Нийслэлийн цагдаагийн газ­рын хэв журмын хэлтсийн дар­гаар ажиллаж байсан, цаг­даа­гийн хурандаа Г.Ган­баа­тартай ярилцлаа.

-Танд холбогдох хэргийг тус­гаар­лаж шүүхээр болсныг юу гэж үзэж байна вэ?

-Шүүхийн гаргасан шийдвэрийг үнэндээ ойлгосонгүй. Шүүгчдээс асуусан нь дээр байх. Тэднийг хууль бус шийдвэр гаргасан гэж үзэж байна. Манай өмгөөлөгч албан ажлаар БНСУ руу энэ сарын 8-ны өдөр явсан. Албан ажил нь 21 хоногийн хугацаатай юм билээ. Тиймээс шүүх хуралдааныг хойш­луулж өгөөч гэсэн хүсэлтийг өм­гөө­лөгч маань гаргасан. Гэтэл шүүх хүсэлтийг хүлээж авах боломжгүй гэж байгаа нь хууль бус.

-Өмгөөлөгч ирээгүй гэх шалт­гаа­наар хурлыг хойшлуулах ар­га саам хэрэглэж байна гэж ха­рах шиг боллоо. Өмгөөлөгчид чинь ингэж үзсэн учраас тор­гуу­лийн арга хэмжээ авсан байх.

-Шүүгчид шүүх хуралдаанд саад хийж байна гэсэн хандлага гаргахад нь хурлыг шуурхай явуу­лах үүднээс өөр өмгөөлөгч нэмж авъя гэсэн хүсэлт гаргасан. Түүнээс надад олон өмгөөлөгч аваад байх шаардлага байхгүй. Өмгөөлөгч албан ажлаар явсан нь надаас шалтгаалахгүй шүү дээ. Тэр хүн ганцхан надтай ажилладаггүй, олон хүнд өмгөөллийн үйлчилгээ үзүүл­дэг. Түүнийхээ хүрээнд ч гадагшаа явсан.

-Таны өмгөөлөгч шүүх хур­лын товыг сайн мэдэж байсан. Яагаад заавал гадаад явсан юм бол. Шүүхийг үл хүндэтгэж, та­ныг эвгүй байдалд оруулж бай­гаа юм биш үү?

-Өмгөөлөгч олон хэрэг дээр ажилладаг. Бас л нэг үйлч­лүү­лэг­чийнхээ ажлаар явсан. Миний асуудал чухал, наад хүмүүсээ орхи гэж би хэлж чадахгүй.

-Энэ удаагийн шүүх хурал агуулгын хувьд та дөрвийн гэм бурууг шүүхээс гадна үймээний үеэр галт зэвсэг ашиглах ту­шаал, заавар өгсөн хүнийг ил бол­гоход гол учир байсан байх. Таны оролцоо бага гэдэг үүднээс та хэргийг тусгаарласан юм болов уу?

-Бид дөрөвт холбогдож байгаа хэргийг цагдаа нартай, улс тө­рийн­хөн­­тэй нь цуг шийдэх ёстой. Зайлш­­гүй шаардлагатай. Гэтэл за­рим нэгийг нь тусгаарлаад, зари­мынх нь хэргийг түдгэлзүүлж бай­гаа нь хууль бус. Шүүх улс төрийн то­дорхой хэмжээний дарамтад ор­сон биш биз гэсэн хардлагыг тө­рүүлж байна.

-Үндэсний аюулгүй байдлын зө­влөлийн хурал дээр хэн ямар чиг өгч байсныг гэрчүүд ярьж мэ­дэхээр байсан. Ингэвэл ту­шаал өгсөн “том” хүн илрэх ч юм билүү?

-Нэгдүгээрт, цагдаагийн бай­гуул­­лага хуулиар хүлээсэн үүргээ л гүйцэтгэсээр ирсэн. 2008 оны дол­дугаар сарын 1-нд ч  дайн шиг аймаар, хүнд байдалд цагдаагийн байгууллага хуулийн дагуу үүргээ гүй­цэтгэсэн. Хоёрдугаарт, Монгол Ул­сын Ерөнхийлөгчийн 194 тоот зар­лигийг хэрэгжүүлсэн. Гурав­ду­гаарт, улсынхаа аюулгүй байдлыг хан­гахын төлөө цагдаа нар минь цус, нөжтэйгээ хутгалдаад тан­га­раг­­таа үнэнч зүтгэсэн. Ингэж ажил­лас­­ныхаа төлөө золиослогдож байгаад харамсалтай байна. Цаг­даа нар тэр үед яаж ажиллаж байс­ныг иргэд мэдэж байгаа. Хам­гаа­лах хэрэгсэлгүй, гар нүцгэн цагдаа нар иргэдээ хамгаалахын тулд улаан гараараа зүтгэсэн шүү дээ. Тэгсний ч хүчинд 2008 оны долдугаар сарын 2-нд хэвийн өдөр үргэлжилсэн биз дээ.

-Та дөрөв өнөөг хүртэл байр сууриа илэрхийлээгүй. Олон ний­тийн дунд цагдаа нар хүн бууд­сан гэж ойлгогдож байхаар ту­шаал өгсөн хүнээ хэлчихэж бол­дог­гүй юм уу?

-Цагдаа хүн буудсан гэдэг асуу­дал тогтоогдоогүй байгаа. Харин үймээн самууныг тараасан нь үнэн. Түүнийхээ хариуд буудсан, хүний амь хохироосон гэдэг асуудалд уначихаад дөрвөн жил шал­гаг­даад явж байна. Тэр хэрэгт шал­га­хаар, эргэлзээтэй зүйл олон бай­гаа. Тухайлбал, 34 ширхэг сумны хонгионы тал нь нийслэлийн хэм­жээ­ний цагдаагийн бүх буунд таа­рахгүй байгаа. Тэгэхээр тэр сумны хон­гио хэний бууных вэ гэдгийг тогтоохгүй байж цагдаа л буудсан байх гэж цагдаа нарыг, үүргээ гүйцэтгэсэн удирдлагуудыг бу­руут­гаж байгаа нь орчин үеийн хэл­мэг­дүү­лэлт.

-Тэгвэл та нэг ч цагдаа галт зэв­сэг хэрэглээгүй гэдгийг ит­гэл­­тэй хэлэх үү?

-Галт зэвсэг хэрэглэсэн, хэрэг­лээ­гүй гэдэг асуудлыг нэг мөр ойл­го­­ход эргэлзээтэй асуудал. Цаг­даа­гийн алба хаагчид галт зэвсэгтэй яв­сан уу, явсан. Сургалтын сум хэ­рэг­лэсэн үү хэрэглэсэн. Үүнийг нэг талаасаа галт зэвсэг хэрэглэсэн гэж ойлгоод байгаа юм. Харин нөгөө талаасаа байлдааны сум хэрэглээгүй. Өөрөөр хэлбэл, галт зэвсэгтэй байсан ч байлдааны сум хэрэглээгүй гэдэг зааг ялгааг сайн ойлгох ёстой.

-Цагдаа нар байлдааны сум хэрэглэсэн нь нотлогдсон. Тэр бүү хэл байлдааны буу, сум хүлээж авсан цагдаа мэдүүлэг өгсөн гэдэг. Х.Тэмүүжин гишүүн ч иймэрхүү зүйл ярьдаг. Энэ ямар учиртай юм бэ?

-Х.Тэмүүжин гишүүнийг буруу ойлгож, буруу ярьж байна гэж хэлмээр байна. Ер нь цагдаагийн байгууллага тухайн үед нэлээд том зохион байгуулалттай жагсаал, цуглаанд улаан гараараа ороод, бусдын баасан дээр хальтираад уначихсан шүү дээ. Нүдээ аньж, үүргээ гүйцэтгээд л явж байтал хүн нас барчихсан байсан. Тэгтэл цагдаа хажууд нь сургуулийн сум­тай зогсч байсан. Ийм л бай­дал­тай шүү дээ.

-Дотоодын цэргээс та нарт байлдааны сум тараасан юм биш үү?

-Тийм зүйл болоогүй.

-Таны удирдаж байсан Нийс­лэ­лийн цагдаагийн газрын хэв журмын хэлтэс хэд орчим цаг­даа­тай вэ. Үймээний үед яг ямар үүрэг гүйцэтгэж байсан бэ?

-Арав гаруй офицертой. Яахав дээ, нийслэлийн хэмжээнд цаг­даа­гийн байгууллага хуулиар олгосон үүргээ гүйцэтгэсний нэг хэсэг нь манай хэлтэс.

-Та хэлтсийн дарга. Энэ хэ­рэгт таны оролцоог юу гэж үздэг юм бэ?

-Мөрдөн байцаагчдаас асуу­сан нь дээр. Миний, дарга нарын орол­цоо бол хуулиар хүлээсэн үүргээ гүйцэтгэсэн л явдал.

-Та яг хаана үүрэг гүйцэтгэж байсан бэ?

-Халуун цэг дээр нь.

-Эргүүл хамгаалалтын газ­рын арваад цагдаад холбогдох хэр­гийг түдгэлзүүлчихсэн бай­гаа. Таныг бас тусад нь шүүх юм байна. Үймээний үеэр хүн бууд­сан хэргийг гурван удаа шүүх нь дээ.

-Цагдаа нарыг буруутай гэж байгаа бол бидэнтэй хамт нэг цулаар нь шийдэхийг хуулинд заасан байдаг. Гэтэл түдгэлзүүлж байна. Тиймээс би нэг цулаар нь шийдээч, тусгаарлаж болохгүй шүү дээ гэдэг хүсэлтийг тавьсан ч хү­лээж аваагүй.

-Цагдаа тушаалаар ажил­ла­даг. Үймээний үеэр тушаал өгсөн хүнээ хэлчихэж болдоггүй юм уу?

-Цагдаа цэрэг биш гэдгийг хэл­мээр байна.

-Энэ нь цагдаа тушаалаар ажил­ладаггүй гэсэн үг үү?

-Цагдаа цэрэг биш. Тусгай хууль­­тай, тусгай тангарагтай. Гэ­тэл цагдааг цэрэг болгоод хүчин­гүй болсон хуулийн заалтаар шүүх дээр авчирчихаад байгаа нь хуульд нийцэхгүй.

-Тэгвэл цагдаа хэн нэг улс­төр­­чийн заавраар ажиллах бо­ломж­той юу?

-Цагдаа хуульд заасан үүргээ л гүйцэтгэнэ.

-Та нар цагдаа буудаагүй гэ­дэг. Гэтэл цагдаагаар хам­гаа­луул­­сан Онц байдлын бүсэд өөр хэн ороод хүн буудаад явах юм бэ?

-Хүмүүст тэгж ойлгуулчихсан. Тухайн үед жагсагчид ШТС-уудыг дэлбэлнэ, Сүхбаатар дүүргийн Иргэний бүртгэлийн газар руу дайрна гээд цагдаа нар тал бүр рүү тарчихсан байсан. Онц байдлын бүсэд 100 гаруй л цагдаа хэдхэн машинаар явж, хэв журмыг сахиул­сан шүү дээ. Бүслээд, хамгаалаад байх хүн хүч байгаагүй.

-Та цагдаагийн байгууллагад хэр удаан ажилласан бэ?

-21 жил. Эргүүл хамгаалалтын га­зарт цагдаагаар ажиллаж бай­гаад хэсгийн байцаагч, хэрэг бүрт­гэгч болсон. Хэв журмын хэлтсийн дар­гаар ирээд гурван жил болж байсан.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

ӨДРИЙН СОНИН-МЭДЭЭ.МН