Өнгөрсөн оны сүүлээр орон сууцны найман хувийн зээлтэй холбоотойгоор нийгэмд ихээхэн маргаан дэгдэж, зарим арилжааны банкууд орон сууцны зээлээ зогсоохоо мэдэгдсэн нь иргэдийг ихээхэн бухимдуулсан юм.

Уг асуудлыг шийдвэрлэхээр Улсын Их Хурлаас ойрын хугацаанд холбогдох хуулийн зохицуулалтыг батлахаар ажиллаж байна. Барилга, хот байгуулалтын сайдын хэлж буйгаар орон сууцны зээлийн урдчилгаа төлбөрийг 10 хувь болгох асуудал үндсэндээ шийдэгдсэн гэж байгаа.

Орон сууцны ипотекийн зээлтэй 76583 өрх сар бүр 28 тэрбум төгрөгийг зээлийн эргэн төлөлтөөр хуримтлуулдаг, нийт арилжааны банкны зээлийн үлдэгдэл одоогийн байдлаар 3.4 их наяд төгрөг бөгөөд түүний 75 хувь нь ипотекийн санхүүжилтийн тогтвортой тогтолцоог бүрдүүлдэг гэж үзвэл арилжааны банкуудын зүгээс 8 хувийн зээлийг цаашид санхүүжүүлэх санхүүгийн эх үүсвэр нь өөрөө маш олон асуудлыг дагуулж байна.

Гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай арилжааны банкууд найман хувийн зээл олгохын тулд олон улсын болон дотоодын зах зээлээс мөнгө босгох шаардлага тулгарч, тухайн асуудлыг шийдвэрлэх арга нь гадны зах зээлд бонд гаргах, своп үйлчилгээ зэрэг байжээ. Хамгийн ойрын жишээ дурдахад Худалдаа Хөгжлийн банк нь 2015 оны 10 дугаар сард Хятадын Тариалангийн банк (Agricultural bank of China)-тай “Худалдааны санхүүжилтийн бизнест хамтран ажиллах санамж бичиг”, Хятадын банк (Bank of China)-тай “Төгрөгийн зузаатгалын бизнест хамтран ажиллах санамж бичиг”-үүдэд тус тус гарын үсэг зурсан, мөн 500 сая долларын бонд босгохоор ажиллаж, Bank of China буюу Хятадын банкны Хонконг дахь салбараар дамжуулан 350 сая долларын своп үйлчилгээг авсан байна.

Үүнээс дүгнэж үзэхэд арилжааны банкууд гадаадын хөрөнгө оруулагч, банкнаас авсан болон авах мөнгөнийхөө барьцаанд  иргэдийн үл хөдлөх хөрөнгө болох орон сууц, барилга, газрыг шууд л үл маргах журмаар давхар барьцаалснаар тэдний эзэмшилд шилжиж болзошгүй ноцтой эрсдэлд оруулж эхэллээ.

Нөгөө талаар арилжааны банкууд үнэхээр иймэрхүү мөнгийг ганцхан ипотекийн зээлд олгохоор төлөвлөв үү, эсвэл дахиад л улс төрийн сонгуулийн санхүүжилттай холбогдох уу.

Ипотекийн найман хувийн зээлийн зохицуулалтыг Засгийн газар болон Монголбанкны хамтарсан шийдвэрээр хэрэгжүүлж байгаа. Гэтэл иргэдийг ийм хэмжээний ноцтой эрсдэлд оруулчихаад байгаа зарим арилжааны банкууд дээрээс нь нэмж гүйлгээгээ зогсоож байгаа нь туйлын хариуцлагагүй үйлдэл гэлтэй. Ер нь Засгийн газар болон Монголбанк хоёрын хамтарсан шийдвэрээр хэрэгжиж буй энэ чухал төсөл, хөтөлбөрийг Монголын Банкны холбоо гэх төрийн бус байгууллага дур мэдэж зогсоох нь бас л хачирхалтай.

Дашрамд дурдахад Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газраас арилжааны банкууд иргэд, аж ахуй нэгжүүдэд зээл олгохдоо үйлчилгээний зардал нэрийдлээр нэг хувийн шимтгэл авч байсныг хууль бус гэж үзэн шаардах бичиг хүргүүлсэн. Энэхүү шаардлагыг арилжааны 13 банкны удирдлагууд, мөн л нөгөө банкны холбоо эсэргүүцэн шүүхэд гомдол гаргаснаар энэ маргаантай хэрэг одоо шүүхийн шатанд явж байна.

Тэгвэл энэ бүхнээс харахад арилжааны банкууд үнэхээр орон сууцны “8 хувийн зээл”-ийг цаашид олгох сонирхол байсан эсэхийг өнөөгийн улс төр, эдийн засгийн нөхцөл байдал зэргээс шүүн тунгааж харж болно.

Г.Лхагваа