Аль өнгөрсөн Хүннү Сүннү эсвэл 1000 жилийн өмнөх юм яриад яахав шууд 100 жилээс нь товчхон яриад явчихая. 1911 он хавьцаа юм уу даа Монголд анхны цагдаагийн үндэс суурь тавигджээ.

Тухайн үедээ тохирсон хөөрхөн байгууллага хавьцаа нэг зүйлтэй байж , албан бичиг хөтлөөд л архивжуулаад л гол нь архивт  хар тамхи , биеэ үнэлэлт , хятад данжаад нарт биеэ худалддаг монгол эмэгтэйчүүдий материалууд тоймгүй их !

Олзгүйгээс охинтой нь дээр гэх үг их л моодонд орсон ба охинтой эцэг , эхчүүд бага гэр төхөөрч одоогийнхоор насанд хүрээгүй 14 , 15-тай охидынхоо биеийг үнэлүүлж мөнгө авдаг байжээ. Хөдөлмөр эрхлэх туйлаас дургүйгээс гадна муугаа мэдэхгүй үзэн яддаг хятадуудынхаа өглөөнөөс шөнө хүртэл тариалан дээр тамаа цайтал ажилладагын дайд хүрдэггүй монголчуудын хийж чадах зүйл нь л энэ. Хүрээний савсага архи , айрганд дуртай залуу , хөгшид бүгд нохой хөөх нэрийдлээр гарч мөнгөө төлөөд үйлчилгээгээ авна. Эцэг эхчүүд нь ч яаж хүн татахыг охиддоо зааж сургамжилна.

Арван тавны цагдаа нар нь ч тэр үеийн янхачлалтай тэмцээд бараагүй гэдэг үүнчлэн хар тамхи хэрэглэдэг хятадуудыг намнаж эхлэвээ. Манай мундаг монгол хүүхнүүд хар тамхинд мансуурчихсан төлбөртөө биеэ үнэлээд (ямар үнэгүй юм байх биш) хятадын өвөрт нь ухаан мэдрэлгүй нам ! дурандаа өөрсдөө гүйгээд очиж байгаа цэвэр ариун монгол хүүхнүүдийг одоо яамаар ч юм бэ дээ ? Тэр ч яахав өнгөрсөн зүйл нь гэхдээ л өнгөрсөн зүйл ярихад бол арван тавны цагдаа нар хятад данжаадтай тэмцэж эхлэх үед нэг сонин зүйл ажиглагдаж. Тэр нь юу гэхээр зайлуул манай монгол хүүхнүүд хэдэн ам даавуу , хятад чихэрний төлөөсөнд төрсөн охинтойгоо цуг гүйж очоод бас л биеэ өгөөд авчихаж (чадаж байгаа юманд арга байж уу)

Үүнчлэн тусгаар тогтнолын төлөө тэмцдэг , мэдээ мэдээлэл дамжуулдаг эх оронч хөвгүүд гарч ирэвээ. Жанжин , цэргийн дарга нартаа мэдээ явуулж байтал заримдаа үе , үе мэдээлэл тасалддаг байж , хэргийн учир удалгүй тайлагдлаа. Манай монгол хүүхнүүд Гамингийн цэрэгт эх орончидынхоо нэрийг матна. Матагдсан нэрстэй монгол эх оронч хөвгүүд бүгд гаминд буудуулна. Гамин хятадад тусалсан монгол хүүхнүүд маань ажилынхаа үнэ хөлсөнд төө хүрэхгүй торго дурдан авна даа. Цаг хугацааны явцад нөгөө эх орончидын амиар төлөгдсөн асар үнэтэй үйлийн үртэй торго нь тэгээд илжирч муудаа л дуусаа биз

Дунд үе буюу Орос-Монголын найрамдалын үед юм даа. Монголд ажиллаж байсан Оросын КГБ-н дарга (КГБ гэдэг нь манайхаар бол одоогийн Tагнуулын ерөнхий хавьцаа л даа) генерал Всеволод Радченко гэж алдартай хүн бий. Цэдэнбал гуайг хусах операццийн гүйцэтгэлийг хийсэн гэх мэт монголтой холбоотой олон зүйлд нэр нь цохино. Сүүлд тэтгэвэрт гарсаныхаа дараа өөрийн дурьдатгал номыг бичвээ мань Орос генерал. Монгол хүүхнүүдийн тухай бичвэр дээрээ “Манай Оросууд ,Монгол хүүхнүүдийг хүссэнээрээ нухдаг байсан юм даа. Өөрсдөө дуртай гүйгээд л хүрэээд ирнэ. Заримд нь амны алчуур өгчихнө хүчиндэх тохиолдол гарна л даа. Тэгэхэд нь нэг жаахан юм өгчихөд болдог” гэжээ

Одоо үед ч дээ. Ахлах ангийн гэмээр жаахан охид энд тэндхийн ……………… газарт ёооё бичихээс айгаад байхын…….. зориг хүрдэггүй ээ !!!! Нийтээр мэддэг бэлээхээн жишээ гэвэл зарим нэгэн нь Их хурлын гишүүдтэйгээ сайн ах дүүс болоод л байдаг даа. Чихний цус сад тавьж зүрх зогсом аймшигтай зүйлс ч олонтой. 90 онд чинь цувруулаад л аймар байж билээ. Гачигдалгүй хэрнээ биеэ үнэлээд байгаа зарим хэсэг нь санаа зовсон шинжгүй “Чадаж байна” гээд л тачигнатал хөхрөлдөөд л ……….. за тэр яах вэ ? ДОХ , тэмбүү тусаад үхчихгүй бол ч ……….

Одоогийн нийгэмд монгол эмэгтэйчүүдийн эрх ашиг , гүйцэтгэх үүрэг , хариуцлага гэж юу юм бэ ? энэ тухай сэдэв гармагц хамгийн түрүүнд эмэгтэйчүүдийн эрх , жендер нойл гээд уйлагнах шахуу гэтэл бодит байдал дээрээ бол эмэгтэйчүүдийн эрх бараг илүүдэх хавьцаа шүү дээ. Монголын нийгмийн эмэгтэйчүүдэд хандах уламжлал ч дажгүй. Гэр бүлийн хүрээнд эмэгтэйчүүд номиналь эрхийг бүрэн дүүрэн эдэлдэг. Энэ тал дээр Күнзийн сурталт Солонгос , Хятадын эмэгтэйчүүдийн зүүдлээд ч олдомгүй эрх чөлөөг Монгол хүүхнүүд эдэлдэг бол Шинто дээр тулгуурлагдсан Японы эмэгтэйчүүдийн мөрөөдөөд ч барахгүй хүндэтгэлийг хүртэж , Арабын ертөнцийн хүүхнүүдийн хэдэн төрөлдөө ч олдомгүй дураараа дургиж дунд чөмгөөрөө жиргэх эрхийг эдэлдэг бүр нарийндаа ярьвал барууны ертөнцийн хүүхнүүд ч Монгол дахь эмэгтэйчүүдэд атаархам. 20 гаруй жилийн өмнө ардчилсан тогтоц руу шилжих мөчид Хиллари Клинтон манайд ирж лекц уншихдаа эмэгтэйчүүдийнх нь эдэлдэг эрх , нийгмийн зүгээс хүндэтгэлтэй ханддаг байдлыг нь ажиглаад толгой сэгсэрсэнээс гадна өөрийн дурьтадгалдаа хүртэл энэ тухай бахдан бичсэн байдаг. Бидний ярих дуртай Америкийн бодлого тодорхойлогч эмэгтэйг алмайруулна гэхээр сайхан ч юм шиг. Гэтэл манайд зарим нэгэн бодлогогүй хэсэг нь УИХ дахь эмэгтэйчүүдийг тоолчихоод монголд эмэгтэйчүүдийн эрх ашиг маш муу хэмээн санаа алдах ! Нарийндаа тулвал хүн амын дээд боловсрол эзэмшигчидийн 70% гаруйг нь эмэгтэйчүүд эзэлж тэр хэмжээний голлох салбарт эмэгтэйчүүдийн амыг хардаг юм шүү дээ. Харин ч өнөөгийн нийгмийн хамаг гай барцад стресс хүүхнүүдээс болж байх шиг төрийн тэргүүн эсвэл голлох шийдвэр гаргадаг эрхэмийн эхнэр нь новш байх юм бол өнөөдөр тэрнийх нь гай барцадыг нийтээрээ хүртэж байх шиг зүйл ажиглагдана.

Түүхэн жишээ мундахгүй их ! Цэдэнбал даргын авгайдаа тал засах гэж амьдралаа үрсэн байдал нь эмгэнэлт киноны зохиол шиг л зүйл байжээ. Авгайд үнэндээ бусдаас дээгүүр гарах авъяас байсангүй үсрээд л гэр сайхан цэвэрлэдэг байсаныг нь Цэдэнбал гуай хөөргөөд мөн ч олон зүйлд нэрийг нь хольсон дооо

Ойрын жишээнээс гэхэд Хууль зүйн сайд асан Нямдорж гуай байна. Хятадын тусгай албадад ашиглагдсан гээд өмнө нь мөн ч их шуугисан даа. Нийтэд ил болсон материалыг нь үзэхээр идэж ууж халамцахдаа хэлсэн үг нь гэвэл “Авгай минь мөн ч их баярлана даа” гэсэнийг нь бодохоор уншисан хэний ч цаад шалтгааныг нь олох гэсэн хэний ч хувьд Нямдоржийг өрөвдөж авгайг нь муушаамаар. Хөөрхийс авгайгийнхаа тав тух , ая эвийг олох гэсэндэээ орооцолдсон хэргийн хар гай нь энэ шүү дээ.

Одоо энэ үйлээ үзээд байгаа ерөнхийлөгч асан Энхбаяр гуай байна. Ажил төрлийн холбоотой зарим залуусын ярих нь “Хүмүүс л муулах юм билээ. Гэхдээ ажил төрөл яриад үзэхээр аяндаа Ерөнхийлөгч байх нь аргагүй л хүн юм даа” гэх бахархам дүгнэлтэнд хүрдэг харин хамаг гай эхнэрээс нь үүдэлтэй хэмээн санаа алдах бэлээхээн дүр зураг болмоор жишээ нь энэ шив дээ.

Энэ ч яахав дээ өнгөрсөн зүйл гэхдээ монголын өнөөгийн нийгэм дэхь сургамж болмоор л тохиолдол л доо. Одоогийн байгаа байдалд ч манай хүүхнүүд өөрсдөө ч мэдсэн зүйлгүй юм уу эсвэл албаар ч юм уу холион бантанг нь сайтар хутгаж байх шиг хийсэн зүйлийн үр дүнгийн нийлбэр нь нийгмийн стресс , бухимдал , үл ойлголцол , хэрүүл , тэмцэл ! магадгүй үүнийг нь хэлээд аваад явчихдаг олигтой эргүй бол ч аргагүй байх л даа. Алдаа онооных нь тухай яривал ярисан хүн өөрөө алуулж ажилаа таг зогсоолгох нигууртай. Учир нь нийгмийн голлох аль л чухал салбарт хүүхнүүд бий. Манайхан амыг нь харахаас өөр аргагүй болно.

Асуудлыг өөр өнцөгөөс харах гээд үзъе л дээ. Манайхан сумо ярих дуртай байхаа. Арлын японыг шуугиулдаг Дагвадорж аварга нөгөө аварга болох Даваажаргал гуайн гэр бүлийн байдал бол тэнгэр газар шиг сургамжийг санагдуулам ! Нэг нь алдар сууд хүрээд монгол хүүхэнтэй суугаад л эхлэл хэсэгтээ хүн бүрийн хайрыг татсан боловч одоо хүртэл олон дахин салаад л нэг л сууриа олохгүй хэл аманд өртсөн нэгэн байх харин нөгөө аварга нь япон хүүхэнтэй суусанаар эхлэл хэсэгтээ шүүмжлүүлж аавтайгаа хүртэл ам мурийсан боловч одоо хардаа. Мөөеө аваргын гэр бүл Япон бэрээ бол хэнээс ч өмөөрөх шахуу анх Мөөеө аваргыг япон бэртэйгээ уулзахад бэр нь аав таны хөлийг угаагаад өгье гээд жаахан сандраасан гэдэг сөрөг хандлагатай үндсэрхэг бардам хадамаа халамжаар тойлж , ухаалаг хэрсүү , тэвчээртэй хандсаны үр дүн нь сайхан гэр бүл үүсгэсэн явдал ! бичиг үсэгт тайлагдсан байтугай сонссон хэн ч атаархам дүр зураг ! Манай монгол хүүхнүүдэд ийм тохиолдол гарвал яах билээ “Битий хуц танай эцэг эхтэй чинь ёстой чадахгүй шүү” маргааш нь замын хөдөлгөөнд оролцож буй баахан уур уцаартай эрчүүд , бухимдалаа яаж тайлахаа мэдэхгүй хүүхнээ гэх үү ? эцэг эхээ гэх үү ? гэдэг дээр ацан шалаанд орсон хөөрхий нөгөө муу Чингисийн залуучууд эвий дээ эвий л гэмээр юмнууд хөшилдөнө. Нүднийх нь цаанаас уй гашуу илтэд мэдрэгдэнэ. Уг нь манай хүүхнүүдийг япон эмэгтэйчүүдээр хичээл зааалгавал тийм ээ ? тэгээд ч өнөөдөртөө дээд боловсролтонгууд манай нийгмийг авч явахад арай эрт байх шиг

Гол зүйлдээ ороё энэ түүх судар , мэдээлэлийг ажиглаад байхад эрт дээр үеийн Амазоны хүүхнүүд гэнэт алга болоод дорно зүг рүү нүүдэллэсэн гэх шиг болно лээ. Гайтай юм шиг генетикийн судалгаагаар ч манай монгол хүүхнүүдийн ДНК 99% нь таарсан гэдэг Болдсайхан эмч энэ тухай нэгэнтээ бичихдээ хүчирхэг Ром , Европ эрчүүдийн дийлээгүй Амазон бүсгүйчүүдийг зөвхөн Монгол эрчүүд л тогтоож барьж дийлнэ энээ тэрээ гээд нилээдгүй өөдрөгөөр бичсэн байна лээ. Миний бодоход арай үгүй байхаа. Гүндүүгүй сайхан , уужим тэнүүн сэтгэлтэй ан ав хөөгөөд л , айраг уугаад л явж байдаг тайван монгол эрчүүдийг маань Амазоноос ирсэн ярдаг хүүхнүүд зүгээр хүчиндээд л хаячихсан байх тэгээд манай монгол эрчүүд тайван , тэнүүн юм болохоороо үр хүүхдээ бодоод сайн дураараа хэдэн мянган жил зовсоор өнөөгийн бидний үед ирэх шиг боллоо.

Тэгэхээр яах уу ? Асуудлыг шийдэх хэдэн арга байна.

Нэг нь манай монгол аз болж Оюутолгойтой адил хэмжээний нөөцтэй стратегийн орд газрууд олонтой тэднийхэээ нэгийг ашиглаад бүх монгол эмэгтэйчүүдээ генетикийн шинжилгээнд оруулаад (золигийн генетикийн шинжилгээ нь ч найгүй үнэтэй болтой байна лээ) Амазоны ДНК 99% таарсан хэдийгэээ тоолж байгаад ирсэн газраар нь сурсан дууг нь дуулуулаад л нөгөө Амазон руу нь явуулая тэндээ хүнээ ална уу ? хүрээгээ тална уу өөрсдийнх нь хэрэг ! эсвэл өөр нэг арга хэмжээ авч бас болж байна. Тэр нь юу гэхээр Америкт Марс гариг руу аялах хүмүүсийг 2020 он хүртэл бүртгэж байна гэсэн Пуужингаар л даа. Тэгэхээр энэ чинь дундад зуун биш орчин үе шүү дээ галт тэрэг юм ууу ? явганаар таваргадаг үе өнгөрсөн тэгээд ч бас за яахав хэдэн мянган жил Монгол хүүхнүүдтэй сайн , муугаа үзэн хамт амьдарч муу ч сайн ч гэр бүл нэртэй байсанаа бодоод дахиад нэг баялаг нөөцтэй ордоо ашиглаад 2020 онд Марс гариг руу нисгэх Пуужингийн билет аваад өгчихье.Нэгийг нь ч үлдээлгүй бүгдийг нь Дэлхийн хаана ч очсон өөр эрчүүдийг зовоохоос хойш ерөөсөө л энэ нь шалгарсан сонгодог басхүү энэрэнгүй арга биз. Марс гариг дээрэээ очоод манай хүүхнүүд хүссэнээрээ архидаад , орилж хашгираад лаагаа иднэ үү ? луувангаа иднэ үү ? сурна уу ? ажиллана уу ? Байшингаа барина уу ? Бандаашаа угаана уу ? өөрсдийнх нь л дурын асуудал гагцхүү хөөрхий муу эрчүүд биднийг л тайван орхиж үз ! Хэдэн мянган жил Ром эрчүүдтэй алалцаад л муухай муухай зүйл хийдэг байсаныг нь нүдээ аниад л монголд тодорхой хэлвэл монгол эрчүүд бас л хэдэн мянган жил орогнууллаа. Одоо нэг тийш нь явуулах цаг болсон байхааа

Эсвэл сүүлчийн нэг арга ядсан нэг зүйл байна. Манай хүүхнүүд мэдээж энэ шийдлийг зөвшөөрөхгүй л дээ. Тэрний оронд Дэлхийн Ван гариг руу цөлөгдөхөө илүүд үзэх биз. Гэхдээ яахав бичээд л үзье

Манайхан бас л стратегийн маш баялаг ордтой шүү дээ. Тэрний нэгийг нь шууд Япон хүүхнүүдэд бэлэглээд (бэлэглэх гэхээр арай учир дутагталтай юм аа. Төлбөр төлөөд !) гэр бүл авч явах суурин хотын нийгэмд эмэгтэй хүн яаж биеэ авч явах ёстой талаар үнэ өртөгийг нь сайтар төлөөд монгол хүүхнүүдэд хичээл зааалгавал ямар вэ ?

Ийм л хэдэн арга байна бусад ухаантай эрчүүд ч бас нэг зүйл бодно байгаа. Яг нарийндаа ярьвал бүх зүйлийн бүх аз жаргалын эх ундарга нь гэр бүл тэр дундаа авч явж буй гэрийн эзэгтэйгээс их зүйл шалтгаалдаг юм шүү дээ. Тиймээс ч өнөөгийн манай байгаа байдлыг мундаг боловсрол эхний ээлжинд аврахгүй гэдэг нь л баттай үнэн

Жич : Наргиа шүү гэхдээ наргианы наян хувь нь