Улстөрийн намууд төдийгүй хууль, хүчний байгууллагуудын улстөржилт дээд цэгтээ хүрсэн энэ үед Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, ҮАБЗ-ийн тэргүүн Ц.Элбэгдоржид хандаж дараахь зүйлийг бичсэнээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулахаар шийдлээ. Улстөрийн дараагийн сонгууль ойртож байна. Гэтэл өмнөх сонгуулиас үлдсэн шарх аниагүй, харин ч бүр сэдэрсэн байдалтай сонгууль угтаж байна. Зүгээр нэг сэдрээд зогсохгүй, бүр ужгирч хүндэрсэн гэж хэлэхэд ч болно. Ийм улангассан, улстөржсөн, хууль, хүчний байгууллагууд нь талцан хуваагдсан нөхцөлд тэртэй тэргүй үймж бужигнадаг сонгууль болохоор… Үнэхээр таашгүй, тааварлашгүй аюултай нөхцөл байдал ч үүсч болзошгүй юм. Тийм л учраас ҮАБЗ-ийн тэргүүнд дор бичсэнээ зориглон хаяглалаа.

Нэг. Долдугаар сарын 1 ба Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл

2008 оны долдугаар сарын 1-нд болсон үймээний асуудлаар ҮАБЗ хуралдаж, Ерөнхийлөгч Онц байдал тогтоох зарлигт гарын үсэг зурж, УИХ-аар хэлэлцэн баталсан байдаг. ҮАБЗ-өөс өгсөн чиг үүргийн дагуу тухайн нөхцөл байдалд ажиллах штаб байгуулж, ХЗДХ-ийн сайд Ц.Мөнх-Оргил ахалж ажиллажээ. Улс орны хэмжээнд аюулгүй байдлыг хангах төрийн бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлж, хяналт тавьдаг төрийн дээд шатны зөвлөлдөх байгууллагын хувьд ҮАБЗ үүргээ л биелүүлсэн хэрэг.

Гэхдээ уг үймээний асуудлаар тухайн үеийн Ерөнхийлөгч буюу ҮАБЗ-ийн тэргүүн Н.Энхбаяр эхлээд улстөрийн намуудын дарга нартай уулзсан байдаг. Тэр уулзалт дээр Ерөнхий сайд, МАХН/МАН/-ын дарга С.Баяр “Үүссэн нөхцөл байдалтай холбогдуулаад ҮАБЗ хуралдаж тодорхой зөвлөмж гаргах нь зүйтэй болов уу. Юуны өмнө ҮАБЗ ард иргэдийнхээ амгалан байдлыг хангах арга хэмжээг даруй авах ёстой гэж бодож байна. Нөгөө талаар сонгуультай холбоотой зөрчил байгаа гэж үзэж байгаа бол зөрчил болгоныг нэрлэх ёстой.

Түүний дараа одоо бүрэн эрхээ хэрэгжүүлж байгаа УИХ хуралдаж, шаардлагатай гэж үзвэл хуулийн дагуу шийдвэрүүдийг гаргах учиртай гэж бодож байна. Өнөөдөр Монгол Улсын хөгжил дэвшил, цаашдаа ардчиллынхаа замаар явах уу, аль эсвэл танхай балмад, атгаг санаандаа хөтлөгдсөн хүмүүсийн төлөвлөгөөгөөр явах уу гэдэг асуудал яригдаж байна гэж би хувьдаа үзэж байна” хэмээн хэлсэн байдаг. Үүний дараа ҮАБЗ хуралдаж, нөхцөл байдлыг хэлэлцжээ.

Зүй нь бол, төрийн хар хайрцагны бодлогоор бол тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр хамгийн эхлээд ҮАБЗ-ийг зарлан хуралдуулж, үүссэн нөхцөл байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгч, нэн даруй шийдвэрээ гаргах ёстой байжээ. Харамсалтай нь тэгээгүй. ҮАБЗ-ийн тэргүүн үүнийг ухамсарлаагүй юу, эсвэл жаахан улстөр хийхээр төлөвлөсөн үү, бүү мэд.

Хожуу ч гэсэн ҮАБЗ хуралдаж, ард иргэдийн амгалан тайван байдлыг хангах, галдан шатаалтыг зогсоох, цаашлаад улс орноо аврах шийдвэрээ гаргасаан. Тийм хүнд нөхцөлд, халуун үйл явдал дунд гаргасан шийдвэрүүд байгаа оносон, оноогүйг өнөөдөр шүүн хэлэлцэх нь нэг талаар утгагүй мэт. Нөгөө талаар мэдээж хуулийн хүрээнд шийдвэр гарсан, эсэхийг шүүж болох л байх.

Дараа нь өрнөсөн олон асуудапд ҮАБЗ анхаарч ажилласан тухай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хангалттай гарсан билээ. Энэ бүхнийг өгүүлэхийн учир нь улс орны хэмжээнд аюулгүй байдлыг зангидаж байх ёстой ҮАБЗ долдугаар сарын 1-ний хэрэг явдлыг намжаах, учгийг тайлахад онцгой үүрэгтэй оролцсон гэдгийг л хэлэх гээд байгаа хэрэг. Харин өнөөдөр буюу дөрвөн жилийн дараахь буруутныг олох шүүх хурлуудад тухайн үеийн ҮАБЗ-ийн тэргүүн, гишүүд гэрчээр дуудагдан байцаагдаж байна. Тэгвэл өнөөдрийн ҮАБЗ юу хийж байна вэ.

Энгийн утгаар бодоход нэгэнт долдугаар сарын 1-ний хэрэг явдлыг намжаахад ҮАБЗ онцгой үүрэгтэй ажилласан юм бол уг хэргийн учир зангилааг тайлж, ард түмэнд үнэн зев ойлголт, мэдээлэл өгөхийн тулд өнөөдрийн ҮАБЗ ажиллах ёстой. Үе үеийн ҮАБЗ-д бидний нэрлэснээр төрийн гурван өндөрлөг ордог нь төрийн бодлогын запгамж халааг аюулгүй байдпаа хангах чухал үйл ажиллагаанд тасалдахгүй л гэснийх.

Харамсалтай нь өнөөдөр өмнөх ҮАБЗ-ийнхний эсрэг өнөөдрийн ҮАБЗ-ийн тэргүүн нь шууд бус утгаараа “буу шагайсан” мэт дүр зураг харагдаад болдоггүй. Хуулиар хүлээсэн чиг үүргийн хувьд ч ҮАБЗ-ийн тэргүүн хэрэг явдлын учир шалтгааныг олохын тулд ядаж нэг удаа хурал зарлах хэрэгтэй баймаар. Гэвч Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Та өмнөх үеэ буруутган шүүх улстөрийн улайралдаа автан улс орны аюулгүй байдлын төлөө хийх үндсэн ажлаа умартсан байна.

Уг нь УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэлийн захирамжаар байгуулагдсан УИХ-ын ажлын хэсэг дээрх хэрэг явдлын үед нийгмийн дэг журам сахиулах чиг үүрэг бүхий байгууллагууд хэрхэн ажилласанд үнэлэлт, дүгнэлт өгч, ҮАБЗ-д тайлангаа бараг хоёр жилийн өмнө хүргүүлсэн. ҮАБЗ уг тайланг хэлэлцсэний дараа олон нийтэд ил болгоно хэмээсэн ч Аюулгүйн зөвлел хэлэлцэх тухай бодоо ч үгүй учраас өнөөг хүртэл “нууц” хэвээр байна.

ҮАБЗ үүнд анхаарвал тухайн үеийн хэрэг явдлын олон учиг тайлагдах юм. Гэвч цагдаагийн удирдлагыг яаж ийгээд яллачихвал цаад этгээдүүд рүү нь байгаа чиглүүлэх боломжтой хэмээн Ц.Элбэгдорж Таныг тооцоолжээ гэсэн хардлага нэгэнт газар аваад байна. “УИХ-ын ажлын хэсэг ҮАБЗ-д дүгнэлтээ гаргаж өгсөн. Долдугаар сарын 1-ний шалтгааныг олох хэрэгтэй гэж. Даанч ҮАБЗ ажлаа хийхгүй байна” гэж дээрх ажлын хэсгийн ахлагчаар ажилласан УИХ-ын гишүүн Ө.Энхтүвшин ердөө өчигдөрхөн хэвлэлд ярилцлага өгөхдөө хэлсэн байна.

Үнэхээр ҮАБЗ ажпаа хийхгүй байна. ҮАБЗ-ийг зарлан хуралдуулдаг эрх бүхий тэргүүн, эрхэм Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж Та Монголын төрийн залгамж халаа бодлогыг тасалдуулж, төрийг хүчгүйдүүлж, бас тамирдуулж байгаагаа хэрхэн тайлбарлах сан бол…? ҮАБЗ энэ асуудлаар хуралдах шаардлагагүй л гэж битгий хэлээрэй.

Ирэх сонгуулийн дараа дахин долдугаар сарын 1-нийх шиг үйл явдал давтагдахгүй байхын баталгаа алга хэмээн ард түмэн өөр зуураа шивнэлдэж байгааг анзаарсан уу. Үүнээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд ҮАБЗ-ийн тэргүүн, ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч Ерөнхийлөгч Та хэрхэн ажиллаж байна вэ.

Хоёр. Ирэх сонгуулийн дараа дахин долдугаар сарын 1 давтагдвал…

Бурхан минь, дахин тийм гамшиг бүү болоосой хэмээн хүн бүр дотроо залбирч байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Гагцхүү дахин тиймэрхүү үймээн самуун дэгдээхийг хүсэгч хэсэг бүлэг этгээд, улстөрийн хүчин, улстөрчид байгаа мэт санагдах болсон нь нууц биш. 2008 оны сонгуульд ялсан улстөрийн хүчнийг луйвар хийсэн хэмээн улигласаар дараагийн сонгуультай золгох гэж байна. Сонгуулийн цаг хугацаа дөтлөх тусам “Ардын нам л луйвар хийдэг шүү” гэсэн сурталчилгааг эрээ цээрээгүй цацах боллоо.

Үнэндээ бол 2009 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулахдаа Ерөнхийлөгч Таныг ч бас луйвар хийсэн гэх яриа тэнэж явдаг шүү дээ. “Сонгуулийн луйвар” хийсэн гэх хардлага, сэрдлэг хаана ч байдаг, ардчилсан сонгууль явуулдаг аль ч улсад ялагдсан хэсгээс гарч л байдаг үг яриа. Гэхдээ үүнийг нийгмийн сэтгэхүйд хар тамхи тарих мэт баттайяа суулгахын төлөө Та ч, Таны хамтран зүтгэдэг нам нэгт нөхөд ч улайран зүтгэхийн учир юу вэ.

Өнгөрсөн сонгуулиар Монгол Ардын Нам / тухайн үеийн МАХН/-ыг луйвар хийж л яллаа хэмээн үймээн самуун аль хэдийнэ дэгдсэний дараа тэр үеийн Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяртай уулзахдаа АН-ын дарга Ц.Элбэгдорж Та хэлсэн байдаг. Гэвч яг хэнийг яаж луйвардав гэдгийг тогтоогоод гаргаад ирсэн зүйл
өнөө хэр алга байна. Тийм атал “Дараагийн сонгуулиар дахиад л луйвардах нь” хэмээн уйлан дуугараад байх нь хэр зүйтэй вэ.

АН ялагдсан тохиолдолд бүх бурууг Ардын намд чихэж орхиод, ард нь бас үймээн дэгдээх зорилготой юм болов уу гэсэн хардлага ч төрж байна. Нөгөө талаар сонгуулиар үнэхээр булхай луйвар гарч болзошгүй юм бол Төрийн тэргүүн Та хэрхэн урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч байна вэ хэмээн асуух нь зүй ёсонд нийцнэ. Хэрвээ булхай луйвар гараад, долдугаар сарын 1-нд болсон шиг үймээн дэгдвэл улс орон, хүн ардын аюулгүй байдлыг хангахын төлөө Монголын төр ажиллахад бэлэн үү.

ҮАБЗ-ийн тэргүүний хувиар Еренхийлөгч Ц.Элбэгдорж Та үүнд үүрэг, хариуцлага хүлээх ёстой билээ. ҮАБЗ-өөр ч үүнийг хэлэлцүүлж, бэлтгэлтэй байх ёстой биш гэж үү. Таны намаа гэсэн хэт их сэтгэл тань төрийн үйл хэргийн уялдаа, залгамж халааг бүдгэрүүлж, бүүдийлгээд байгаа юм биш биз. Эрхэм Ерөнхийлөгч Та дөрвен жилийн өмнө жагсаал, цуглаан зохион байгуулж байлаа. Таны оролцоогоор өдөөсөн жагсаал, цуглаан эцэстээ үймээн самуун болж, өнөөдрийн халуун үйл явдлын суурийг хатгасныг олон нийт мартаагүй.

Тэгвэл өнөөдөр Та Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, ҮАБЗ-ийн тэргүүнээр ажиллаж байна. Аливаа ажилд, ам хэлээр ярихдаа хүртэл хариуцлагатай байх нь тер, улсын өмнө хүлээсэн үүрэг тань гэдгийг сануулах юун.

Эцэст нь дахин хэлэхэд ҮАБЗ ажлаа хийж, аливаад ул суурьтай хандвал өнөөдрийн учир утгагүй маргааны цэгийг хатгасан олон зүйлийн учир олдоно. Бас дараа дараагийн улс үндэстний эрх ашигтай холбоотой олон асуудлын урьдач сайн нөхцөл болох нь дамжиггүй. Хууль, хүчний байгууллагуудын үл ойлголцол өдрөөс өдөрт даамжирч байна. Уршигт нь Монголын төр үнэгүйдэж, хүчгүйдсээр байна. Үүнийг хуулийн байгууллагуудын үйл ажиллагаанд ганцхан улстөрийн өнцгөөс хандсаны гай гэхэд хатуудсан болохгүй байх.

Таны эрх мэдлийн хүрээний шүүх, прокурорын байгууллагад итсэх ард түмний итгэл шалдаа бууж, нэр хүнд нь нэг мөсөн шаварт хутгагдлаа. Одоо л монгол төрийн тэргүүний хувьд Та энэ их хэрүүл тэмцэлд цэг тавих алхам хийж, нэг тийш болгох санал санаачлага гаргах хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй энэ чигээр нь асуудлыг орхиод сонгуульд орвол дараа нь гарч магадгүй уршигт үр дагаврын хариуцлагыг хэн хүлээх вэ.

Өөрийн нам, хүний нам гэсэн хандлагаар бүх асуудалд хандаж байгаа бол тэр ёстой уучлаарай гэсэн үг. Бид бүгдээрээ монгол хүн. Бүх хүний зүрх сэтгэл эх орны төлөө цохилж, үйл ажлаа үүний телөө зориулах учиртай. Тэр тусмаа төрийн тэргүүн Та. Үүнийг умартвал Монголын ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлэгч байх ёстой Үндсэн хуулийн үүргээсээ ухарсан гэсэн ял зэм Танд оногдох болно. Нэгэнт эхэлсэн үйлдлийг буцаан татахад хэцүү л байх.

Гэхдээ Та бол монгол төрийн тэргүүн шүү дээ.

Хүндэтгэсэн Монгол Улсын иргэн Д.Ганзориг