Дархан-Уул аймгийн Хонгор   суманд төрөлхийн гажигтай нярай, мал, амьтны согогтой үр төл гарч, хүмүүс олноороо сэжигтэйгээр өвчилж эхэлснээр химийн аюулт хордлогын тухай түгшүүрт мэдээ Монголчуудад анх дуулдсан билээ.  Хонгор сумын Засаг даргаар ажиллаж байсан нэгэн хэнэггүй эр ашиг хайж Монголд ирсэн гадны иргэдтэй нийлж мөнгөн ус, цианид натри хэмээх онц хортой химийн бодисуудаар алт угааж нутгийн хөрс, ундны ус, агаарыг хордуулснаар “Хонгорчуудын” гэх эмгэнэлт түүх эхэлснийг нэр бүхий эрхэм тодотгон хэлж байсан билээ. Хонгорт хордлого гамшиг нүүрэлснээс хойш олон хүүхэд өнчирч, олон эхнэр, нөхөр бэлэвсэрч, олон хүн цэл залуухнаараа хайртай хүмүүсийнхээ элгийг эмтэлсээр нөгөө ертөнц рүү цаг бусаар одсон байдаг. Гэнэтийн огцом цус харвалт, санаандгүй хурдацтай тархах хорт хавдраар хэдэн арван хүн өвчилж, алтан амиа алджээ. Хордлого гарахаас өмнө 3000 гаруй хүнтэй байсан Хонгор суманд  дөрвөн жилийн дараа  1000 гаруйхан иргэд чадал муутайдаа амьдралын гашуун үнэний өмнө өвдөг сөгдөж, хордлогын голомтод бөртийтлөө үлдсэн байсан юм. 60 гаруй ээж алаг үрсээ хорвоод мэндлэхээс нь өмнө төрүүлж чадалгүй алдсан гашуун түүх бий. Бас 10 шахам, этгээд гаж төрөлт бүртгэгдэж. Энэ бол цөөн хүнтэй бэсрэгхэн суманд байж боломгүй, тэр дундаа эрүүл унаган байгалиа шүтэж амьдарч ирсэн Монголчууд бидний дунд урьд өмнө тохиолдож байгаагүй аймшиг, эмгэнэл, харуусал гэдгийг хэлж байлаа.

Тэгвэл энэ эмгэнэлт явдалтай  Хонгор сумынхан УИХ-ын гишүүн  Д.Хаянхярвааг холбож үздэг юм билээ.  Хонгор хордсон 2007 онд тухайн үеийн Онцгой байдлын сайд С.Отгонбаяр “Онц байдал тогтоох байдалд орчихсон байна. Нөхцөл хүнд. Агаар дахь мөнгөн усны хэмжээ 6-120 дахин их, усанд нь цианит натри илэрсэн” гэж мэдэгдэж байсан бол Байгаль орчны сайд Л.Гансүх “Хараа голоор дамжин хор тархах аюултай байна. Тиймээс бохирдсон ус цэвэрлэх талаар гадаадын мэргэжилтнүүдээс тусламж авъя” гэсэн саналыг хэлж байсан. Мөн Хууль зүйн сайд Ц.Мөнх-Оргил “Мөнгөн ус, цианит натри ашиглалтын талаар улсын хэмжээнд үзлэг явуулах тогтоолыг Засгийн газарт хүргүүлье” хэмээн мэдэгдэж, тухайн үед дээр дооргүй бүгд л Хонгор сумыг хордсоныг хүлээн зөвшөөрч байхад Дархан-Уул аймгийн Засаг даргаар ажиллаж байсан  Д.Хаянхярваа л Хонгор хордоогүй хэмээн мэдэгдэж байв. Д.Хаянхярваа болон түүний эрх ашиг нэгт нөхдүүд ” Хонгор хордоогүй гэх атлаа Хонгор сумын малын мах,  хүнсний ногооноос амь тавих нь холгүй зугтдаг гэнэ. Тэр бүү хэл тухайн үед Засаг дарга Д.Хаянхярваа иргэдтэй уулзахаар Хонгорт очоод айлд орохдоо аяганд нь амаа ч хүргэхгүй цэрвэдэг гэдгийг нутгийн иргэд ярьдаг.

Хэвлэлд өгүүлснээр Хонгор сумын  иргэний мэдээлснээр бол тэртээ 2000 оны эхээр  одоогийн УИХ-ын гишүүн  Д.Хаянхярваа, Дархан-Уул аймгийн Санхүүгийн хэлтсийн дарга байхаасаа л багын найз, Хонгор  сумын уугуул иргэн Батнаран, Батболд хэмээх ах дүү хоёртой хамтран, тэднийг далдаас дэмжиж  Хонгорын сангийн аж ахуйд хууль бусаар спирт үйлдвэрлүүлж байсан гэдэг.  Улмаар тэд хамтын  бизнесээ өргөжүүлж, спирт үйлдвэрлэхээ больж, түүний оронд хууль бусаар газар ухаж, алт олборлож эхэлжээ. Эндээс л Хонгор хордох болсон шалтгаан эхлэсэн гэдэг.  Нутгийн иргэдийн ярьснаар бол  Батнаран, Батболд нарын эцэг нь Хөдөлмөрийн баатар хүн байсан бөгөөд ажилсаг, хөдөлмөрч ах дүүсийг хууль бус үйл ажиллагаанд Д.Хаянхярваа уруу татсан гэх юм билээ. Улмаар Хонгорыг хордуулсан хэрэгт мань ах дүүс холбогдож, аавын хаалга татахад, Д.Хаянхярваа дарга “уснаас хуурай” гарч, ард нь сугарч үлдсэн хэмээн хэвлэлийнхэн бичиж иржээ.

Д.Хаянхярваа  гишүүн  Болорсайхан гэх захиралтай “Уужим Хангай” хэмээх компаниар дамжуулан өөрийн далд бизнесийг явуулдаг гэж Дарханчууд ярьж байна. Болорсайхан захирлын хувьд Д.Хаянхярваатай худ ургийн холбоотой гэхчлэн анхаарал татсан мэдээлэл олон байдаг юм.

Ер нь Д.Хаянхярваа гишүүний хувьд нэр цэвэр нэгэн биш. Хөгжлийн банкны хуудуу бүхийг баримтуудын талаар хэлж ярьж суугаа түүнийг Сангийн сайдын хувиар өөрөө ч оролцоотой гэж УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж хэлсэн. Тэрбээр   “Сангийн сайд байсан Д.Хаянхярваа Хөгжлийн банкны зээл олгох гэрээн дээр гарын үсэг зураад явж байсан юм байна лээ. Үүний нотлох баримт нотолгоо бий.” хэмээн хэлсэн юм.

Эх сурвалж: Шуурхай.мн