арааз” сонголт хийсэн юм хохь чинь” гэж хэлж байна. Ядахад яр гэгчээр Шинэчлэлийн Засгийн газрын бүлд багтсан МАХН-ынхан Н.Энхбаярт ял өгвөл манайх эвслээс гарна гэсэн сүрдүүлэг хийж үүнээс болоод Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг, Шадар сайд Д.Тэрбишдагва хоёр сүрхий муудалцсан гэх бор шувуу Төрийн ордонд ниссэн юм. Шадар сайд бүх зүйл дээр санал нийлнэ гэж юу байхав. Маргалдах зүйл гарна. Гэхдээ сүртэй биш гэсэн тайлбар өгч байгаа ч Н.Энхбаярын шүүх хурал, интерполын захид­лаас болж МАХН-МҮАН-ын Шу­дар­­га ёс эвсэл дотроо хага­рал­дахаас гадна, АН-тайгаа гэр бү­лээ салгуулах бэлтгэлээ ба­зааж эхэл­жээ.

СЕХ “Шударга ёс” эвслийн жагсаалтын 9-д бичигдсэн Ц.Оюун­баатарыг УИХ-ын ги­шүүний тангараг өргүүлэхээр УИХ-д өргөн мэдүүлсний дараа эвс­лийн дунд гарсан цав улам ан­гайсан гэнэ. З.Баянсэлэнгэ, О.Баа­­санхүү нарын зэрэг Н.Энх­­­­баярын улаан хамгаа­лаг­­чид МАХН-д бий. Тэд дар­гын­хаа хүү Э.Батшугарыг ги­­шүүн болгохоор зүтгэж, цэр­­гийн алба хаасан гэсэн ба­рим­тыг СЕХ-нд хүргүүлээд бай­­гаа бө­гөөд албан ёсны ха­риу өгтөл УИХ-ын чуулганд орол­цохгүй гэсэн байр суурийг баримталж байгаа. Энэ асууд­лаас болж, хоёр намын ги­шүүд түнжин хагарсан, МҮАН бүлгийн ху­ралдааныг орхиж гарсан гэ­сэн мэдээлэл “тэнэж” явна. Э.Бат­шу­гарын хувьд, Мон­голбанкны дэд Ерөн­хий­лөгчийн суу­далд тухалсан нь “оргүйгээс охин­той” гэж бод­соных биш, унах газ­раа зөөл­лөсөн хэрэг байсан аж. Өөрөөр хэлбэл, тэр УИХ-д орох мө­рөөдлөө хаяагүй яваа юм байна. Баасан гарагийн чуул­ганы хуралдаанаар Ц.Оюун­­­­баатар тэргүүтэй таван ги­­­шүүн тангаргаа өргөх байсан ч эвслийн бүлэг чуулганд суу­гаа­­гүй. Яагаад суугаагүй гэдгээ янз бүрээр тайлбарласан. Ту­хайл­бал, бүлгийн дарга Н.Бат­цэ­рэг  “Эвслийн удирдах зөв­­лөлөөс СЕХ-нд албан тоот хүр­гүүлсэн. Энэ албан тоо­­тын ха­риу одоохондоо гар­­аа­гүй байгаа. Тиймээс яаравч­­лан тан­гараг өргөх нь бу­­руу гэж эвс­лийн гишүүд са­­нал хэл­сэн. Сон­гуулийн үеэр нэр дэв­шигч­дийг хассан СЕХ-ны тогтоолыг хууль зүйн үн­дэс­лэлгүй гэж олон хуульч тайл­барладаг. Тий­мээс хууль­чид шүүх, хол­богдох байгуул­лагад ханд­сан бай­гаа юм” гэсэн бол гишүүн Д.Батцогт “Ирц бүрд­вэл чуул­ганд орно” гэж байх жишээтэй. Э.Бат­шугарын асууд­лаар эв­сэл хагаралтай бай­на. 2020 он хүртэл хамтарч ажил­­лах гэ­рээ байгуулсан хоёр нам Н.Энх­баяр, Э.Батшугараас бо­лоод хоёр тийшээ харах бол­сон бо­лолтой.
Гэхдээ ганцхан энэ шалтгаан “Шударга ёс” эвслийг салгахад хангалтгүй гэдэг нь мэдээж. Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан нар МАХН-д орсноор энэ нам үзэл бодлын хувьд хоёр хуваагдсан гэдэг нь хэвлэлд өгсөн ярилцлага, илэрхийлсэн байр сууринаас нь тодорхой харагддаг. Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан тэргүүтэй “МАХН-ыг МАН-д нэгтгэх”, О.Баасанхүү, З.Баянсэлэнгэ тэргүүтэй “МАН-ыг МАХН-д нэгтгэх” гэсэн хоёр хэсэг одоо ч өөрсдийнхээ үйл хэргийн төлөө тэмцсээр байгааг бид харж байна. Тэгвэл сүүлийн үед Д.Тэрбишдагва, Ч.Улааны тэргүүлсэн МАН-д нэгдэх бодолтой нөхдүүд үйл ажиллагаагаа эрс эрчимжүүлж байгаа бололтой. Орон нутгийн сонгуулийн дүн ч “тусгаар тогт­носон хэвээрээ” байх бодолтой нөх­дүүдийн үзэл бо­долд ихээ­хэн нөлөөлсөн гэнэ. Орон нут­гийн сонгуулийн нэгдсэн дүн хараахан гараагүй байгаа ч АН үнэмлэхүй ялалт байгуулж, МАН үлдсэн тойр­гуудад ялалт байгуулсан гэсэн мэдээлэл ца­цагдаж байгаа. Товчхондоо УИХ-ын сонгуулиас хойших та­ван сарын хугацаанд албан ту­шаалын төлөө үхэн хатан гүй­дэг, асуудалд хөнгөн хуум­гай ханддаг гээд сул талаа хан­галттай харуулсан МАХН-д ард түмэн дүнгээ тавьчихсан бо­лолтой юм. Цаашид явцгүй бол­лоо гэдгээ мэдэрсэн учраас МАН-тай нэгдэх эсэх талаар нухацтай ярилцаж байгаа юм байна. Хоёр намын нэгдлийг хүсэгчид МАН-д ч цөөнгүй байгаа юм. Тэдний үзэж бай­гаагаар бол, Д.Тэрбишдагва, Ч.Улаан, О.Чулуунбат нар МАХН-д орсноор хоёр нам нэг­дэх процесс эхэлсэн гэнэ. Ха­рин дараагийн алхам нь Ерөн­хий­лөгчийн сонгуульд эвсч орох явдал ажээ. МАН-ын хувьд Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулах явдал бол “ор­ших уу, эс орших уу” гэдгээ ший­дэх чухал шалгуур болж ху­вираад байгаа. Тиймээс са­налаас нь хуваалцдаг МАХН-тай “буруу харж уйлж, зөв харж инээж” байгаад эвсч орох нь то­дорхой аж. МАН-ын гишүүд дунд МАХН-тай эвсэх нь буруу гэдэг саналыг баримталж бай­сан цөөхөн хэдэн гишүүд сон­гууль болгоны дараа хоёр ху­ваагд­сан гишүүдийнхээ са­налыг хараад ер нь нэгдэх нь зүйтэй юм байна гэдэг байр суурийг баримталж бууж өгсөн сурагтай. Өөрөөр хэлбэл, МАН-ын угшилтай ч МАХН гэдэг нэр цусанд нь шингэчихсэн нөхдүүд аль учраа олохгүй энхрий хайрт Ху намаа дэмжиж, МАН-ын гишүүдийн санал хуваагдаж байгааг сонгуулийн дүн мэдээг хараад мэдэрсэн нөхдүүд хамтдаа лаг байх нь зүйтэй гэдгийг ухаарч нууц тохиролцоо хийж эхэлсэн байгаа юм. Тэд Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар эвсчихээд гаргасан амжилтаа харсаны дараа нэгдэх үү гэдгээ шийдэх улс төрийн тоглолтыг хийхээр зэхэж эхэллээ.

АН-ын хувьд УИХ-д яаж ийж байгаад олонхи болохыг хичээх нь мэдээж. Тэд МАХН-д сайдын суудал амалж байгаад ямар ч байсан Засгийн газраа байгуулж, дахин сонгууль болох аюулаас зайлсхийж чадсан. Одоо харин гишүүдийнхээ тоог нэмэгдүүлж, МАХН-гүй Зас­гийн газар байгуулах хэм­жээнд хүртлээ нэмэгдүүлэх бод­лого ба­римталж байгаа. МАН-ын нө­лөө бүхий улстөрчид ийм мэ­дэгдлүүдийг байн­га хийж байгаа юм. Энэ бол шуудхан хэ­лэхэд  МҮАН-ыг урвуулна гэсэн үг. Одоо­гоор АН 31 суудалтай бай­­гаа. Өвөрхангайн асуудал ашигтай­гаар эргэвэл хоёр нэ­мэгдэж 33 болно. “Шударга ёс” эвсэл за­дарсны дараа Увсын тойрогт бол­сон мөнгө тараасан хэргийг да­хин сөхөж Засгаа уна­гахгүй аварч үлдэхийн тулд дээгүүр доо­гуураа тун эр­чим­тэй ажил­лаж эхэлсэн гэнэ, Ерөн­хий  сайд маань.