“Эх нь хээр алаг бол, хүү нь шийр алаг” гэж Монголчууд зүгээр ч нэг хэлчихээгүй байх аа. Нэгэнтээ нэр сүрэнд нь сүүдэр туссан, нэгэнтээ хууль журам зөрчсөн нь үнэн хүмүүс Монгол төрөөс зайгаа барьж, чигээ өөрчлөх хэрэгтэй баймаар. Тэрчлэн тэдгээр нөхдүүдийн үр хүүхдүүд ч улстөрд учиртай хандмаар байгаа юм. Гэвч манай тухайд бол өөрсдөө болдоггүй юмаа гэхэд үр үндсүүдээ ч болов улстөрд хавчуулна даа гэж зүтгэж байгаа хүмүүс олон. Тэдний нэг бол “ГОК”-ийн гэх тодотголтой Ч.Ганзориг юм. Тэрээр өнгөрсөн жилүүдэд хүү Г.Тэмүүлэнгээ хамаг л аятайхан албан тушаалуудад суулгаж ирсэн. Өдгөө МАН-ын дэргэдэх Нийгмийн Ардчилал Монголын Залуучуудын Холбоог удирдан суугаа Г.Тэмүүлэн өнгөрсөн жилүүдэд Уул уурхайн дэд сайдаар ажиллаж үзлээ. Ашигт малтмалын газрын хэлтсийн дарга байж үзлээ, за мөн “Оюутолгой” хөрөнгө оруулалтын гэрээ байгуулах Монгол Улсын Засгийн газрын ажлын хэсгийн нарийн бичгийн дарга, төрийн өмчийн “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ний дэд захирал, “Оюутолгой” ХХК-ийн Монголын талын ТУЗ-ийн гишүүнээр тус тус ажиллаж үзлээ. Ер нь бол  тэрээр том ажил олныг хийжээ. Чухам тэгээд УИХ-ын гишүүн болох дутуу байгаа бололтой юм. Аав нь ч хүүгээ гишүүн болгочих гээд Архангайд багагүй сурталчилгаа хийж давхисан. Хүүгийнхээ нэр дээр хоёр насны морь уралдуулж, түрүүг нь авч байсан түүх бий. Бас болоогүй Г.Тэмүүлэн аймгийн төвийн бүх айлаар орж 20 мянгатын дэвсгэртээр золгож,  гурил тараасан гэхчлэн асуудлууд бий л дээ. Г.Тэмүүлэнгийн тухайд хараахан аавынхаа хэмжээнд намтраа бохирдуулж амжаагүй яваа гэхэд болно.

Харин аав Ч.Ганзоригийнх нь  тухайд бол чамгүй их асуудал бий. Ямартаа л баригдаж хоригдох дээрээ тулж байхав дээ. Түүнийг хорьж шалгаж эхлэхэд нөгөөх ган  бөмбөлөгийн хэрэгтэй холбоотой талаар яригдаж байсан ч, эл асуудлаас илүүтэйгээр   “Эрдэнэт” үйлдвэрээс батлан даалт гаргаж, хувийн компанид зээл олгуулсан хэрэгтэй нь холбогдуулан баривчилсан гэх мэдээллийг үйл явдлууд баталгаажуулж байсан билээ. Тэр үед “Жаст” группийн захирал Ш.Батхүүгийн  Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрээр батлан даалт гаргуулан гадаадын банкнаас их хэмжээний зээл авсан тухай асуудлууд олны анхааралд байсан юм.

Өдгөө бол Монголын бизнесийн талбараас арчигдсан  “Жаст” групп 2009-2010 оны хооронд “Английн “Стандарт” банкнаас гурван удаагийн гэрээгээр 109.9 сая ам.доллар зээлэхдээ “Эрдэнэт”-ээр батлан даагч хийлгүүлсэн гэх асуудал яригдсан бол Ш.Батхүү эрхэм энэ талаар ярихдаа  “Манай групп “Эрдэнэт”  үйлдвэрт шатахуун нийлүүлэх  гэх мэт маш олон төрлийн  үйлчилгээ үзүүлдэг. 1997  оноос хойш найдвартай  хамтарч ажилласан учраас  баталгаа гаргаж өгсөн. Би 2008  оны үйл явдлыг ярьж байна.  Төрийн өмчийн хорооны дарга  Д.Сугар баталгаа гаргаж өгөх  боломжтой гэсэн цохолт хийж  өгсөн. Олон жил хамтарч  ажилласнаа бодоод “Эрдэнэт”  үйлдвэр баталгаа гаргасан.  Үүнээс хойш “Стандарт”  банк наас хэд хэдэн удаа зээл  авсан. Бид сүүлд авсан зээлээ  зориулалтын дагуу ашиглаагүй нь буруутай” хэмээн хэлсэн байдаг.

Харин ТӨХ-ны дарга асан Д.Сугар хэлэхдээ “Өнгөрөгч 2007 оны арав болон арваннэгдүгээр сард нэг яриа болсон юм. Юу вэ гэвэл, “Улаанбаатар төмөр зам” ТӨХК санхүүгийн хүндрэлд орж “Эрдэнэт” үйлдвэрийн баяжмалыг зөөхөд саатал гарсан юм. Тэр үед “Жаст” групп “Эрдэнэт” үйлдвэрт шатахуун нийлүүлдэг байсан. Тус үйлдвэрийн баяжмалын гэрээ хэлцэлд ч  энэ компани оролцож байлаа. Тухайн үед “Эрдэнэт”  үйлдвэрийн ерөнхий  захирлаас Оросын талын захирал бид хоёрт хүсэлт ирсэн юм.  Тэрхүү хүсэлтэд “Аж  ахуйн хүндрэлээс гарах нэг арга байна. Жаст группийн  борлуулалт, гэрээг нь барьцаа болгож аваад “Стандарт” банкинд баталгаа гаргаж өгье. Ингэснээр “Жаст” мөнгө олчих юм бол төмөр замыг хүндрэлээс гаргачихна” гэсэн асуудлыг тавьсан. Ингээд 2007 онд баталгаа гаргаж, Стандарт банкнаас 20 сая ам.долларыг “Жаст” групп зээлсэн юм. “ гэсэн байгаа. Тэгэхээр энд нэг зүйлийг зориуд тодотгоход, Д.Сугар болохоор 2007 оны хэргийг яриад байгаа бол Ш.Батхүүгийн хувьд 2008 оны хэргийг ярьж байна гэж хэлээд байгаа юм. Ер нь бол эндээс харахад Ч.Ганзориг захирал “Жаст” группийн төлөө ихээхэн зүтгэл гаргаж, Д.Сугар болоод Оросын талын захирал хоёртоо хүсэлт тавьж, гүйсэн харагдаад байна. Хэрэв Д.Сугар л Ч.Ганзоригийгоо “жийж”, зориуд ийм зүйл яриагүй бол, яах аргагүй л “Жаст”-д том тус хүргэсэн хүн нь Ч.Ганзориг гэдгийг ойлгож болохоор байгаа юм.

Тэрчлэн Д.Сугар дарга “…Энэхүү их хэмжээний зээлийн асуудал Олон улсын шүүх цагдаад очоод байдал хүндэрвэл “Эрдэнэт” үйлдвэрийн удирдлагууд өөрсдийгөө хамгаалах нотлох баримтуудаа сайн цуглуулж өгөх хэрэгтэй. Тэр үед ажиллаж байсан хүмүүс ч хичээн оролцож  “Эрдэнэт” үйлдвэрээ энэ асуудлаас салгаж авах ёстой гэж бодож байна.” хэмээн ярьснаас үзэхэд “Жаст”-ын балгаас болж хэдүүлээ дээлээ нөмрөхгүй шүү гэсэн сануулгыг ч дайж бас болох билээ.

Мөн Ч.Ганзоригтой холбоотой нэг асуудал бол ТӨХ болон холбогдох албанаас  “Эрдэнэт” үйлдвэрт шалгалт хийхэд  агуулахын үлдэгдэл, худалдан авалтад шахааны бизнес орсон нь илэрсэн гэж байгаа. Тодруулбал, 10 орчим тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий эргэлтгүй бараа, материалын хуримтлал үүссэн байсан нь илэрснийг Ч.Ганзоригт мөн хамаатуулсан гэх мэдээлэл байдаг юм.

Уг нь С.Баярын нөмөр нөөлгөөр улстөрд хөл тавьж, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн ерөнхий захирлаар очихдоо Н.Энхбаярын дэмжлэгийг аван угшил нь булингартаж үзсэн Ч.Ганзориг АН-ын үед ч хөл алдахгүйг чамгүй хичээсэн. Ямартаа л  “Эрдэнэт” үйлдвэрийн даргаар 2012 онд улиран сонгогдсон ч, эрүүл мэндийн шалтгаанаар, өөрийн хүсэлтээр ажлаасаа чөлөөлөгдөх хүсэлт гаргасан юм. Харин түүний өөрийн хүсэлт гэдгийнх нь ард АН-д элсэж, Англид элчин сайдаар суух тохироо хийгдсэн гэх мэдээлэл дагаж байв.

Ер нь бол тэрээр төрийн өмчийн компанийн толгой дээр суучихаад хэрхэн луйвар хийдгийг бодитоор нь харуулсан хүн. Тиймдээ ч МАН-ыг угжиж байсан гол хандивлагчдын нэг тэрээр АН-ын үед ч энэ барилаараа явах гэж үзэж байгаа бололтой. Ямартай ч Эрдэнэтийн захирал байхдаа  экспортод гаргаж байгаа  зэс, молибдений баяжмалын хэмжээ болон үнийн мэдээлэл, тендерийн сонгон шалгаруулалтын талаарх мэдээллүүдийг нуун дарагдуулдаг байжээ. Жишээ дурдахад, 2010 онд “Жаст” компани  100 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий бараа бүтээгдэхүүн шахсаны ард мөнөөх л Ч.Ганзориг байсан гэдэг юм.

Тэгэхээр тэрбум тэрбумын шахааны бизнесээр Монголын тэрбумтнуудын нэг болсон байж болзошгүй Ч.Ганзоригийн хүү Г.Тэмүүлэн УИХ-ын гишүүн болчихвол чухам яг юу хийж гавих юм бол доо!

Б.Тамир

Эх сурвалж: Шуурхай.мн