Тавантолгой гэдэг сэдэв  Оюутолгойтой зэрэгцэн  2007 оноос хойш улстөрчдийн амнаас салаагүй. Монголын ард түмэн ч хэдэн улстөрчдөө дагаж намираад, зүүд нойрондоо ч Тавантолгойгоор амьсгалах шахаж байна. Эдийн засгийн утгаараа бол чамгүй нөлөөллийг дагуулах учиртай Тавантолгой ордын төлөөх марафонд өнгөрсөн жилүүдэд хоёр хөрш хийгээд бусад улс орнууд нэлээд идэвхтэй гүйсэн. Сүүлдээ дэлхийн зах зээл өөрчлөгдөөд, хөрөнгө оруулах сонирхолтой этгээдүүдийн хүрээ хумигдсан. Өдгөө санаа оноо нь хэвээрээ байгаа нөхдүүд ил харагдаж буйгаар бол Хятад, Японууд байна.Уг нь Оросуудын сонирхол байсаар ирсэн л дээ.

Эргэн санахад, зургаан  жилийн өмнө Үндэсний Аюулгүй байдлын зөвлөлөөс гаргасан зөвлөмжид “Тавантолгой ордыг хамтран ашиглах стратегийн хөрөнгө оруулагчийг сонгохдоо юуны түрүүнд улс орны хөгжлийн гадаад таатай орчныг бүрдүүлэх, улс төр, эдийн засгийн тэнцвэртэй харилцааг бэхжүүлэх хувилбарыг” гаргахыг уг үндэс болгож байв. Харин яг тэр он цагт ОХУ-ын “Төмөр замуудын нэгдэл” тэргүүтэй оролцогчид тендерийн Хураангуй жагсаалтад үлдсэн. Тэгэхдээ тэд “ах”-ын санааг ямагт гаргаж ирсэн нь Солонгосын компанитай хамтрал болж, тэднээр мөнгө босгуулан Тавантолгой зэрэг ордуудын үүц баялгийг үнэ цэнэд хүргэх төмөр замын сүлжээний тэн хагаст эзэн суух гэсэн ашиг сонирхлоо тээж ирсэн юм.

Тэгвэл Оросуудыг тийм бодолтой байхад Өмнөд хөршийн өнөөх “Шинхуа” Америкийн “Пибоди”-той нийлэх асуудал яригдаж байсан ч, Японы “Мицуи”-г аюулгүй гэж үзсэн үү, яасан. Ямартай ч эвссэн. Тэгсэн нэг жилийн дараа, Монгол наадам болохоос өмнөхөн Тавантолгойн 40 хувийг Хятад, 24 хувийг Америк, 18 хувийг Орос, 18 хувийг Монголд тус тус эзэмшүүлэхээр шийдвэрлэлээ гэх мэдээлэл гадны дотны хэвлэлүүдээр гараад эхэлсэн. Яг тэр үед Солонгос, Японууд “бидний голлоо” хэмээн гомдоллож байв. Харин одоогоос жил гаруйн өмнө Хятадын Шинхуа, Японы  “Сумитомо” гэсэн хамтрал Тавантолгойн хэлэлцээрт орж ирсэн. Тэгээд бүтээгүй.

Харин Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар  “Энержи ресурс”, үндэсний компаниудын нэгдэл болон Хятадын “Шинхуа” групп, Японы “Сүмитомо”-той дахин хэлэлцээрийн ширээний ард өөд өөдөөсөө хараад суув. Тавантолгойн ордыг 400  сая доллараар зарах гэж байна, тэгээд Чалкогийн үлдсэн өрийг бас хаах тохироо хийж байна гэх мэдээлэл гарч байгаа. Тэр 400 сая ам.доллар гэдэг үнэлгээ чухам ямар учиртай болохыг эрх баригчид тайлбарлах ёстой. 10 тэрбумын үнэлгээг шинжээчдийн амнаас унагадаг Тавантолгой ордыг тэрбум хүрэхгүй үнээр хөрөнгө оруулагчидтай тохиролцож өгөх тухай асуудал байж болохгүй юм. “Эрдэнэс тавантолгой” гэж компанид нь хүссэн хүсээгүй гурван сая Монголчууд хувьцаа эзэмшиж байгаа гэдэгтээ итгэдэг.  TTJVCO гэх компани 5 тэрбум ам.доллар өгөөд Тавантолгойд орж ирье гэх мэдээлэл нь худлаа пиар гэж тайлбарлагсад байгаа ч, хэрэг дээрээ Монголчуудад ашигтай шийдвэрийг л гаргах ёстой. Ер нь улстөржилт Монголын эдийн засгийг балласан уу гэхээс бадруулж, мандуулсан юм алга байна.

TTJVСО-гийнхний тухайд  “Эрдэнэс Тавантолгой”-гоос олборлолтын хөлсөнд авсан түүхий нүүрсээ “Винсвэй” зэрэг Хятадын ченж компаниудад нийлүүлдэг. “Винсвэй” компанийн 2016 оны эхний хагасын олон нийтэд нээлттэй тайлангаас  TTJVCO хийгээд “Винсвэй”-гийн нэгдэл Тавантолгойн тонн нүүрс тутмаас ямар их ашиг олдог вэ гэдэг нь харагдана гэхчлэн хэвлэлүүд бичиж байна. Тэгэхээр улстөржилтөөр биш эдийн засгийн утгаар асуудлыг харж сурах хэрэгтэй болов уу. Хөрөнгө оруулж байгаа тал ашиг л харж орж ирнэ. Ашиггүй зүйлд ямар мангар нь хөрөнгө оруулах юм бэ.

Хятадын Шинхуа, Японы Сумитомо, Монголын “Энержи ресурс” ч ашиг харж орж ирнэ. Гол нь Монголчууд хожих ёстой. Арван жил хэмлэж, хэрэлдэж байгаа Тавантолгойг улстөржүүлэхээ одоо болимоор байна.

Эх сурвалж: Шуурхай.мн