УИХ-ын дэд даргад УИХ-д суудалтай нам, эвслийн бүлэг бүрээс нэг хүнийг томилно гэсэн Үндсэн хуулийн заалт бий. Тиймээс энэ удаагийн Улсын Их хурал гурван дэд даргатай болоод байгаа. Дэд дарга гэдэг ихээхэн нэр хүндтэй, чухал ашигтай албан тушаал гэж үү.  Улстөрчид нэрийнхээ урд хойно ямар нэгэн сэтэр, гуншин зүүхгүй л бол хүн биш болчихдог юм болов уу. Ингэж бодох шалтаг шалтгаан байна. Саяхан УИХ нэг дэд даргадаа хариуцлага тооцон ажлаас нь чөлөөлснөөр оронд нь хэнийг томилох вэ гэдэг асуудал үүссэн. УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн гишүүд хэнийг дэд дарга болгох вэ гэдгээ хоёр өдөр ярилцсаны эцэст УИХ-ын дарга асан Р.Гончигдоржийг зүтгүүлэв. УИХ дахь Ардын намынхан дэд даргын томилгоо мэтийн жижиг асуудал дээр ёстой л “том тэнэгтэж” завсарлага авч, чуулганы хуралдааныг тав хоног хойшлуулав. Тэдний бойкотолсон шалтгаан ердөө л УИХ-д нэг суудал авах, ингэхийн тулд Д.Сумъяабазарыг тангараг өргүүлэх явдал байв. Төрийн ажил голдрилоороо л явах ёстой. Аль нэг нам эвслийн гоморхол, тунирхал, өширхлөөр зогсох, саатах учир баймааргүй. УИХ дахь Ардын намын бүлгийг тус намын жирийн гишүүд дэмжигчид нь хэтэрхий ноомой, гөлгөр байна. Яаж ийж байгаад дөрвөн жил Төрийн ордонд тухлах санаатай байгаад байна хэмээн шүүмжилж байсан. Энэ шүүмжлэлийг Н.Энхболд даргатай МАН-ын бүлгийнхэн хүлээж авсан уу, урьд хожидын хонзонгоо санасан уу. Өчүүхэн л асуудал гарвал хурал хаядаг, завсарлага авдаг хэлбэрийг чухалчилдаг болчихсон.  Р.Гончигдоржийг УИХ-ын дэд даргаар томилох эсэхийг чуулганаар хэлэлцсэн процессыг аваад үзье.  Энэ бол тэгтлээ улстөржүүлээд, амь тавих гээд байх асуудал уг нь биш юм. Парламентын гишүүдийн дунд ойлголцол, зөвшилцөл, харилцан бие биеэ хүндэтгэх улстөрийн соёл, ёс зүй гэж нэг юм байх ёстой. УИХ-ын гишүүн Р.Гончигдоржийг УИХ-ын дэд даргаар томилох эсэх асуудлыг сөхөнгүүт УИХ дахь МАН-ын бүлгийнхэн “Тэгвэл Сумъяабазарын тангаргийг өргүүл” хэмээн шантаажилсан нь 90 “настай” МАН-ынхны хувьд хэтэрхий инээдэмтэй хэрэг байлаа. М.Энхболдыг УИХ-ын дэд даргаар томилох асуудлыг хэлэлцэхэд Ардчилсан намынхан түүнийг элдэв янзаар цоллож, томилуулахгүй гэвэл чадах л байсан. Гэвч тэгээгүй. Хэн ч юу ч яриагүй. Амжилт  хүсээд л өнгөрсөн. АН олонхи байсан нөхцөлд дэд дарга болгохгүй гэвэл болох л байсан.  Гэтэл Р.Гончигдоржийг дэд даргаар томилох эсэх асуудал дээр МАН-ын бүлгийн гишүүд багагүй “новширсон”.  “Дэмжиж байна, гэхдээ та бол муу хүн” гэхчлэн хоёр үзүүртэй зүү шиг аягласан. Чуулганы хуралдааныг хойшлуулж, завсарлага авч жүжиглэсэн. Үнэн чанартаа М.Энхболд гэж хэн бэ, Р.Гончигдорж хэн бэ гэдгийг олон нийт сайн мэднэ. Хоёулаа л энэ төрд үсэндээ буурал суутал зүтгэсэн төрийн хар хүмүүс. Гэхдээ М.Энхболдыг бодвол Р.Гончигдорж нэр цэвэр хүн. Муучлахын тулд муулдаг хүмүүст бол хэтэрхий нэг талыг барьдаг гэх байх. Хоёр талыг барина гэхээр яадаг юм бол. Улааныг үзэж урваганаж, шарыг үзэж шарваганана гэсэн үг биш үү.  Иймхэн юмаар улстөр хийж, төрийн ажлыг гацаах эрх уг нь МАН-ынхан байх учиргүй. Тэд төр барьж үзсэн, засаг толгойлж үзсэн, парламентад олонхи байж үзсэн. Ардчилсан намыг бодвол дөрөв дахин илүү “насалсан” хашрууд.  Гэвч намба суусангүй.

Энэ бүхнээс дүгнэж харахад Ардын намынхан Ардчилсан намд хонзон санаж, төрийн ажилд хоноцын сэтгэлээр хандаж байна гэж болохоор. “Нэг муу” дэд даргын томилгоон дээр ийм асуудал яриад, хонзогноод байвал Ардын намын бүлэгт итгэхэд хэцүү. 1996 оны парламентын түүх давтагдаж магадгүй л юм. Тухайн үед МАХН-ынхан МУНН-ын бүлгийг талдаа татаж чадсанаар нөлөөгөө хадгалж байсан. Тэд хурал хаяад, МУНН-ыг уруу татахад л парламентын санал хураалт, хүчинтэй байх ирж хүрэхгүй гацчихдаг байв. Ингээд л шийдвэр гаргахын тулд эрх баригчид буулт хийдэг байсан. МАН-ынхны энэ хууч өвчин сэдрэх нь ээ.  Уг нь тулхтай, нуруутай улстөрчид энэ бүлэгт олон бий. Тэд зөвшилцөж, ойлголцож, ёс зүйтэй явах хэрэгтэй гэж хажуу хавирганыхандаа айлддаг ч өөрсдөө тийм байж чадсангүй. Тэд ойлголцохыг, хамтрахыг хүсдэггүй юм байна гэдгээ харуулсан.  Алсдаа энэ удаагийн парламентыг тараах өс хонзон санаж байгаа ч юм бил үү, хэн мэдлээ.

Б.Оюунгэрэл

Улс төрийн тойм