Ипотекийн зээлтэй иргэд барьцааны байраа хураалгахаас аврагдаж байгааг төлөх хүү нь нэмэгдсэн мэтээр айлгах улс төрийн гаж тоглоом юм. Дэндүү эрсдэлтэй, иргэдийн эмзэг сэдвээр тоглосон энэ бүтэлгүй ажиллагааг яаралтай таслан зогсоох хэрэгтэй. Үндсэн хуулийн Цэцийн их суудлын хуралдаанаар энэ сарын 9-нд Үл хөдлөх хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн асуудлыг хэлэлцсэн. Ингээд дээрх хуулийн зарим зүйл заалт Үндсэн хуультай зөрчилдсөн гэж үзлээ.

Уг асуудлаас үүдэн өнгөрсөн пүрэв гариг /2015.12.10./-аас арилжааны банкны удирдлагууд хуралдаж шийдвэрт хүрсэн талаар Монголын банкны холбооны дарга О.Орхон: Монголын арилжааны банкуудад энэ бол маш халгаатай асуудал боллоо. Орон сууцны найман хувийн зээл ингээд хууль эрх зүйн орчингүй болж байгаа учир иргэдийг болон банкуудыг эрсдэлд оруулахгүйн тулд бид орон сууцны найман хувийн зээлийг Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэрээс үүдэн зогсоож байна. Энэ бол өнөөдрийг хүртэл олон хүний хөөцөлдөж хэрэгжүүлсэн ажлыг нурааж байна гэсэн үг. Банк өөрөө ч эрсдэлд орж байна гэжээ. Харин мөн өдөр ҮХЦ энэ талаар мэдэгдэл гаргахдаа “Цэцийн уг шийдвэр ипотекоор хангагдах шаардлагаа тэргүүн ээлжинд хангуулах барьцаалагчийн эрхийг хөндөөгүй. Мөн ипотекийн зүйл хэнд шилжсэнээс үл хамааран барьцааны зүйлийг дагалдан ипотекийн эрхээ хэрэгжүүлэх давуу эрх нь хуулийн дагуу барьцаалагчид хэвээр хадгалагдана. Иймд Үндсэн хуулийн Цэцийн дээрх шийдвэрээр орон сууцны 8 хувийн зээлийн хүүг 20 хувь болгосон, банк, санхүүгийн байгууллагын үйл ажиллагааг эрсдэлд оруулсан мэтээр буруу ташаа мэдээлэл тараагч этгээдүүд хууль бус үйлдлээ таслан зогсоохыг шаардаж байна” гэсэн юм.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Цэцийн 2015 оны 12 дугаар сарын 9-ний өдрийн Их суудлын хуралдаанаар Иргэний хууль болон Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хуулийн холбогдох заалт Үндсэн хуульд заасан өмчлөгчийн эрхийг зөрчсөн эсэх тухай маргааныг хянан шийдвэрлэсэн. Уг хуулиудын холбогдох заалтаар барьцаанд байгаа үл хөдлөх эд хөрөнгөө бусдад түрээслэх, хөлслөх, бусдын эзэмшилд шилжүүлэх, давхар барьцаалах тохиолдолд өмчлөгч иргэн үүрэг гүйцэтгүүлэгчээс буюу барьцаалагчаас заавал зөвшөөрөл авахаар зохицуулсан нь барьцаалагч этгээд тухайн хөрөнгийн хувьд өмчлөгчөөс илүү эрх эдлэх үр дагаврыг бий болгон өмчлөгчийн эрхийг үндэслэлгүйгээр хязгаарлах нөхцөлийг бүрдүүлж, иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогчдын эрх тэгш байдлын зарчимд халдсан, Үндсэн хуулиар тогтоосон өмчлөгчийн язгуур эрхийг дордуулсан байсныг хүчингүй болгосон билээ. Гэтэл Үндсэн хуулийн цэц банкны зээл, түүний хүүгийн талаар ямар ч асуудал хэлэлцэж шийдвэрлээгүй байхад зарим этгээд Үндсэн хуулийн цэцийн 2015 оны 12 дугаар сарын 9-ний өдрийн шийдвэрээрээ орон сууцны 8 хувийн зээлийн хүүг 20 хувь болгосон гэх мэтээр илт буруу ташаа мэдээлэл түгээж олон нийтэд буруу ойлголт төрүүлэн, иргэдийг төөрөгдөлд оруулж хууль бус үйлдэлд турхирч байгааг Үндсэн хуулийн Цэц анхааруулсан.

Ипотекийн зээл бол иргэдийн ч, банкны ч хувьд амин чухал асуудал. Үүгээр улс төрийн нам, хүчин тоглолт хийх нь дэндүү эрсдэлтэй юм. Ипотекийн зээлийн 20 хувиас найман хувийг иргэн, 12 хувийг арилжааны банкуудтай Засгийн газрын байгуулсан гэрээний дагуу төлөхөөр улсын төсөвт тусгадаг. Иргэдийн төлж буй найман хувийг эрсдэлд орсон тохиолдолд арилжааны банкууд тухайн орон сууцыг өөрийн мэдэлд шилжүүлдэг. Тэгэхээр иргэн А.Базар энэ талаар буюу, өөрөөр хэлбэл, 8 хувийн зээлийн барьцаанд байгаа орон сууцаа иргэн хүн бусдад түрээслэх, дамжуулан түрээслэхдээ заавал банк санхүүгийн байгууллагаас зөвшөөрөл авч буй нь иргэний хувийн өмчийн эрхэнд халдсан байна гэсэн агуулгатай гомдол гаргаж Цэц хүлээн аваад дунд болон их суудлын хуралдаанаараа эцсийн шийдвэрийг гаргачихлаа шүү дээ. Энэ нөхцөлд банк давуу эрхээ алдаж байгаадаа харамсаж банкны барьцаатай байсан хүмүүс аврагдаж байгаа нь хэнд ч тодорхой. Гэтэл энэ эрхээ алдахгүйн тулд зарим улстөрчтэй хуйвалдан бодит мэдээллийг мушгин гуйвуулж иргэдийн төлдөг 8 хувийг 20 хувь болгож нэмэгдүүлсэн мэтээр тайлбарлаж, улс төр хийж буй нь харамсалтай. Учир нь иргэдийн дийлэнх нь өнгөрсөн хугацаанд энэ талаар хангалттай мэдээлэлтэй болсон. Гэтэл мэдээлэлгүй хэсэг болон энэ талаар мэдээлэхдээ санаатайгаар гуйвуулан тайлбарлаж буйг улс төрийн явуургүй арга гэхээс өөрөөр юу гэх билээ.

Дашрамд дурьдахад, Монголбанкнаас мэдээлснээр 2015 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн байдлаар өмнө нь орон сууцны ипотекийн зээл авсан зээлдэгчдээс 837.8 тэрбум төгрөгийн зээлийг 8 хувийн хүүтэй зээлийн эх үүсвэрээр дахин санхүүжүүлэх хүсэлт банкуудад ирсэн байна. Үүнээс банкууд 19413 зээлдэгчийн нийт 581 тэрбум төгрөгийн ипотекийн зээлийг дахин санхүүжүүлж, 8 хувийн хүүтэй ипотекийн зээл рүү шилжүүлсэн байна. Түүнчлэн орон сууц шинээр худалдан авахыг хүссэн иргэдээс 2.2 их наяд төгрөгийн ипотекийн зээлийн өргөдөл банкуудад ирснээс 41055 иргэнд 2.2 их наяд төгрөгийн орон сууцны ипотекийн зээл шинээр олгохоор шийдвэрлэсэн байна. Мөн иргэн Б.Энхбаярын хүсэлтээр Цэцэд очоод байгаа газрын маргаан нь үүнээс тусдаа асуудал бөгөөд мөн л зээл авсан банкаар биш, шүүхээр маргаанаа шийдвэрлүүлэх ёстой гэсэн санааг нь иргэд дэмжиж буй юм. Барьцаанд байгаа эд хөрөнгийг нь хурааж авч үл маргах журмаар хураахын цаана бусармаг үйлдлүүд цөөнгүй гарсаар байтал шүүхээр шийдвэрлүүлэхээс татгалзаж буйн цаана их “но” байж мэднэ.

Ямартай ч ипотекийн 20 хувийн 12 хувийг нь арилжааны банктай Засгийн газар гэрээ байгуулсны дагуу төсөвт тусгаад эрсдэлгүй байх боломжоор хангаад байхад иргэдийн төлөх 8 хувийг шүүхээр шийдвэрлүүлэхээс татгалзаж шууд хурааж авах ашиг сонирхлыг нь Цэц цэгцэлж өглөө. Энэ нь барьцаатай иргэдээ аварч байгаа хэрэг гэдгийг ипотекийн зээлтэй иргэдэд зөвөөр ойлгуулах ёстой.

С.Зэндмэнэ

Zaluu.com