УИХ-ын сонгуулийн дүн гарсны дараа МАН нийгмийн чөдөр тушаа болж эхэллээ. Сонгогчид МАН-ыг сөрөг хүчин болж төрийн ажлыг гацаана чинээ санаагүй. Харамсалтай нь ялагдсан МАН тахимаа өгөхгүйгээр барахгүй, би л биш бол төрд хэн ч засаглах эрхгүй хэмээн хүний санаанд оромгүй авир гаргаж байна. Улс төрийн хүчин гэдэг бол олонхи, цөөнх гэдэг бол ердийн үзэгдэл.

Коммунист ба дарангуйлагч орнуудад л Засгийн эрхнээс буусан хүчин улс орноо түйвээж, үймээн самуун дэгдээдэг. Гэхдээ сүүлийн үед ядуу буурай орнууд ч үймээн самуунаас зайлсхийхийн тулд ардчилсан сонгуулийг эрхэмлэж байна. Ардчилсан сонгууль гэдэг нь намууд мөрийн хөтөлбөрөө дэвшүүлж нэр дэвшигчдээрээ дамжуулан олонхийн санал авахыг хэлдэг. Гэтэл өнөөдөр Монголд явагдсан ардчилсан сонгуульд хоёр дахь удаагаа сөрөг хүчин болсон МАН үр дүнг нь эсэргүүцсээр байна.

1996 онд энэ нам түүхэндээ анх удаагаа сөрөг хүчин болж байсан. Тухайн үедээ тус намынхан хуулийн хүрээнд УИХ-ыг хэдэн сараар гацааж байсан гэдэг. Харин өнөөдрийнх шиг Төрийн ордныг хэрүүлийнхээ талбар болгож, төрийн сэнтий гэдэг УИХ-ын хаалга үүдийг таглаж, хэвтэж байсангүй. Төрийн ордон түүний сэнтий болсон УИХ-ын чуулганы танхимыг монголчууд сүлд мэт тахиж ирсээр өнөөг хүрсэн.

Шинэчлэлийн Засгийн газар Төрийн ордонд жирийн иргэдээ чөлөөтэй нэвтрүүлэх шийдвэр  гаргасан нь монголчуудын таашаалыг хүлээж байна. Энэ нь монголчуудын зүрх сэтгэлд төрт ёсны үзэл нэвт шингэснийг харуулна. Гэтэл МАН, үнэн хэрэгтээ МАН-ын албан тушаалаасаа салсан цөөн удирдах албан тушаалтнууд төрийн үйл ажиллагааг намынхаа, улмаар ард түмний нэрийг барин тасалдуулахыг оролдоно.

Сонирхолтой нь АН энэ бүхнийг хараагүй, сонсоогүй мэт сууж байгаа нь нийгмийн гайхашралыг төрүүлж байна. Болж буй үйл явцаас харахад улстөрийн гацаа нь эцэг эх нь хэрэлдээд хэн нэг нь хүүхдүүдээ гадаа хөөж гаргаад хаалгаа дараад хэвтчихсэнтэй агаар нэгэн мэт. Эрх баригчид аргаа ядаад ээлжит бус чуулган зарлаж байна. Тэр нь ч аргагүй юм. Хахир өвөл ойртож байна. Хөгшид, хүүхэд тэтгэвэр тэтгэмжээ нэхэж байна.

Энэ цаг  мөчид Засгийн газар өдөр, шөнөгүй ажиллах шаардлагатай. Харамсалтай нь Засгийн газрын эрх мэдлээс хэтэрсэн олон асуудлыг УИХ шийдэхгүй гацчихлаа. 2000 онд МАН үнэмлэхүй олонхийн суудал авсан байдаг. Тухайн үед УИХ- ын гишүүн Л.Гүндалай “ганцаардсан чоно” шиг тэмцэж байсан. Гэхдээ тэрээр чуулган дээр лоозон барихаас илүү тэмцэл өрнүүлж байгаагүй.

Түүнийхээ шанд “Ганц худаг’’-т хүртэл хоригдож байсан түүхтэй. Тэрээр чуулганы ажиллагааг тасалдуулахыг  оролдоогүй. Зөвхөн үг хэлэх эрхээ л нэхэж байсныхаа төлөө л дээрх хатуу гэсгээлийг хүртсэн гэдэг. Гэтэл өнөөдөр төрийн ажиллагааг гацаагаад зогсохгүй, Төрийн ордноо түймээж байгаа МАН-ынханд тооцох хариуцлага байдаггүй нь гайхалтай. Эрхэм гишүүд сард сая шахам төгрөгний цалин хангамж хүртдэг.

Дээр нь хууль санаачилсан, хөдөө салхилсан, гадаадад гангарсан, ганц нэг найздаа ажил олгосон гээд тоочиж барамгүй хөнгөлөлт, дэмжлэг төрөөс хүртдэг. Тэдэнд орон сууц, эмчилгээний зардал, хүүхдийн сургалт, өргөмжлөл хүртээх нь ердийн үзэгдэл. Харин монголчуудын 70 хувь нь орон сууцтай болохыг мөрөөдсөөр энэ насаа элээж байна. УИХ гэдэг бол нийгмийн амьжиргааны жолоог атгадаг ганц хөдөлгөгч хүч.

Тэд ажлаа хийхгүй бол гэр оронгүй 70 хувийн иргэд дээр нэмэгдэж үлдсэн 30 хувь нь гудамжинд гарах нигууртай. Жирийн иргэн би ажлаасаа хоцорсны төлөө удирдлагаасаа баахан банга хүртэхээс гадна цалингаараа торгуулдаг шийтгэлтэй. Гэтэл нэг cap ажлаагүй МАН-аас УИХ- д сонгогдсон гишүүд цалин хангамжаа бүрэн эдлээд зогсохгүй өрөөндөө байсан буйдан, кофегоо чуулганы танхимын хаалгыг дарж хэвтсэн газар руугаа зөөлгөж, Төрийн ордны үйлчилгээний ажилчдыг тамлаж байна.

Сонирхолтой нь тэд энэ бүхнийгээ ардчилал хэмээн лоозогноод зогсохгүй төр түмнийхээ төлөө ариун үйлс хийж байна гэж сурталчилна. Хэдхэн дарга ажилгүй болсны төлөө хэдэн арван гишүүд нь намрын сэрүү орсон цагаар орон гэр, ахуй амьдралаа орхин нийслэлд ирж жагсч байгаа нь бүр ч сонин санагдана. Тэдэнд үр хүүхэд, хань ижлээс илүүтэйгээр энхрий хайрт намынх нь дарга нар чухал үнэлэгддэг бололтой юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт болсон жагсаалыг харвал МАН-ынхан цэцэг өргөх гэж Сүхийн хөшөөнд ирдэг байсан бол өнөөдөр төр засгаа хараах гэж ирдэг болсон мэт. Учир нь жагсаалд МАН-ын одоо цагт төрийн эрх барьж буй бүх эрхмүүд, тэднийг ил, далд дэмждэг оюутны байгуулага, багш, эмч гээд төрийн албаныхан явж байх юм. МоАХ-ныхон 1990 онд энэ талбайг эзэгнэхдээ эрх баригч харалган нам, эх орон ард түмнээ доройтуулсныг л шүүмжилж байсан.

Эрхт төрөө сэргээж, эзэн Чингисээ магтан дуулахыг уриалж байлаа. Тэдний хамгийн том эсэргүүцэл нь Төрийн ордноо нар зөв тойрон гороолох байлаа. Гэтэл улстөрийн хувьд төлөвшсөн ууган хүчний акулууд хэмээн өөрсдийгөө сайрхдаг МАН-ынхан Төрийн ордонд чуулганы хуралдааныг барьцаалж байгаа нь арга ядсан үйлдэл байв. Улс төр цаашид улам бүр сонирхолтой үйл явдлаар үргэлжлэх бололтой.

О.Ууганжаргал
Эх сурвалж: “Нийслэл Таймс”