Цэцийн дээр мөнх хөх тэнгэрээс өөр юм үгүй гэдэгт итгэдэг гэнэн хүн одоо үлдээгүй байлгүй дээ, эрхбиш. Эрх мэдэлд амиа тавигсдын бас нэг обьект нь Үндсэн хуулийн цэц гэдэгтэй одоо маргаад юугаа хийхэв. За ямартай ч өмнөх дарга явж, шинэ даргаар хэнийг авчрах вэ гэдгийг хүлээсэн хүлээлт их байна. Р.Гончигдоржоо яриад байснаараа суулгах уу, эсвэл   З.Энхболд өөр хүн  суулгах уу гэдэг нь хариулт нэхэж байгаа. Гол нь хугацаа бага үлдээд байна.  Ер нь бол эхнээсээ нэр нь яригдсан хүн бол Р.Гончигдорж. Тэр ч өөрөө хэвлэлд ярихдаа болзошгүй өнгө аястай үгс унагасан нь хэвлэлийнхэнд дороо олзлогдохгүй хаачих билээ. Тэр ярихдаа  “Нэг хүнийг дарга болгох зорилгоор нөгөөг нь огцруулж байгаа мэт мушгисан яриа гарахад эмзэглэж байлаа. Энэ бол тийм зорилготой зүйл огт биш юм… Харин Цэцийн даргыг томилох асуудал ёс, журмынхаа дагуу л явна шүү дээ. Цэцийн нэг гишүүн нөхөгдөж томилогдох ёстой. Цэц өөрөө хуралдаж байж дотроосоо энэ асуудлаа шийддэг. Тиймээс асуудлыг урьдчилаад, бүр тодорхой хүн дээр хамааруулж болохгүй. УИХ-ын гишүүн болоод хувь хүнийхээ хувьд хэлэхэд сая болж өнгөрсөн зүйл шиг үйлдэл гаргадаггүй, хууль зөрчдөггүй Цэцийн гишүүн, Цэцийн дарга л томилогдох ёстой” гэхчлэн ярьсан байгаа юм. Тэгэхээр Гончигоо хамгийн шударга үнэн дарга л Цэцэд очих ёстой гэж үзэж байгаа аж. Тэгвэл тэр өөрөө тийм байж чадах болов уу? Уг асуултад яаран хариулах гэхийн оронд судлаач Д.Ганхуяг Р.Гончигдоржийн тухай хэрхэн өгүүлсэн байдгаас ишлэхэд  “…1998 оны 12 дугаар сарын 09-нд Ерөнхий сайд болсон Ж.Наранцацралт 1999 оны 7 дугаар сарын 22-нд огцрох үедээ: “манай сайн нөхөд социал–демократуудын ачаар огцорч байна…” гэсэн хатуу бөгөөд зэвүүн үг чулуудсан юм. Энэ бол хуйвалдааныг зохион байгуулсан МСДН-ын дарга Р.Гончигдорж, түүний биечлэн хүмүүжүүлсэн Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт нарт хандаж хэлсэн үг байсан агаад үүнийг ач холбогдлыг одоо л жинхэнээс нь ойлгож болно. Ингэснээр Н.Энхбаяр казиногийн хэргээр шоронд суух аюулаас зайлсхийж чадсан билээ. Р.Гончигдорж Н.Энхбаярыг аврахдаа АН-аас УИХ-д сонгогдон бүрэн эрхээ эдэлж байсан гурван гишүүн Д.Энхбаатар, Д.Баттулга, С.Батчулуун нарыг шоронд зольсон нь хэтэрхий их үнэ цэнэ биш гэж үү?!

Энэ бүх балай ажлыг Р.Гончигдорж, Н.Энхбаяр нар хамтран зохион байгуулж байлаа. Н.Энхбаяр сөрөг хүчний байр сууринаас АН-ыг аль болох сэгсэрч, зодолдуулж, сулруулж, улмаар ирээдүйн ялалтаа хангаж байв. Харин Р.Гончигдорж өөрийн Эвслийн Засгийн Газар болгоныг шороотой хутган унагаж, зөвхөн өөрөө үлдэхийг бодож байв.

Хуйвалдагчид Yндсэн хуулиндаа хүртэл халдлага хийх бөх зүрхтэй байсан юм. 1999 оны 12 дугаар сарын 24-ний өдөр Н.Энхбаяр, Р.Гончигдорж нар нийлэн Үндсэн Хуулиндаа халдаж 7 өөрчлөлт хийсэн юм. Бүх Монголчууд “дордохын 7 өөрчлөлт” гэж мэддэг, бүх эрдэмтэд, байгууллагууд албан ёсоор “буруу” гэж дүгнээд байхад Р.Гончигдорж л ганцаараа “зөв” гэж үхэр шиг зүтгэх бөлгөө.

Ийм новшийн явдлын дараа 2000 оны сонгууль болж, Ардчилсан хүчин навс ялагдаж, Н.Энхбаярын эрин үе эхлэв. Энэ үед олонхи “ардчилсан дээрэмчид” бараг бүгдээрээ гадаад руу зугтсан юм. “Намайг битгий шоронд суулгаач” гэж гуйж байсан нөхдүүд гадаадад сургуульд соёлд сурдаг байна ш дээ. Гэхдээ энэ бол жичид нь яривал зохих марзан сэдэв юм.

Монголд М.Энхсайхан, Р.Гончигдорж хоёр л үлдэв. Энэ ч яахав Н.Энхбаярын адгийн бодлого юм. АН-ыг нэг мөсөн алчихаж болохгүй, бас ч гэж хүн амьтанд үзүүлэх үзүүлэн хэрэгтэй. Ингээд Та хоёрын хэн дийлсэн нь намаа авна биз гэжээ. Ингээд М.Энхсайхан, Р.Гончигдорж хоёрын тамганы зодоон болох нь тэр. Хэн ч ичиж үхмээр энэ зодооныг Н.Энхбаяр таатай нь аргагүй үзэж баясах бөлгөө.

Гэхдээ энэ зодоон арай сүүлийн явдал юм. 2000-2003 оны хооронд Монголд АН огт байгаагүй. АН энэ хугацаанд юу ч хийгээгүй. Нээрээ шүү. Надад үнэмшихгүй бол тэр үеийн хэвлэлүүдийг шүүгээд үзсэн ч болно.

Харин Н.Энхбаяр Р.Гончигдоржид стратегийн шинжтэй нам хоорондын “уламжлалт харилцааг” хадгалсан төрийн бус байгууллага байгуулах үүрэг өгчээ. Энэ бол МАН-ын буюу Н.Энхбаярын шууд удирдлагын дор ажилладаг нийгмийн бүхэлд нь хамарсан аварга том төрийн бус байгууллага байгуулах явдал юм.

Хөрөнгө мөнгийг Солонгосын тал гаргах ба үзэл суртлын асуудлыг нь Баабарын удирддаг “Зүүн Хойт Ази” зэрэг байгууллага, далдуур бол Мууны шашны сүлжээ хариуцна. Харин улс төрийн талаар Р.Гончигдорж удирдаж, МАН толгойлж, АН дагалдана. Аль болох өргөн, аль болох шинжлэх ухаанч харагдах ёстой.

Ингээд Монгол улсын хөгжлийн төлөө, нийгэмд үйлчилдэг, ашгийн бус “Алтангадас” Ассоциаци гэх төрийн бус байгууллагыг 2003 оны 2-р сарын 27-ны өдөр байгуулж Ерөнхийлөгчөөр нь академич Р. Гончигдорж, Дэд Ерөнхийлөгчөөр УИХ-ын Дэд дарга Ж. Бямбадорж, Тэргүүнээр Д. Дорлигжавыг томилов.

Энэхүү “Алтангадас” чухам юу юу хийснийг ярьдаг хүн олон байдаг ч санадаг, судалж байсан хүн бараг ганц ч байхгүй гэж би ам бардам хэлж чадна.

Цаашаа…2000-2003 онууд Р.Гончигдоржийн хийсэн өөр нэг “том ажил” бол манайд нэр хүндээрээ хоёрдугаар ордог байсан МСДН-ыг (Монголын Социал-Демократ Нам) устгасан явдал юм. Яагаад гэвэл МСДН үзэл баримтлалаараа ч, нийгмийн бүрэлдэхүүнээрээ ч сэхээтэн, дундаж ангийн нам байсан бөгөөд яваандаа МАН-д хамгийн их саад болох хүчин байв. МСДН-ыг устгачихвал бусад нь МАН-ын атганд. Ингээд Н.Энхбаяр амжилт олсныхоо дараа Р.Гончигдоржид МСДН-ыг устгах үүрэг биечлэн өгсөн бөгөөд Р.Гончигдорж энэ үүргээ “нэр төртэй” биелүүлсэн билээ.

Зүүний чиглэлийн, Социнтерний гишүүн болчихсон намаа сонгуульд ялагдуулснаар үл барам устгачихаад оронд нь МАН-ыг Социнтернд элсүүлэх “ажилтай” ирсэн Р.Гончигдоржийг гадаадынхан ихэд гайхсан гэдэг. Гадаад олон улсын төлөөлөгчдийн нүдний өмнө хурал даргалагч: “Танай нам Социнтернд байхгүй учраас, Гончигдорж Та хурлын танхимаас гарна уу” гэж хөөсөн бичлэгийг үзсэн би хүртэл өмнөөс нь хошногоо улайлгаж байсан юм ш дээ…” хэмээн өгүүлсэн байдаг юм.

Мэдээж Гончигоо гишүүн өөрийнх нь тухай ийн өгүүлснийг өмнө нь харж уншиж л байсан байлгүй! Гол нь тэгээд яг одоогийн анхаарал татаж байгаа сэдэв бол тэр өөрөө өөрийнхөө хэлсэн шиг огт хууль зөрчдөггүй дарга байж чадах болов уу? Гол нь Үндсэн хуулийн цэц гэдэг толгой газар оччихоод улстөрийн хор найруулаад суугаад байвал ямар олиг байх билээ дээ.

Б.Тамир

Эх сурвалж: Шуурхай.мн