Ойрын хоёр өдөр Э.Бат-Үүл даргын өр тавин байж шинэчилсэн нийтийн тээврийн шинэчлэл нь бүр шавар шалбаагтай хутгалдаж хотын иргэдийн уур бухимдлыг дээд цэгт нь хүргэж байна. Өчигдөр өглөөнөөс хувийн хэвшлийн автобус компаниуд түр зогсолт хийсэн нь өнөөдрийг дамжин үргэлжилж байгаа юм. Автобус компаниудын ажил түр зогсолт хийх болсон шалтгаан нь ажилчид хоёр сарын цалингаа аваагүй, дээрээс нь түлшний мөнгөгүй болсон учир түр зогсолт хийсэн байна. Хамгийн ноцтой нь “Ухаалаг автобус” төслийг хэрэгжүүлэх явцад автобусанд суурилуулсан карт уншигч төхөөрөмжийн үндсэн үнэ нь 1800 ам.доллар байсан гэнэ. Гэтэл дээрх төслийг хэрэгжүүлэгч “Улаанбаатар смарт карт” компани нэг бүрийн үнэ дээр 3000 ам.доллар нэмж 4800 ам.доллараар суурилуулсан байх юм. Уг нь худалдааны цахим хуудас руу ороод судалж үзэхэд одоогийн суурилуулсан байгаа төхөөрөмжөөс хэд дахин илүү хүчин чадалтай төхөөрөмж 100-600 ам.долларын үнэтэй байна, хотын дарга аа. Хамгийн үнэтэй сүүлийн үеийнх нь 2000 ам.доллар байна. Нийслэлийн удирдлагуудын татвар төлөгчдийн мөнгөөр шинэчлэл хийж байгаа жинхэнэ дүр төрх нь энэ.

“Ухаалаг автобус” төслийг хэрэгжүүлж буй “Улаанбаатар смарт карт” компанийн ерөнхий захирал нь солонгос хүн байдаг ажээ. Захын нэг солонгос нөхөр монголд ирчихээд, хотын даргынх нь толгойг эргүүлж, хотын иргэдийг бухимдуулах шаардлага юу байв. Эсвэл хотын дарга солонгос нөхөртэй нийлж монголчуудаасаа “хусаад” байна уу.

“Ухаалаг автобус” төслийн хүрээнд 1024 автобусанд төхөөрөмж суулгасан. Нэг төхөөрөмж дээр нөгөө солонгос нөхөр 3000 ам.доллар нэмж заржээ гэж тооцъё. Тэгэхээр 3000 ам.долларыг 1024-өөр үржүүлбэл 3.072.000 ам.доллар болно. Энэ мөнгөн дүнг төгрөгт шилжүүлбэл 6.119.424.000 төгрөг болж байна. Бүхэл бүтэн зургаан тэрбум төгрөгийг хотын дарга маань солонгос түнштэйгээ нийлээд тоншчихсон байвал яах вэ… Хайран мөнгө… Энэхүү зургаан тэрбум төгрөгөөр 150 хүүхдийн багтаамжтай цэцэрлэг 10-ыг барьж болох байлаа. Эс бөгөөс иж бүрэн тоног төхөөрөмжтэй хүүхдийн эмнэлэг гурвыг босгож болох байв. Тэрхүү төхөөрөмжийн 4800 ам.долларыг 4.8 жилийн хугацаатай нийтийн тээвэр орлогоосоо 10 хувиа өгч төлнө. Арай л даварч байгаа юм биш үү, тэр солонгос нөхөр. Уг нь “Улаанбаатар смарт карт” компанитай өрсөлдсөн монгол залуу нэг төхөөрөмжөө 1.100.000 төгрөгөөр нийлүүлье гэсэн санал тавьсан юм билээ. Энэхүү төхөөрөмжийн мөнгөө автобус компаниудын олсон орлогоос нэг хувийг нь л авч барагдуулна гэсэн санал тавьсан ч хотын удирдлагад таалагдаагүй. Харин толгой нь эргэсэн удирдлагууд солонгос нөхрийн төслийг илүүд үзсэн юм.

Солонгос улсад үйлдвэрлэсэн мундаг төхөөрөмж гэж сурталчилаад байсан хар төхөөрөмжийг үнэн хэрэгтээ солонгос улсад үйлдвэрлээгүй. Цаашлаад Солонгос Улс ийм төрлийн төхөөрөмж үйлдвэрлэдэггүй, зөвхөн угсрах үйл ажиллагаа явуулдаг болж таарав. Ийм төрлийн төхөөрөмжийг БНХАУ, Австрали зэрэг улсад үйлдвэрлэдэг байна. Хятад улсад үйлдвэрлэсэн сүүлийн үеийн ухаалаг төхөөрөмж 100-600 ам.доллар. Харин Австрали улсад үйлдвэрлэсэн 2015 оны шинэ загвар нь 2000 ам.долларын үнэтэй байв. 2000 ам.долларын үнэтэй тэрхүү төхөөрөмж нь өөр дээрээ GPS-тэй, тасалбар хэвлэх боломжтой, товчхондоо бол өнөөдөр бидний хэрэглэж буй төхөөрөмжөөс хэд дахин илүү хүчин чадалтай байх юм.

Бодит байдал ийм л байна, Э.Бат-Үүл дарга аа. Австрали Улсад үйлдвэрлэгдсэн, орчин үеийн шийдэлтэй мундаг төхөөрөмжөө байг гэхэд монгол залуусаа яагаад дэмжиж болсонгүй вэ. Харь орны солонгос нөхрийн бизнесийг дэмжих шаардлага, шалтгаан юу байв. Ядаж байхад яр гэгчээр “Улаанбаатар смарт карт” компани чинь хувийн хэвшлийн автобус компаниудад өгөх мөнгөө дутуу өгөөд, асуудал үүсгээд байхад хотын дарга та яагаад чимээгүй суугаад байна вэ. Энэ бүх асуултын хариуг би хэнээс авах вэ. Энэ нийтийн тээврийн шинэчлэл чинь ер нь юу болоод байна аа, хотын дарга аа!

С.НЭМЭХ