“Зөв банк Хас банк” хэмээдэг тус газар өгсөн нэр томьёогоо өөрчлөн “Хулхи банк Хас банк” гэсэн шинэ нэртэй болжээ. Учир нь тус банк олон жил тогтвортой ажиллаж арилжааны банкууд дундаа л “Зөв банк” гэсэн то­дот­гол зүүж иргэдийн итгэл найдварыг олж бай­сан цаг саяхан.

Мэдээж иргэдийн өдөр тутам харилцаж, их бага хэмжээгээр мөнгөө “сэгс­рүүлж” байдаг газар бол банк. Банк хооронд гүйл­гээ хийсний төлөө 300-500 төгрөг авна. Бэлэн мөн­гө­ний машинаас мөнгө авах­даа шимтгэл төлнө. Зээл авахад элдэв янзын шимт­гэл, баримтын үнэ гээд л хураана. Иргэдээс мөнгө та­тах ямар л арга, боломж байна, тэр бол­гоныг үлдээлгүй ашиг­­ла­даг гэхэд болно. Гэтэл их хэмжээний ашиг хонжоо олоод ирэнгүү­тээ ха­рил­цагчдаа маш цэ­вэр­хэн ар­гаар залилдаг бай­сан нь энэ сарын 10-ны өдөр ШӨХТГ-аас хийсэн хя­налт шалгалтаар илэрчээ.

Шившигээ дэлгэсэн гэд­гийн учрыг тайлбарлавал тус банкны захирлууд Монгол Улсад их зүйлийг хийж ард түмнийхээ аж амьдралд “Бид л их үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаа” хэмээн өөрсдийгөө магтан ярьж байсныг тодхон санаж байна.

Өөрөөр хэлбэл ШӨХТГ-аас тус банкинд шалгалт хийхэд иргэдээс хоёр да­хин их мөнгийг шимтгэл хураамж гэх нэрээр авч байсаннь илэрсэн гэсэн үг.

Бүр тодруулбал тэд ир­гэдийн зээлсэн мөнгөнөөс шимтгэл хураамж гэх нэ­рээр 0.5-1 хувьтай тэн­цэх хэмжээний төлбөр ху­раамжид 500-15 мянган төгрөг авдаг байсан бөгөөд бүр давхардуулан авдаг байсан нь баримтаар илэрсэн байна.

Тус банкны энэхүү хууль бус үйлдлийг ШӨХТГ-ын улсын ахлах бай­­­цаагч Ж.Очирхуяг, Б.Ариунаа, улсын байцаагч К.Жархынбек, М.Мөнхбаяр нар шалгаж байх явцдаа бусад холбогдох газруудаас нь хяналт шалгалтын ажилд шаардлагатай баримт ма­териалыг гаргуулан авч су­далсны үндсэн дээр энэхүү ноцтой хэргийг ил болгосон байна.

Энэхүү хууль бус үйлдэл нь нь Өрсөлдөөний тухай хуулийн 12.1.2, 12.1.10, Хэрэглэгчийн эрхийг хам­гаалах тухай хуулийн 7.1, 12.9 дэх заалтуудыг тус тус зөрчсөн байна. Мөн тус газрынхан зээлийн шимт­гэлийг зээл олгосноос гарч буй зардал гэж тайл­барлаж буй боловч зээл олгохтой холбогдуулан гарах зардалтай харьцуулахад өндөр тогтоогдсон. Гэрээ­­ний харилцаанд орол­цогчдын эрх тэгш байдлын зарчмыг зөрчиж байгаа бөгөөд зээлдэгчийн эрхийг дордуулсан гэж үзэх үндэс­лэл болж байгаа аж.

Зээл олгохтой холбог­дуулан гарах зардлаас өндөр хэмжээний төлбөр авч байгаа нь Өрсөл­дөөний тухай хуулийн 12 дугаар зүйлийн 12.1.10-т “Хууль ёсны ашиг сонирхолд харш­лах болон хэрэглэгчийг хууль бусаар хохироох ху­далдааны арга хэрэглэх”-ийг хориглоно гэсэн заалтыг тус тус зөрчсөн нь ноцтой үйлдэл болоод байгаа юм.

Уг нь тус банкны түүхэн гараа нь “Хөгжлийн алтан сан”-гаар олонд танигдаж бусад арилжааны банкуудаас урьтаж бага, дунд орлогтой бизнестэй хүмүүсийн ам­жилтын шанг тавилцаж бай­сан банк. Гэтэл өнгөрсөн он жилүүдээс эхэлж тус банкны харилцагчид нь маш ихээр эргэлзэх болж алхам тутамдаа түншээсээ мөнгө хулгайлж байсан увайгүй үйлдлийг бага багаар мэдэрч эхэлжээ.
Тодруулбал өнгөрсөн оны долоодугаар сараас эхэлж найман хувийн хүүтэй орон сууцны зээлийн 30 хувийн урьдчилгааг цуглуулах гэж иргэд арилжааны банкуудын үүдийг сахиж сууц­­гаах болсон.

Гэтэл тус банк урьдчилгааныхаа хэм­жээг хоёр дахин өсгөж 3 хувь биш бүр 60 хувь бол­госноор зээл хөөцөлдсөн иргэдийг санхүүгийн өгөөш болгон ашигласан хэрэг бас л гарч байсан. Ир­гэ­дэд зээл олгохын тулд Хасын­хан “Монголбанк”-наас хөн­­гөлөлттэй зээл авч ир­гэдийн зээлийн баримтыг бүрдүүлэх, шимтгэл хураах нэрээр нэлээд ашиг олж байсан нь тодорхой.

Өөрөөр хэлбэл хамгийн энгийнээр бодоход тэд банк хоорондын мөнгөн шил­жүүлгийнхээ шимт­гэлийг манай улсад хаана ч байхгүй өндөр үнэ болох 2000 төгрөгт хүргэж байсан дуулиан шуугиан өнөөг хүртэл яригдсан хэвээр л байгаа. Энэ нь бусад арилжааны банкуудаас тав дахин өндөр үнэнтэй байсан гэсэн үг. Тэдний мөнгө олох хамгийн энгийн арга нь найман хувийн ч бай бусад өөр төрлийн гүйлгээ хийсэн тохиолдолд 2000 төгрөгийн шимтгэл авч гүйлгээ хийнэ.

Бас тус банктай хол­боо­той нэгэн хэрэг 2012 онд гарч байсан. Тодруулбал тус газраас ямар нэгэн зээл авахад тэд “Санхүүгийн тү­рээсийн гэрээ”-байгуулдаг байсан. Гэтэл тэд хатуу чанга шаардлагыг үйлч­лүү­лэгчдээ тавьдаг мөртлөө өөрсдөө санхүүгийн түрээ­сийн гэ­рээгээ зөрчиж байс­ныг нь иргэн Г.Батаа гомдол мэ­дүүлсний үндсэнд ШӨХТГ-ын хяналт шалгалтын ба­гийн­хан ил­рүүлж байсан юм.

Тухайлбал “Хас банк”-ны санхүүгийн түрээсийн гэрээний 2.2.6-д “Түрээсийн зүйлд аливаа засвар хийх, эд хөрөнгийн даатгалд даат­гуулах болон түрээсийн зүйлийн өмчлөх эрхийг тү­рээслэгчид шилжүүлэхтэй холбогдон гарах зардлыг хариуцахгүй”, 2.3.6-д “Тү­рээсийн зүйлийг түрээс­лэхтэй холбоотой болон эд хөрөнгийн даатгалд даат­гуулах, улсын дугаар авах, өмчлөх эрхийг шил­жүүлэн авахтай холбогдсон аливаа зардлыг түрээслэгч бүрэн хариуцах” гэх зэргээр зээл­­­дэгчид хариуцлага үүрүүлж, тэднээс мөнгөн төл­­бөр гүй­цэтгүүлэх зүйл заал­туудыг оруулж өгсөн нь зээ­лийн шимтгэл, хүүгээс гадна ир­гэнээр мөнгө гар­гуулах, Банк­ны тухай хууль зөрч­сөн зүйл заалтууд хэд хэд байсан нь шалгалтаар илэрч байсан гэсэн үг.

Хэдийгээр тус банктай холбоотой олон ноцтой үйл­дэл илэрдэг ч тэд ир­гэдээс авсан бохир мөн­гөөрөө зарим нэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд мөнгө төлж энэхүү хууль бус үйлдлээ далдлан өнгөлдөг нь нууц биш.

Товчхондоо эл банк хэрэглэгч, үйлч­лүүлэгч­дийнхээ санхүү­гийн мэд­лэг­гүйг нь ашиглан удаа дараа залилан хийсэн гэсэн үг юм.Энэ нь тус банкаар үйлчүүлэх иргэдийн тоо цөө­рүүлнэ үү гэхээс биш нэмэгдүүлэхгүй нь ойл­гомж­той. Борооны дараах мөөг шиг олширсон энэ олон арилжааны банкуудаас ир­гэд өөрсдөө сонголтоо зөв хийх хэрэгтэйг энэ дашрамд анхааруулж байна.

Үргэлжлэл бий…

Р.Саруул

Эх сурвалж: