Монгол улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн Нийслэлийн иргэдтэй уулзахдаа хэлсэн үгийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

Би жил бүрийн дөрөвдүгээр сарын хоёрдугаар хагаст багтаж нийслэлийнхээ иргэдтэй уулздаг уламжлалтай. Өнөөдөр энд хүрэлцэн ирсэн нийслэлийн иргэдийн төлөөлөл, нийслэлийн удирдлага, Засаг дарга, иргэдийн хурлын төлөөлөгчид, мөн Улсын Их Хурлын гишүүд, нийслэлд суугаа Дипломат байгууллагын төлөөлөл, уулзалтыг үзэж, сонсож байгаа нийт ард иргэдийнхээ энэ өдрийн түмэн амгаланг айлтгая.

Ерөнхийлөгчийн үйл ажиллагаа Үндсэн хуулиар тодорхой зохицуулагдсан байдгийг та бүхэн мэднэ. Тодорхой чиглэл гаргаж, мөрийн хөтөлбөртөө тусгаж ажиллаж байгаа. Аюулгүй байдлын асуудал, хууль, шударга ёсыг бэхжүүлэхтэй холбоотой асуудал, мөн иргэний эрх чөлөө, орон нутгийн эрхийг өргөтгөхтэй холбогдсон асуудал, монгол хүнтэй холбоотой асуудал, ёс заншил, уламжлал, энэ бүхэнтэй холбогдсон асуудал, дээрээс нь байгаль орчин, гадаад харилцаа гэсэн чиглэлүүдэд анхаарч ажиллаж ирлээ.

Хэдийгээр тодорхой мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлээд асуудлаа багцалж гарган ажиллаж байгаа ч амьдрал баян, үйл явдал өрнөж байдаг учраас шинээр гарч ирдэг, мөн иргэдийн өмнө тулгардаг, төрийн өмнө тулгамдаж байгаа олон асуудалд Ерөнхийлөгчийн хувьд анхаарал хандуулж ажиллах шаардлагатай байгаа юм.

Нийтийн эрх ашиг зөрчигдөхгүй байх нөхцөл байдлыг Монголын төр хангаж өгч байх ёстой

Эдгээрээс сүүлийн үед хууль тогтоомжийн хэрэгжилт анхаарал татаж байна гэдгийг энд хэлэх ёстой. Хууль тогтоомжийн хэрэгжилт бол эргээд улс орны аюулгүй байдалтай холбогддог. Улс орны аюулгүй байдал нь тухайн орны хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, төрийн үйл ажиллагаа ямар байгаагаас шууд хамаардаг. Би энэ индрээс Ерөнхийлөгчийн тангараг өргөж үг хэлж байхдаа нэг зүйлийг нийт ард иргэддээ сануулж хэлж байсан. Үүнийг та бүхэн санаж байгаа байх. Орчин цагт аливаа улс орон гаднаасаа эзлэгдэхээсээ илүүтэй дотроосоо идэгдэж, уруудан доройтдог ийм хандлага байна. Үүнд бид автаж болохгүй гэж хэлж байсан.

Тэгэхээр аюулгүй байдал гэдэг зүйл маань алдагдаад ирэхээр тухайн орны ард иргэдийн нийтлэг эрх ашиг хохирдог. Тэр нийтлэг эрх ашгаар аюулгүй байдал тодорхойлогддог. Аюулгүй байдал бол нийтлэг эрх ашиг хэрэгжих орон зай гэж үзэж байгаа. Аюулгүй байдал нийтлэг эрх ашиг гэдэг сэдэвтэй яагаад уялдаад ирэв гэж та бүхэн бодож байж магадгүй.

Монголын ард түмний нийтлэг эрх ашиг гэж юу вэ гэдгийг харах хэрэгтэй. Улс орон маань тусгаар, бие даасан байх нь бидний нийтлэг эрх ашиг. Ард иргэд эрх, эрх чөлөөтэй, амгалан тайван байх нь нийтлэг эрх ашиг. Төр нь ажилладаг, хууль дүрэм нь хэрэгждэг байх явдал бол монголчуудын нийтлэг эрх ашиг. Хэрвээ энэ нийтлэг эрх ашиг хэрэгжиж чадахгүй, түүнийг тодорхойлсон хууль дүрэм нь хэрэгжиж чадахгүй байх юм бол энэ аюулгүй байдлын асуудал босч ирнэ. Энэхүү нийтээрээ хүлээн зөвшөөрч, нэгддэг эрх ашгийг бид юу гэж нэрлэдэг вэ гэхээр амин чухал эрх ашиг гэж нэрлэдэг. Ямар учраас амин чухал эрх ашиг гэж байгаа юм бэ гэхээр аминаас үнэтэй эрх ашиг, нэг хүний аминаас илүү үнэтэй эрх ашиг, нийтийн эрх ашиг учраас энэ эрх ашгийг бид амиараа ч болтугай хамгаалдаг эрх ашиг юм. Тэгэхээр энэ эрх ашиг цаашид зөрчигдөхгүй байх нөхцөл байдлыг Монголын төр хангаж өгч байх ёстой. Ер нь ийм байдлаар эрх ашгаа тодорхойлж, хамгаалж ажилладаг, төрөө, нийгмээ зохион байгуулдаг ёс бол зөвхөн монголчуудын ёс биш, энэ бол хүний нийгмийн ёс. Нийтлэг эрх ашиг хэрэгжих, аюулгүй байдлын орчин цэвэр ариун байх нөхцөл хуулийн хэрэгжилтээр хангагдаж байдаг юм. /Алга ташив/

Монгол бол Монголын ард түмний улс

Хуулийн тэгш хэрэгжилтийг хангах үүргийг төр нь хүлээдэг. Төр гэдэг бол юуны өмнө нийтлэг дүрэм журам юм. Төр бол үүрэг, эрх хариуцлагын тогтолцоо. Тэдгээрийн харилцан уялдааг төрийн үйл ажиллагаа гэж нэрлэдэг. Төр бол нэгдүгээрт хуулийн хэрэгжилтийг хариуцдаг, хоёрдугаарт ард түмний эрх ашигт үйлчилдэг үйлчилгээг хариуцдаг. Монгол бол монголын ард түмний улс. Тэрнээс даргын юм уу, аль эсвэл дарга, намыг тэжээх гэж байгуулсан улс биш. Ард түмэн төрөө бий болгодог шүү дээ. Албан тушаал, цол хэргэм, цалин энэ бүхнийг дарга бий болгодог юм биш ээ. Үүнийг ард түмэн өгдөг. “Ямбаа ч эдэл, ялаа үүр” гэсэн үг байдаг. Энэ бол “эрхээ ч эдэл, үүргээ ч хэрэгжүүл, чадахгүй бол хариуцлагаа хүлээ” гэсэн үг гэж ойлгох ёстой. Би бол “төр” гэдэг байгууллагад “Ерөнхийлөгч” хэмээх ажил хийдэг хүн. “Улсын Их Хурлын гишүүн” гэдэг хүн бол “Улсын Их Хурал” гэдэг байгууллагад, төр гэдэг байгууллагад ард түмнийг төлөөлж “Улсын Их Хурлын гишүүн” гэдэг ажил хийдэг. Ямар газар ажилладаг вэ гэдгээ бод. Яг төр гэдэг зүйлийг хүнээс нь салгаж аваад үзвэл бараг “бариад авах” зүйл байхгүй шүү дээ. Үүнийг хоосон чанар гэж ойлгож болно. Төр албан хаагчдаараа, албан тушаалтнаараа, хууль дүрмээрээ, тогтож бий болсон тогтолцоогоороо дамжиж биежиж харагдаж байдаг. Албан хаагчид нь ажиллаж байвал хууль журам нь хэрэгжиж төр оршдог. Тэгэхгүй бол төр оршиж чадахгүй. Тэд сайн ажиллавал төр сайн, тэд муу ажиллавал төр муу болдог. Тэгэхээр ийм том ойлголттой эргээд хуулийн хэрэгжилт гэдэг зүйл уялдаж байгаа. Ганц нэг хүний асуудал, хэдэн хүний асуудал, хууль хэрэгжихгүй байна гэдэг эргээд төр улсын аюулгүй байдалтай уялддаг юм шүү гэдгийг хэлэх гээд байгаа юм.

Миний сая хэлсэн тогтолцоо ажиллахгүй бол улс орон урууддаг, доройтдог, эзэнгүй болдог, аюултай нөхцөл байдал үүсдэг. Эндээс нийтийн эрх ашиг хохирдог, ард түмэн хохирдог юм. /Алга ташив/

Шүүхийн шийдвэр улсын нэртэй холбогддог. Тухайн төр улс байх эсэхтэй холбогддог

Монгол Улсын аюулгүй байдал зарим албан тушаалтны эсвэл өндөр албан тушаалтай байсан зарим этгээдийн дур зоргоос болж хохирох ёсгүй. Жишээлбэл 2008 оны 7 дугаар сарын 1-ний хэрэг явдалтай холбоотой асуудал байна. Олон удаа шүүх хурал хойшилж байна. Зохион байгуулалттай шүүх хуралдааныг тасалдуулж байна. Шүүх хуралдахгүй бол хууль байхгүйтэй адил, хуульгүй бол төргүй, төргүй бол улс байх эсэх асуудал босч ирнэ. Шүүхээ хуралдуулаач, байдал ноцтой болох нь гэж хүмүүс яриад байгаа нь эндээс үүсэн гарч байгаа юм. Монгол Улсын шүүх “Монгол Улсын нэрийн өмнөөс” гэж шийдвэр гаргадаг нь зүгээр ч нэг зүйл биш ээ. Энэ бол учиртай. Шүүхийн шийдвэр улсын нэртэй холбогддог. Тухайн төр улс байх эсэхтэй холбогддог. Энэ нь эргээд улс орны аюулгүй байдалтай холбогддог. Хэн нэгэн этгээд шүүхийг аргалаад байгаа юм биш, улс орныхоо аюулгүй байдлыг доройтуулаад байна гэж харагдаж байгаа юм. Үүнийг ард иргэдийн нийтлэг эрх ашиг зөрчигдлөө гэж хэлж байгаа юм. Шүүхээр шийдэх гэж байгаа асуудлыг тойрсон маргаан гардаг. Маргах ч ёстой. Буруу зөвийг шүүх л тогтоодог. Түүнээс биш хэн нэгэн маргалдагч тал, дарга, тусгай комисс тогтоодоггүй. Үүнийг эрх зүйт нийгэм, эрх зүйт төр гэж нэрлэдэг юм. Хүн өвдвөл эмнэлэг явдаг, далай гаталж нисэх гэж байгаа бол онгоцонд суудаг, зөв буруугаа олох гэж байгаа бол шүүхэд ханддаг. Эмнэлэгт очоод эмчлэгдэж чадаагүй гээд эмнэлгийг бүрнээр нь устгаж болохгүй. Онгоцонд суугаад онгоцны үйлчилгээ муу байна гээд тэр онгоцыг дэлбэлж болохгүй. Шүүх дутагдалтай байна гээд шүүхээр асуудал шийдүүлэхгүй гээд шүүхийн байгууллагыг алга болгож болохгүй. Муу, буруу шийдсэн асуудал байгаа бол бид сайжруулах ёстой. Хуулиа өөрчлөх ёстой. Ингэж явах ёстойг та бүхэнд цохож хэлье гэж бодсон юм.

Төр иргэнээ буудах ёсгүй, буудуулах ч ёсгүй

Шүүхийн шийдвэрийг шударга гэж үздэг учир тэр нь эцсийнх байдаг юм. Би нэг тохиолдлыг санаж байна. Шүүхээр өөрийнхөө хэргийг таслуулж байсан Улсын Их Хурлын гишүүн “Монголын шударга шүүх мандтугай” гэж хэлээд гарч байсан юм. Шүүх л шийдсэн бол эцсийн шийдвэр. Үүнийг хэн нэгэн дарга шийддэггүй, ямар нэгэн нам, тусгай комисс шийддэггүй. Хэрвээ шийдвэр буруу байх юм бол өмгөөлөгч нь, шүүгдэгч нь, тэнд санал нийлээгүй шүүгч, яллагч нь хүртэл гомдол бичдэг. Түүнийг нь зөвхөн дээд шатны шүүх нь авч үздэг, өөр газар авч үздэггүй. Бид ард түмнээс хамааралтай, хууль эрх зүйтэй нийгмийг байгуулж байгаа шүү дээ. Энэ бүх зүйл өнөөдөр Монголд хэрэгжих ёстой. Шүүх шийдвэр гаргах нөхцлийг Монголын төр бүрдүүлэх ёстой. Монголд хууль нь хэрэгжихгүй, шүүх нь шийдвэр гаргаж чадахгүй, гаргасан шийдвэр нь биелэхгүй бол хэнд ашигтай вэ? Монголын төр ажиллаж чадахгүй байвал хэнд ашигтай байх вэ? Монголын ард иргэдэд ашигтай байж чадах уу, чадахгүй гэж бодож байна. Монголд төр нь төр шиг ажилладаг, хууль нь хууль шиг хэрэгждэг, иргэд нь хуулийн дагуу үүргээ биелүүлдэг ийм л нийгэм байх ёстой. Ингэж чадахгүй бол хэнд ашигтай болох вэ, хэний зууш болох вэ? Үүнийг бид бүгд ойлгох ёстой.

7 дугаар сарын 1-ний хэрэг явдалд “энэ буруутай, тэр буруутай” гэж ярьдаг. Уриалсан, турхирсан ч гэж ярьдаг. Иргэдтэй холбоотой асуудлыг тухайн үед хууль хяналтын байгууллага, шүүх шийдсэн. Одоо албан тушаалтнуудын асуудал үлдээд байгаа юм. Цэргийн гэмт хэрэг мөн биш гэж маргадаг. Маргаанд шүүх эцсийн цэг тавих ёстой. Төрийн талаас нь авч үзвэл 7 дугаар сарын 1-ний хэргээр би төрийг төлөөлж ард түмнээсээ уучлал гуйсан. Хүний амь нас хохирсон асуудал энд байгаа. Төр иргэнээ буудах ёсгүй, буудуулах ч ёсгүй. Энд үүрэг, хариуцлагын асуудал хуулиар босч ирдэг. Цэргийн газар бүртгэлтэй буу сум тавьсан асуудал бий. Буу сум тавьж өгнө гэдэг түүнийг “хэрэглэ” гэсэн үг мөн үү биш үү? Буу, сумыг хэрэглэсэн, бас түүний үр дагаврын тухай асуудал байгаа юм. Ул мөрөө зохион байгуулалттай баллах гэж оролдсон асуудал байдаг. Ийм зүйл гарсан бол хариуцлага тооцдог хууль байгаа. Гараагүй бол хэргийг хэрэгсэхгүй болгодог. Тэгэхээр энэ асуудлыг эцсийн эцэст шүүх л шийдэх ёстой.

Зарим иргэд амь насаа алдсан, шархадсан, өнөөдөр амьд үлдсэн гэрчүүд ч бий. Тэр хүмүүс олон зүйлийг гэрчилдэг. Энэ асуудлын үнэн зөвийг шүүх олох ёстой гэдгийг дахин хэлье. Шүүх үнэнийг тогтоох үйл ажиллагаанд саад учруулж байгаа нь бүр “том асуудал” болж хувираад байна. Цаашид хуулийн, төрийн аюулгүй байдлын асуудал болж даамжрах нь байна шүү гэж олон түмний сэтгэл санаа зовж байна. Жирийн иргэнийг баривчилж ирээд шийтгэдэг, дарга нарын ааш аяыг дагаж шийддэг гэсэн хууль байхгүй. Тийм ялгаатай хууль байхгүй. /Алга ташив/

Хэн гэдэг этгээд хүний амь нас бусниулсныг шалгаж байгаа, шалгаж тогтоох ёстой. Энэ шалгалт үргэлжилж байгаа

Би Улсын Их Хуралд тангараг өргөхөө хойшлуулаад гуравдугаар зэргийн хамгаалалттай байхдаа хууль хяналтын байгууллага дуудсан үед нь очиж хангалттай мэдүүлэг, тайлбар өгсөн. Энэ асуудлаар миний байр суурь өөрчлөгдөөгүй. Би энэ асуудлаар нэг л зангаараа байгаа. 7 дугаар сарын 1-ний асуудлыг ялгаж харах ёстой.

Иргэд санал нь хулгайлагдсан гэж үзвэл ярьж цуглах эрхтэй. Ярьж цуглаж ч байсан. Би ч иргэдийн саналыг луйвардсан тухай ярьж мэдэгдэж байсан. Иргэдээ эрхээ хэрэгжүүлэх үйл явцыг үймээн самуун болгож болохгүй байсан. Тэнд хууль ёсыг сахиулсан цагдаа нарыг буруутгах ёсгүй. Зөв бурууг нэг саванд хийж хэрэггүй, ялгах ёстой. Эцсийн эцэст шүүх ялгаж өгнө. Энэ бүх болсон үйл явдлаас хүний амь нас эрсэдсэн асуудал нэхэл хатуутай байгаа юм. Хэн гэдэг этгээд хүний амь нас бусниулсныг шалгаж байгаа, шалгаж тогтоох ёстой. Энэ шалгалт үргэлжилж байгаа.

7 дугаар сарын 1-ний үйл явдалд Монголын төр ч, хууль хяналтын байгууллага бэлэн биш байсан. Ардчиллын жилүүдэд гарсан анхны маш харамсалтай, эмгэнэлтэй үйл явдал. Хэн ч тийм юм болно гэж тооцоолоогүй байх. Алдааг давтах юм бол хамгийн том алдаа болдог, давтахгүй бол том сургамж болдог. Улс төрийн хүрээнийхэн ч, хуулийнхан ч том сургамж авсан гэж найдаж байна. Энэ алдаа дахиж давтагдах ёсгүй. Наад зах нь дүрэм, журмаа цэгцлэх ёстой. Буу сумны асуудлыг нэгд нэгэнгүй журамлах ёстой. Бүгд тогтсон журамтай, тэмдэглэлтэй, протоколтой, илтгэх хуудастай байх ёстой. Буу сум олгож байгаа бол хэн гэдэг хүн, хэн гэдэг хүний тушаалаар олгов, хэнд ямар маркын буу олгов, хэдэн сум олгов, буу, сумыг хэдийд ямар орчинд хэрэглэ гэж үүрэг өгөв гээд бүгд бичигддэг. Хууль журам нь тогтчихсон оронд тийм байдаг. Бүгд бичигдээд үлдсэн байх ёстой. Үүнийг хууль дүрмээр зохицуулаад өгчихсөн байсан бол өнөөдөр хэн буудсан, хэн тушаал өгсөн, юу болсон, хаана байна гээд энэ бүх асуудал яригдахгүй байх байсан.

Бид нэг өдөр явж болно, бүх юм цаасан дээр үлдэх ёстой

Хууль журмын дагуу байгаа бол хууль журмынхаа дагуу асуудал явагдана. Энд эрүүгийн гэмт хэргийн тухай асуудал гарахгүй. Тэр тусмаа мөрөө баллах гэж оролдох, хариуцлагаас зугтаах ийм зүйл дахиад гарахгүй. Тийм учраас ийм чиг үүргийг аюулгүй байдлын байгууллагууд энэ асуудлыг хариуцаж буй нөхдүүдэд өгч байгаа. Ер нь төрийн хариуцлагатай үйл ажиллагаа гэдэг бол нарийн тогтсон дүрэм, журмаар хэмжигддэг. Бид нэг өдөр явж болно, бүх юм цаасан дээр үлдэх ёстой. Бүх юм дүрэм, журмын дагуу зохицуулагдсан байх ёстой. Шүүх, хуулиас ч зугтах хэрэггүй. Хууль журмын дагуу хийсэн бол тэнд яриад байх асуудал байхгүй. Үүнд нэг л дүгнэлт хийх ёстой.

Хэрэв хууль, шударга ёсыг уландаа гишгэвэл бүр ч том асуудал босч магадгүй. Энэ бол 7 дугаар сарын 1-ний сургамжаас ч дутахгүй сургамж гэдгийг дахин сануулж хэлье. Энэ уулзалтын зарыг нэлээд эрт тарааж “Иргэний танхим”-аар хүмүүсийн нэрийг авч, тэдний асуулт, саналыг авсан. Сая миний ярьсан зүйлүүд тэдгээрийн заримд өгч буй хариу юм.

Тэнгэр оройгоосоо цоорвол сайн, сүүлийн хоёр арван жил Монголын улс төрийн тэнгэр харанхуйлж битүү бүрхэж байна шүү дээ. Үнэхээр авлигатай тэмцэх ажлыг дээрээсээ эхэлж цэг тавих ёстой

Авлигатай тэмцэнэ, шударга ёсыг тогтооно гэдэг нь хэцүү гэдгийг та бүхэн харж байгаа байх. Авлигатай тэмцэх бол зөвхөн ганц Авлигатай тэмцэх газрын хэрэг биш. Шударга ёс тогтоох бол ганц шүүхийн ажил бишээ. Энд Улсын Их Хурал, Засгийн газрын гишүүн нэг бүр үүрэг хариуцлага хүлээх ёстой. Бүгд үүрэг хүлээх ёстой. Тэгж байж бид авлигатай тэмцэж, авлига гэдэг юмыг алга болгож, шударга ёсыг тогтоож чадна. Энд байгаа төрийн албан хаагч бүхэн, агентлаг бүхэн бүгдээрээ үүрэг хариуцлага хүлээх ёстой. Авлига авахгүйгээр үнэнч шударга ажиллаж болдог юм. Шударгаар ажиллаад явж байгаа олон зуун хүн байна гэдгийг ойлго. Тамхигүй орчин, архигүй орчин гэдэг шиг бүгдийн оролцоотойгоор авлигагүй орчныг бид бий болгох ёстой шүү дээ. Ингэж чадах юм бол Монголын нэр сайнаар дурсагдаж явах болно. Ер нь цаашдаа авлигатай тэмцэх, хариуцлага, шударга ёсыг бэхжүүлэх үндэсний хөтөлбөрийг гаргахаар төлөвлөж байгаа. Ажлын хэсэг гараад ажиллаж байгаа. Авлигатай тэмцэх хуулийг улам нарийн болгоно. Хариуцлага тооцох үүргийг улам нарийн болгоно. Шударга ёсыг бэхжүүлэх хуулийг улам нарийн болгоно. Томилсон бол тэр даргатай хариуцлага тооцдог механизмыг бүгдийг тод гаргаж өгнө. Энэ хуулиудыг Улсын Их Хурлаар оруулж батлуулна. Ингэж чадах юм бол энд гараад байгаа асуудал үүсэхгүй байх. /Алга ташив/

Бас нэг гажуудал байгаа. Авлигатай тэмцэхийг загас барихтай зүйрлээд байх юм. Энэ бол хялбар ажил биш л дээ. Том ч бай, бага ч бай газар бүхэн авлигатай тэмцэж байх ёстой. Нэг зүйл дээр санал нийлж байгаа. Асуудал толгойдоо байгаа, энэ талаар би хөдөө орон нутагт иргэдтэйгээ уулзаж байхдаа нэлээд дэлгэрэнгүй ярьж байсан. Тэнгэр оройгоосоо цоорвол сайн, сүүлийн хоёр арван жил Монголын улс төрийн тэнгэр харанхуйлж битүү бүрхэж байна шүү дээ. Үнэхээр авлигатай тэмцэх ажлыг дээрээсээ эхэлж цэг тавих ёстой. Ард түмэнд нар үзүүлэх цаг болсон. Шударга ёс бол нартай адилхан анагаадаг, төлжүүлдэг. Бугласан эдээг наранд шарж анагаадаг шүү дээ, түүнтэй л адилхан. /Алга ташив/

Хэцүү ажил хийх гэж хүн төрд ирдэг юм

Монгол Улс өнөөдөр авлигынхаа индексээр дэлхийд 120 дугаар байрт явж байна. Авлигын индекс гаргадаг олон улсын байгууллага улс орнуудыг өнгөөр тодорхойлсон байгаа. Хамгийн их авлигатай газар хар хүрэн өнгөтэй байгаа. Манай орон тунарсан хүрэн өнгө дор байна. Бид тунарсан хүрэн өнгөнөөсөө холдмоор байна. Монголд тунараад байгаа авлигын байдлыг бид өөрчлөх шаардлагатай. Тийм учраас энэ чиглэлд бидэнд хийх ажил их байна. Олон улсын байгууллага зүгээр ч нэг ийм өнгө сонгоогүй байх гэж бодож байна.

Нэг зүйлийг олон удаа хэлсэн, одоо ч хэлье гэж бодож байна. Хэцүү ажил хийх гэж хүн төрд ирдэг юм. Төрд ажиллах бол “алт хамах” гэсэн үг биш ээ. Ашгийн хойноос хөөцөлдөх бол төрийн ажил биш юм. Төрийн ажил гэдэг бол хулгайтай тэмцэх ажил. Төрийн ажил бол шударга бустай тэмцэх ажил. Төрийн ажил бол хууль хэрэгжүүлэх ажил. Төрийн ажил бол хүнд үйлчлэх ажил шүү дээ. /алга ташив/

Шүүх, эрх мэдлийн байгууллагыг шинэчилнэ гэдэг ямар хэцүү гэж бодож байна. Энэ шинэчлэл ямар хэцүү сорилттой тулгарч байна гэж бодож байна. Төрд алба хааж байгаа бүх хүнийг нэгдээсэй гэж хүсэж байна. Энэ ажлыг төр хийх ёстой. Авлигатай тэмцэнэ гэдэг ямар хэцүү ажил билээ, энэ дээр бүгдээрээ нэгдэх ёстой шүү дээ.

Түүнээс биш төр авлигыг үүсгээд өөрөө авлигын үүр уурхай болоод явж байх ёсгүй. Төр хамгийн нандин цэвэр байх ёстой. Улаанбаатарын утаа бохирдлын асуудлыг төр ерөөсөө барьж авдаггүй, шаардсаар байгаад, ярьсаар байгаад Улсын Их Хурал дээр хууль батлуулаад Үндэсний хороо байгуулаад ажиллаад явж байна. Энэ ажлыг төр барьж авч хийх ёстой юм. Ийм хэцүү ажлыг барьж авч шийдэж өгөхийн төлөө төрд төлөөлж сууж байгаа хүмүүс явах ёстой.

Хар тамхи гэж ямар аймшигтай асуудал Монголыг бүрхэж байна вэ. Энэ асуудлыг мөн ярих ёстой. Энэ дээр хөтөлбөр, хууль боловсруулах ажлын хэсэг гараад ажиллаж байгаа. Энд голдуу том ашиг сонирхол, том мөнгө эргэлддэг. Энэ ажлыг хийхэд бас амаргүй.

Архины асуудал бас ямар аймшигтай байгаа билээ. Яаж энэ асуудлыг ярьж ард иргэдийн анхаарлыг хандуулж байгаа. Ярьсаар байгаад нэлээд сайн хуулийн төсөл гаргаад авч байна. Удахгүй Улсын Их Хуралд өргөн барихад бэлэн болно.

Цаазын асуудал ямар их маргаантай, ямар олон хүн янз бүрийн байр суурьтай байдаг билээ. Тэглээ ч энэ асуудлыг төрийн аль нэг Ерөнхийлөгч, төрийн нэг түшээ барьж авч шийдэх ёстой. Шийдэхийн төлөө ямар ч муу нэр сонссон явах ёстой. Ийм ажлыг барьж авч хийхийг төрийн ажил гэдэг юм. Миний барьж авч байгаа ажлуудыг та бүхэн хар. /алга ташив/

Ард иргэддээ эрхийг нь өгч байж хариуцлагын тухай ярих ёстой

Ашигт малтмалын лиценз гээд монгол даяар тархсан хэцүү асуудлыг зогсооно гэдэг ямар хэцүү байсан билээ. Энэ асуудлыг Аюулгүй байдлын зөвлөлд шахаж хэлэлцүүлээд дараа нь Улсын Их Хурал руу оруулаад гурван удаа хууль гаргаж байна. Өнөөдөр Ашигт малтмалын тухай хууль гурваас дөрвөн асар том хууль болж байна. Үүнийг барьж авна гэдэг хэцүү ажил. Ийм ажлыг төр хийх ёстой гэж боддог.

Орон нутагт эрхийг нь өгөөч, төсвөө өгөөч. Өнөөдөр Монголын төвлөрсөн төсвийн 82 хувь нь Улсын Их Хурал, төвд шийдэгдэж байна шүү дээ. 82 хувийг 76 хүн шийдэж байна, наймхан хувийг 2.7 сая хүн шийдэж байна. Ийм байж болох уу, энэ асуудлыг шийд. Төсвийн эрх өгнө гэдэг чинь хариуцлага өгнө гэсэн үг шүү дээ. Ард иргэддээ эрхийг нь өгч байж хариуцлагын тухай ярих ёстой. Үүний төлөө тодорхой хуулиуд гарсан, зарим нэг ахиц байгаа. Зарим хууль нь 2013 оны 1 дүгээр сарын 1-нээс хэрэгжинэ.

Ураны асуудал гээд том асуудал байна. Үүнийг Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөр ярихгүйгээр, ямар нэгэн зөвшөөрөл авахгүйгээр хэн нэгэн албан тушаалтан Монголын нэрийн өмнөөс яриад үзээрэй гэдэг шийдвэрийг гаргасан шүү дээ. /Алга ташив/.

НҮБ-ын индэр дээрээс Монголын газар нутагт цацраг идэвхт бодисын хаягдал, ураны хаягдал, цөмийн хаягдлыг булшлуулахгүй, үүнийг хийхгүй гэдгийг олон улсад зарласан шүү дээ. /Алга ташив/.

Энэ ажлыг төр хийх ёстой биз дээ. Ер нь цаашдаа энэ ашигт малтмалыг ашиглах уу, ашиглавал яах вэ гэдэг асуудалдаа нэг мөр цэг тавих хэрэгтэй. Төр яг үүнтэй адил хэцүү ажил барьж авч хийдэг юм. Түүнээс биш төр уралдаж бизнес рүү орж, уралдаж мөнгөний хойноос хөөцөлддөггүй. Төрийн бүх шатны хүмүүс ийм л юм шийдэх гэж ажилладаг. Үүнийг шийдэж чадахгүй бол төрийн ажлаас холдох хэрэгтэй. Авлига авах бол амархан, идэхгүй байх бол хэцүү шүү дээ. Идэхээс татгалзах бүр хэцүү. Хамтарч идэх бол амархан, хамтарч идэхээс татгалзах бас хэцүү. /Алга ташив/.

Иддэгийг, авдгийг зогсоох ямар хэцүү вэ. Идсэн, авсан улсуудтай тэмцэх ямар хэцүү вэ. Тэднийг баривчлах, хариуцлага тооцох гэдэг ямар хэцүү вэ. Төр бол энэ ажлыг хийх гэж оршин тогтдог. Энэ ажлыг хийснээр монголын нэр хүнд дээшилнэ гэж бодож бүгдээрээ түүний төлөө явж байгаа хэмээн бодож байна. Манай ард түмэн авлигад дургүй гэж боддог. Ер нь “даргыг хайрлах хайр” манай ард түмний дотор дундрах янзгүй юм шиг юм билээ. “Энхрий хайрт” гэж эхнэрээ дуудаагүй хүмүүс намаа тэгж дуудаж явсан шүү дээ.

Авлига бол мэдэж, эрдэж, төлөвлөж хийдэг гэмт хэрэг

Ийм хандлага их байх юм. Өөрт нь ногдох баялгийг булааж байхад уурлаагүй атлаа манай иргэд даргыг нь аваад явахад уйлаад зогсож байсан сураг сонсогдож байгаа. /Алга ташив/.

Таван хүн амь үрэгдэхэд дуугараагүй дарга нар авлигалтай тэмцэхийнхэнтэй амь тэмцэн үзэлцэж байна шүү дээ. Ийм байж болох уу? /Алга ташив/.

Авлигалын тухай манай зарим иргэдийн ойлголт өнгөцхөн байна. Өөрөө авахгүйгээр авдаг зүйлийг авлига гэж байгаа шүү дээ. Бүр хуулийн тодорхойлолт байгаа. Манай дарга хууль зөрчөөгүй байна гэж ярьж байгаа нь бас сонсогддог юм. Хууль зөрчөөгүй юм шигээр хулгай хийхийг авлига гэж байгаа. /Алга ташив/.

Энд дахиад нэг зүйлийг хэлье. Албан тушаалын эрх мэдлээ хувийн ашиг хонжоо олохын тулд ашиглаж байгаа шүү. Бүр урьдчилж хуулийг нь гаргуулж байгаад хийдэг шүү дээ. Жирийн иргэн үүнийг хийж чадах уу? тэр тусмаа хөрөнгө мөнгөний тухай, зөвшөөрлийн тухай ийм шийдвэр гаргаж чадахгүй. Үүнийг авлига гэж байгаа юм. Авлига бол хүч шүү дээ. Мэдэж, эрдэж, төлөвлөж хийдэг гэмт хэрэг. Мэдээллийг ашиглаж, бусдыг ашиглаж ул мөрөө баллаж, тооцож хийдэг үйлдэл байгаа юм. Авлигын анатом хүний анатомоос нарийн болсон цаг гэж боддог. Авлигачийг халаасны хулгайчтай зүйрлэх аргагүй. Халаасны хулгайч хүртэл өөрөө халаас ухахаа больчихоод байгаа шүү дээ. Бүр социализмын үед тийм зохион байгуулалтад орсон байсан гэж хуулийнхан ярьдаг. Авлигач бол гуяа гурилдахгүйгээр хулгайлдаг юм. /Алга ташив/.

Энд бас ялгаа байгааг та бүхэн харж байгаа байх. Ер нь авлигын хэрэг гэдэг бол өвөрмөц хэрэг, өөрөө халдвартай хэрэг. Нэг байгууллага дээр авлигач дарга хүрээд ирэхэд тэр байгууллагад тэр чигт нь халддаг. Улсын хэмжээний авлигач гарч ирэх юм бол тэр улсад тэр чигт нь халддаг. Үүнийг авлигалын хэрэг гэж нэрлээд байгаа шүү дээ. Хэний үед авлига цэцэглэж, хэний үед авлигачид айж байна вэ. Хэний үед авлига ихсэж, хэний үед авлига багасав? /Алга ташив/.

Тэгэхээр авлигын сүлжээ гэж ярьдаг. Тэр авлигын торчингоо олох ёстой юм. Идсэн, уусан нь сонсогдоод байдаг. Идсэн авсан хөрөнгө нь бүр нүдэн дээр харагдаад байдаг. Гэхдээ тэр эзнийг нь барьж болдоггүй, эзэн нь дандаа үгүйсгэж явдаг, бусдаар үгүйсгүүлж явдаг, тэр үйл ажиллагааг зохион байгуулж явдаг юм. /Алга ташив/.

Авлигын хэрэг илрүүлнэ гэдэг бол тийм амар ажил бишээ. Энэ бол үнэхээр хэцүү. Үүнд хамгийн гол нь мөнгөний хүч оролцож байгаа юм. Мөнгө нэг газар алга болдог, нэг газар ил болдог. Үүний хажууд ухсан шороо, ширгэсэн голыг хараад халаглах хялбар. Гэхдээ ингэж халаглах, шүүмжлэх ёстой гэж боддог. Харин түүний цаана хувь хүртэгч этгээдийг, тэр ашгийг илчлэх хэцүү юм. Оюутолгой ашигтай, ашиггүй гэж ярьж болно. Харин ашиглалтынх нь зөвшөөрлийг хэн, хэзээ, ямар замаар найр тавьж олгосны учрыг мөшгих амаргүй.

Авлигатай тэмцэх бол миний хувьд амлалт биш ээ. Энэ бол миний араншин

Бид авлигыг багасгаж чадаад хууль нь тэгш хэрэгждэг шударга нийгэм байгуулж чадах юм бол юун Таван толгой, Оюу толгой. Ийм дундаршгүй баялгийг бүтээж өгөх ёстой. Тэгэхээр бид нэг сонголтын өмнө байгаа. Хуулийн хүч дийлэх үү, авлигын хүч дийлэх үү гэдэг. Өнөөдөр Монгол Улс тендер бүрийн цаана нэр нь явдаг даргатай байх уу, үгүй юу? Ашигтай нь тогтоогдсон хайгуулын лиценз зарах гээд гүйж явдаг сайдтай байх уу, үгүй юу? Хөрөнгө оруулалт бүрээс мөнгө саадаг Сангийн яамны мэргэжилтэнтэй байх уу, үгүй юу? Төслийн мөнгөтэй хувь тохирох, хэлцэл хийдэг сайдын зөвлөхүүдтэй байх уу, үгүй юу? Гадаад хүнтэй, гадаадын албаныхантай уулзахад нь 70 хувьд нь хувийнхаа юмыг ярьдаг, 30 хувьд нь төрийн ажил ярьдаг тийм төрийн төлөөлөгчтэй байх уу, үгүй юу. /Алга ташив/.

Тийм үйлдэл хийсэн этгээдтэй хариуцлага тооцох уу, үгүй юу гэдэг асуудал байгаа юм. Үүнийг би таслан зогсоох ёстой гэж боддог. Бүгдийг нь олохгүй юм гэхэд тэр хүмүүс наад зах нь айдастай явах ёстой юм.

Би ардчиллын буянаар Ерөнхий сайдын албыг хоёр удаа хашсан. Хоёуланд нь авлигалтай тэмцэх гэж оролдсон. Авлига бол Монголын сайхан орныг муухай харагдуулдаг гэж боддог. Ардчилал, эрх чөлөөний заналт дайсан бол авлига гэж чин үнэнээсээ итгэдэг. /Алга ташив/.

Энэ үг миний амнаас биш зүрхнээс гардаг юм. Ард түмний нийтлэг эрх ашгийг хохироодог, адгийн хулгай бол авлига гэж үздэг. Авлигатай тэмцэх бол миний хувьд амлалт биш ээ. Энэ бол миний араншин. Монголын төрийн энэ цаг үед хийх хамгийн чухал ажлын нэг байх гэж боддог. Би улс эх орноо цэвэрлэхэд нь ард түмэндээ үнэхээр туслах юмсан гэж боддог. Энэ бол миний зорилго. Би энэ зорилгын төлөө явна. /Алга ташив/.

Хамгийн шударга гэгддэг хүн авлигач даргыг өмөөрөхийг хараад би гайхдаг. Мэдээж мөнгөний хүч байгаа байх. Хууль, шударга ёсыг уландаа гишгээд байгаа албан тушаалтантай хариуцлага тооцохгүй яаж шударга ёс тогтоох юм бэ гэж би боддог. Албан тушаал, мөнгө, нам эвсэл, нутаг ус, анд нөхөд, ураг садны холбоо хүчтэйг би мэднэ. Тийм хүчний өмнө өвдөг сөхрөх байсан юм бол надаас яах гэж шударга ёс нэхээд байгаа юм болов оо гэж боддог. /Алга ташив/. Тийм хүчний өмнө өвдөг сөхрөх ёсгүй шүү дээ. /Алга ташив/

Авлигатай тэмцэхийг ард түмний эрх ашиг шаарддаг юм. Учир нь хангалуун сайхан амьдрал мөнгөнд биш, хуулийн тэгш хэрэгжилтэд суурилж бий болдог. Гэмт этгээдийг цээрлүүлнэ гэдэг бол гэмгүй иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаална гэсэн үг. Төрийн ажил бол буян хураах, хүний зовлонг нимгэлэх, хүнд туслах ажил. Би ард түмнийхээ нурууг тэнийлгэнэ гэж хэлж байсан. Энэ ажлыг хийнэ гэдэг бол ард түмнийхээ нурууг тэнийлгэхэд бага ч болов тусалж байна гэсэн үг. Бусдын юм булаана гэдэг бол нүгэл юм шүү. /Алга ташив/.

Харин бусдын юм булааж байгаатай нь төрийн ажилтнууд тэмцэж явах ёстой. Манай төрийн албан хаагчид энэ асуудал дээр үнэхээр үлгэр үзүүлэх ёстой. Монголчуудын төрийн тухай ойлголт их нандин, их ариун, эрхэмсэг, их гүнзгий. Төрдөө муу учраас шүүмжлээд байгаа юм биш, тэр нандигнаж, эрхэмлэж явдаг газар нь муу юм шүглэчих вий гэсэндээ хүмүүс шүүмжилдэг. Муу зүйлээс сайн төр ангид байх ёстой. Авлига, хуулийн хоёр нүүртэй хэрэгжилт бол муу юм. Муу газар, муу орны муу төрд байдаг зүйл. Монголын төр бол эрхэмсэг түүхтэй, уламжлалтай ардчилсан төр юм. Хэзээнээсээ ард түмний төр байсан юм. Тэр бүү хэл гэрээ засаагүй, биеэ засаагүй, сэтгэлээ засаагүй хүнийг төрд ойртуулдаггүй байсан шүү дээ.

Төрийн ажил гэдэг бол сэтгэл зөвтэй хүний хийх ёстой ажил гэж боддог. Төрийн ажил бол түмний төлөө зүтгэх ажил. Түмний өмнөөс хэцүүг нь үүрдэг ажил. Төрийн алба бол буян үйлдэхтэй ижил. Төр бол ядарсныг нь дэмждэг. Хууль хэрэгжүүлэх, биелүүлэх бол нэр төрийн хэрэг. Тийм нэр төртэй иргэдээ төр дэмждэг. Хууль зөрчинө гэдэг бол нэр төрийн хэрэг юм шиг харагддаг үе байлаа шүү дээ. Хууль биелүүлж байгаа иргэн гэдэг бол сайн иргэн, өндөр нэр төртэй иргэн. Төрийн албан хаагч хүн өөрөө хууль хэрэгжүүлэх соёлоороо бусдаас ялгарч явах ёстой. Төрд өндөр алба хаших тусам тэр соёл нь улам өндөр болж байх ёстой. Төрийн албан хаагч бол шударга ёсонд халтай биш, ээлтэй хүн байх ёстой. Шударга ёсонд халтай байгаа бол тэр нөхрийг шалгах ёстой. Төрд байсан хүнээс дэг журам үнэртэж байх ёстой. Цэргийн алба хаасан хүн цаанаа нэг анги байдаг шүү дээ, яг түүн шиг байх ёстой. Нэг үгээр хэлбэл хуулийг хэрэгжүүлдгээрээ, хуулийг хүндэтгэдгээрээ ялгарч байх ёстой. Хууль шүүх дуудсан бол зангиагаа засаад, гутлаа өмсөөд босох ёстой. Ир гэсэн газар нь очих ёстой. /Алга ташив/.

Хууль руу очихгүй бол хууль өөр рүү нь ирдэг юм. Өөрөө сайн дураараа очихгүй бол албадан авчрах гэж очдог юм шүү дээ. /Алга ташив/. Ингэж Монголын хууль хэрэгжих ёстой юм.

Шинэ хүмүүсийн дотор сайн хүмүүс байгаа. Гэхдээ сайн олныг муу цөөнх нь доош нь татаад байгаа юм

Төрөө засна гэдэг бол юуны өмнө хууль журам, тогтолцоогоо засна гэсэн үг. Хүн засрахыг хараад найдлага алга байна. Ард түмний тавьдаг өндөр хэмжүүрт тэр нөхдүүд хэр нийцэж байна вэ, төрд ажиллаж байгаа бүхэн, ажиллах гэж эрмэлзэж байгаа бүхэн муу хүмүүс биш ээ. Тэнд сайн, ёс зүйтэй, сэтгэлтэй, хувь, хувьсгалаа ялгадаг, хууль журмаа хүндэтгэдэг хүмүүс олон бий. Бас аймаар хүмүүс бий. Байгааг нь сольж өөрчилж болно гэж бодъё, ирж яваагаа хар. Зарим нь төрийг мөнгө гээд харчихсан давхилдаж явна. /Алга ташив/. Тэр шинэ хүмүүсийн дотор сайн хүмүүс байгаа. Гэхдээ сайн олныг муу цөөнх нь доош нь татаад байгаа юм гэдгийг хэлэх гэсэн юм.

Ер нь буруу солгойгоо мэдэхгүй, хувь хувьсгалаа ялгахгүй улсууд төр рүү орох аюултай. Ийм үе Монголын төрд байсан юм шүү. Учир зүйгээ олохгүй байж төр рүү гүйлдэх хэрэггүй гэдгийг бас хэлэх хэрэгтэй. Төрийн ажил бол мэргэжлийн ажил. Юугаа ч мэдэхгүй хүний зүтгэдэг ажил биш. Цаашид энэ ажил бүр нарийсна, хэцүү болно, хариуцлага бүр чангарна. Ажиллах ёсгүй газар руугаа гариг андуурч давхив гэдгийг энд хэлэх нь зөв байх гэж бодож байна. /Алга ташив/.

Энэ 5 дугаар сарын 1-нээс “Нийтийн алба болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай” хууль хэрэгжинэ. Төрийн албаны нэрийг “нийтийн алба” гэж нэрлэдэг болсон. Агуулга нь ч өөр болсон. Нийтийн албанд томилогдохоосоо өмнө урьдчилсан мэдүүлэг бөглөдөг болж байгаа. Томилогдсоныхоо дараа 30 хоногийн дотор албан тушаалын болон хувийн ашиг сонирхлынхоо мэдүүлгийг та бөглөх ёстой. Одоогийн бөглөдөг хөрөнгө оруулгын мэдүүлэг юу ч биш. Ийм болж байгаа /Алга ташив/.

Төрд байхдаа ард түмнээ хайрлаагүй хүн төрөөс холдоод хайртай болсон гэвэл би итгэхгүй

“Ер нь хэцүү болж байгаа юм байна даа” гэж бодох хэрэгтэй шүү. Албан үүргээ гүйцэтгэхэд ашиг сонирхлын зөрчил үүссэн бол тэр даруй мэдээлэл бичнэ. Лиценз, зөвшөөрөл олгох, тендерийн комисст орох, зээл тусламж шийдэхдээ хэн нэгэнд давуу байдал олгосон бол та өөрөө явна. Ийм болж байгаа. Цаашид бүр нарийсна. Өөрчлөлт өрнөж байгаа шүү. /Алга ташив/.

Хуучин хүмүүс гэж та бидний голдуу таньдаг хүмүүс байгаа шүү дээ. Нийгэмд хэн болохоо мэдүүлсэн хүмүүс байдаг. Ямар ажил хийж явснаа харуулсан хүмүүс байдаг. Ер нь төрд, улс төрд нэг зарчим бий. Тэр хүн нэг удаа ажиллаад танигдсан бол болоо, ард түмэнд дахин таних цаг байхгүй. /Алга ташив/.

Ард түмэнд илүү дээр хүн хэрэгтэй, илүү сайн, шударга хүн хэрэгтэй. Төрд байхдаа ард түмнээ хайрлаагүй хүн төрөөс холдоод хайртай болсон гэвэл би итгэхгүй. /Алга ташив/. Төрд байхдаа хууль шударга ёсыг уландаа гишгэдэг байсан этгээд төрөөс холдоод хууль шударга ёсыг дээдэлдэг болсон гэдэгт итгэхгүй. /Алга ташив/. Төрд байхдаа ашигт малтмалын ихэнх зөвшөөрлийг тараасан этгээд төрд түүнийг зогсоох гэж орж ирж байна гэвэл би итгэхгүй. Төрд байхдаа ард түмний мөнгө зувчуулдаг хүн төрөөс холдоод түүнийг ухамсарласан гэдэгт би бас итгэхгүй. Төрд өмнө нь бүтээсэн зүйлээ төрөөс холдоод эргэж ирээд нураана гэдэгт итгэхгүй. Муу юмаа ч нурааж чаддаггүй юм, сайн юмаа ч нурааж чаддаггүй юм. Тэр тусмаа авлигалын сүлжээг нурааж чадахгүй. /Алга ташив/.

Төрөөс холдсон зарим хүний үгийн сан өөрчлөгдсөн байж болно. Харин угийн зан нь өөрчлөгддөггүй шүү. /Алга ташив/.

Эмэгтэйчүүдийг Монголын төрд бүх шатанд дэмжих ёстой

Би юунд итгэнэ гээч. Би үнэхээр эмэгтэйчүүдийг улс төрд орж ирвэл итгэнэ. /Алга ташив/. Яагаад ингэж хэлж байна гэвэл үнэхээр эмэгтэй хүн цаанаасаа, байгалиасаа өөрийнхөө гэр орон, эргэн тойрондоо гүйцэтгэгдэг үүргээрээ эрэгтэй хүнээс ялгардаг. Эмэгтэй хүн юмыг тэгш харж чаддаг, эмэгтэй хүн ядарсан хүнд түрүүлж тусалдаг шүү дээ. /Алга ташив/. Гэртээ ороод ирэхэд ээж нь, эмээ нь цайгүй байгааг хараад л мэднэ. Хүүхэд нь өлсөөд уйлж байгааг эмэгтэй хүн зөнгөөрөө мэднэ. /Алга ташив/. Энэ бол нийгмийг бүтэн харж байгаа юм. Өнгөтэй өөдтэй рүү нь биш, үнэхээр ядарсан, зүдэрч байгаа тэр хүмүүст тусалж чаддаг ийм чанар эмэгтэйчүүдэд байдаг. Эмэгтэй хүн цаанаасаа юмыг хуваадаг, та бүхэн өөрийнхөө амьдралаас мэднэ шүү дээ. /Алга ташив/. Эмэгтэй хүн олдсон эрх мэдлээ хуваадаг, эмэгтэй хүн олдсон баялгаа хуваадаг юм. Эмэгтэй авлигач гэж сонссон уу, эмэгтэй дарангуйлагч гэж сонссон уу? /Алга ташив/.

Эмэгтэйчүүдийг Монголын төрд бүх шатанд дэмжих ёстой. Энэ бол дутуу байгаа зүйл. Монгол Улс хүний хөгжлийн индексээрээ, хүний хөгжлийн үзүүлэлтээрээ өндөр явдаг. Ялангуяа төрийн төлөөллийн байгууллагад. Эмэгтэйчүүдийн улс төр дэх оролцоо үнэхээр цөөн байгаа. Түүхээсээ Монголын эмэгтэйчүүд гайхамшигтай байсан юм. Монгол бол өөр орон шүү. Гэртээ үлдээд гэрээ авч явж чадаж байсан юм. Төрдөө үлдээд төрөө авч явж чадаж байсан юм. Тэр баатарлаг чадвар, тэр боломж өнөөдөр манай эмэгтэйчүүдийн мах, цусанд шингэсэн байдаг. Тийм учраас эмэгтэйчүүдийг улс төрд орж ирвэл хамгийн түрүүнд дэмжих болно. Ард түмэн хамгийн түрүүнд дэмжээсэй гэж бодож байна /Алга ташив/.

Үргэлжлэлийг энд дарж уншина уу