Тэгвэл Засгийн газраас реформын шинжтэй өөрчлөлтийг хийснээр энэ хоёр байгууллага чиг үүргээ нэгтгэж, хил гаалиар бараа оруулахын тулд эхлээд гаалиар эргэлдэж, дараа нь татвар дээр очиж цаг хугацаа алдаж байсан асуудлыг бүрэн шийдэх гарц эрсэн юм. Өөрөөр хэлбэл, гааль татвар хоёр одоо нэг тэрэгний хоёр дугуй шиг нэг нэгнээ нөхөж ажиллана гэсэн үг. Гаалийн байцаагч нарын хүнд суртал арилж, татвар шалгана гэж дарамталдаг аж ахуйн нэгж шалгуулахгүй гэж нуугддаг асуудал ч орлого бүрдүүлэлтийн байгууллагууд шинэчилсэн бүтцээр ажиллах болсноор алга болж байгаа гэсэн үг. Ганцхан Монгол Улс гааль татварын хоёр том бүтцийг нэгтгэж туршилт хийгээд байгаа юм биш. Олон ч улс оронд энэ хоёр байгууллага нэгдсэн байдлаар үйл ажиллагаа явуулдаг аж.
Тухайлбал, хамгийн сүүлд Португал улс гааль, татвараа нэгтгэжээ. Польш, Словак улсууд ч нэгтгэчихсэн байна. Дэлхий нийтийн чиг хандлага хүнд суртлыг халах, эдийн засгийг эрүүлжүүлэх чиглэл рүү явж байгаа учраас гааль, татвар нэгдсэн нь олон ч хүний талархлыг зүй ёсоор хүлээж эхэллээ. Энэ талаар Гааль, татварын ерөнхий газрын дарга С.Пүрэв ярихдаа “Дэлхийн чиг хандлага ийм болчихоод байгаа юм. Гааль их хэмжээний орлого оруулдаг төсөв бүрдүүлэгч том байгууллага. Энэ байгууллагыг зөвхөн мөнгөнийх гэдэг талаас нь харлаа гээд байгаа. Гэтэл үгүй юм. Үндэсний аюулгүй байдлын чиг үүрэгтэй холбогдуулж “Буяныг гаргахгүй, бузрыг оруулахгүй” гэдэг ажил дээрээ байх цаг зав гаальчдад гарч байгаа юм. Орлогын асуудлыг татвар нь бариад явчихаж байгаа учраас манай гаальчид жинхэнэ ажил дээрээ байх нөхдөл нь бүрдэж байна. Өмнө нэгдсэн мэдээлэлгүй, гаргадаг шийдвэр нь тусдаа байсан. Одоо бол нэгдсэн нэг мэдээлэлтэй, шийдвэрээ нэг сувгаар гаргадаг амь нэгтэй байгууллага болж байна” хэмээн ярьсан байна.
Тэд мэдээллийн бааз сууриа нэгтгэснээр гааль, татварын шийдвэр нэг гарч, эргээд хяналт тавих боломж ч бүрдэж байна гэсэн үг. С.Пүрэв даргын ярианд дурьдаагүй нэг онцлох зүйл бол хүнд суртал буюу авлигыг бүрэн халах асуудал. Өмнө нь татварын орлого бүрдүүлэлт, хэн татвараас нуугдаж байгааг иргэд тэр бүр мэддэггүй байлаа. Тийм учраас аж ахуйн нэгжүүд татвараас бултаж, байцаагч нарын гарыг хүндрүүлээд л болчихдог байсан. Тэгвэл одоо татвар төлөлт гэдэг зөвхөн 1800 татварын байцаагчийн ажил биш болж байна. Татвар төлөх учиртай 30 мянган аж ахуйн нэгжээр иргэд үйлчлүүлэхдээ татвараа үнэн зөв төлж байгаа, цаашаа төрд тэд иргэдийн төлсөн татварыг өгдөг эсэхэд өөрсдөө хяналт тавьдаг болсон гэсэн үг. НӨАТ-ын пшнэчилсэн хууль иргэдэд энэ боломжийг өгчээ. Энэ мэтээр гааль, татвар нэгдсэний ач тус эхнээсээ гарч эхэллээ. Нэг бичиг дээр тамга даруулах гэж, эсвэл татвар төлөх гэж хоёр тусдаа газраар орж, бүтэн өдрийн ажлаа бардаг иргэд нэг байрны хоёр давхарт л үйлчилгээ аваад гарчихна. Нөгөө талаар импортоор орж ирж байгаа бараа бүтээгдэхүүн хил гаалиар орж ирэхдээ 10 хувийн татвар төлдөг, улмаар хэрэглэгчдийн гарт очихдоо мөн л 10 хувийн татвартай байсан. Тэгвэл энэ хоёр татвар гааль, татварын чиг үүрэг нэг бодлогод зангилагдах болсноор энэ татвар нэг болсон. Энэ мэтээр нэгтгэж нийлүүлсний үр дүн эхнээсээ гарч эхэллээ. Эсэргүүцэл эхэндээ юм бүхэнд байдаг. Гэвч шинэчлэл давуу талыг нь харж чадвал илүү их боломжийг иргэддээ өгч чадсан өөрчлөлтүүдийг Засгийн газар хийж чадлаа. Цаашдаа ч хийнэ гэдэгт итгэлтэй байна.
Б.Тогтох
7 Comments