УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-МАН-ын бүлгээс эдийн засаг тартагтаа тулж, улаан гэрэл аслаа хэмээн мэдэгдсэн. Гэвч эрх баригчдын зүгээс эдийн засаг хүндэрсэн асуудал байхгүй хэмээн тайлбарлаад байгаа. Та өмнө нь Сангийн сайд байсан хүн тодорхой тайлбарлаад өгөхгүй юу. Яг ямар нөхцөлд байгааг?

-Эдийн засаг муудаад байгаа талаар би биш ард түмэн ч, бодит нөхцөл байдал ч тун тодорхой хэлээд байна шүү дээ. Хүндэрсэн, хүндрээгүй гээд маргаад яах вэ дээ. Бо­дит байдлаас яаж хохирол багатай гарах вэ гэдгээ л бодох хэрэгтэй болоод байна. Сайн, сайхан байвал миний гавьяа, муу муухай бол чиний гай гэж яриад суугаад байж болохгүй.

Биднийг засгийн ажлаа өгөхөд 2.7 тэрбум ам.долларын валютын нөөцтэй, ханш нь тогтвортой, Хөгжлийн банкинд 580 сая ам.долларын бондын хөрөнгөтэй, эдийн засаг 17 орчим хувийн өссөлттэй, инфляц 10 орчим хувьтай, өргөн хэрэглээний болон бусад бараа бүтээгдэхүүний үнэ тогтвортой байсан гэдэгтэй хэн ч маргахгүй байх.

Дэлхийн томоохон хө­рөнгө оруулагчдыг, банк санхүү­гийнх­нийг эх орон руугаа та­таж чадсан. Оюу толгой, Таван толгой гээд дэлхийн хэмжээний төслүүдийг эхлүүлж чадсан. Хамгийн гол нь МАН, АН хоёр хамтарч ажиллаж том үр дүнд хүрсэн.

Яривал олон сайхан зүйл байна. Хамгийн харамсалтай нь хамтарч бүтээсэн сайхан бүх­нээ орвонгоор нь эргүүл­чихээд болж бүтэхгүй бүхэн Ардын намаас боллоо гээд байгаа нь хүн чанар, ёс жудаг гэдэг юм эрх баригчдад байна уу, үгүй юу гэж өөрөөс чинь асуумаар байна. Ардын нам муу байж. Тэгээд засаж, залруулаад сайхан болгоод байгаа нь яг хаана байгаа юм бэ. Дор хаяж байгаа нөхцөл байдалдаа үнэн зөв дүгнэлт өгөөд, алдсан алдаагаа ард түмэндээ хэлчих ёс зүйтэй болох байх нь Ардчилсан намын төлөвшилд хэрэгтэй баймаар юм.

-Эдийн засагт гарсан гал түймрийг МАН-ынхан төр, зас­гийн толгойд байхдаа өрд­­чихсөн гэж тайлбарлаад байгаа. Үнэхээр танай на­мын­хан тэдний хэлж байгаачлан ду­раа­раа дургиж, дунд чөм­гөөрөө жиргэж ирсэн хэрэг үү?

-Алдаа оноо аль, аль нь байсан. Биднийг авлигач, хул­гайч, адгийн хүмүүс байсан гэж ард түмэнд ойлгуулах гэж бүтэн хоёр жил их ч ажиллалаа, их ч хөрөнгө зарлаа. Хүрэх гэсэн зорилгодоо хүрсэн. Зас­гийн эрх барих боломжийг ард түм­нээсээ авсан. Одоо ажлаа хийх л хэрэгтэй баймаар. Гэ­тэл нөгөөх хар PR-аа улам гүнз­гий­рүүлээд элдвийн за­хиал­гатай нэвтрүүлэг хийх, нийтлэл би­чүүлэх нь лавш­раад байх шиг байна. Одоо жил гаруй хугацааны дараа хэнийгээ муулах юм бол.

Өнөөдрийн логикоос харах юм бол “Шудрага ёс” эвсэл, Иргэний зориг-ногоон намаа газар дор ортол муулах байх даа. Манай намыг ард түмнээ бэлэнчлэх сэтгэлгээнд хөтөлсөн, халамжийн улс болгосон энэ, тэр гээд элдвээр л гоочилдог. Бодит байдал дээр хэн нь эхэлж нэг сая төгрөг амалж, халамжийн гарааг эхлүүлсэн билээ. Өнгөрсөн түүхээ мартах ёсгүй юм шүү. Энэ улсын сайн, муу аль, аль нь МАН, АН-тай салшгүй холбоотой. Энэ бол маргашгүй үнэн. Өнөөдрийн хувьд бол намууд хэрээ, хэрээ­нийхээ харыг гайхна гэдэг л болоод байна.

-Байдал нэгэнт хүнд бай­гааг мэдэж, мэдэрсэн бол на­мууд хөлөө жийлцэх бус гарах гарцаа олвол сайнсан?

-Эв нэгдэл дутагдаж байна. Өнгөрсөн түүхээсээ сургамж авч, алдаа оноогоо дэнсэлж, хойшоогоо харж түүхийн муу, муухай бүхнийгээ нэгэндээ наах гэж хэмлэлцэж биш, урагш харж алдаан дээрээ су­ралцаж, эрүүл саруулаар өрсөлдөж, хийж бүтээснээрээ урал­дах ухааныг урьтал болгон ажилламаар байна.

-Уг нь улсын хөгжлийн нэгдсэн бодлогын тухай улс­төрчид бараг бүгдээрээ л ярьж байна. Гэсэн ч хөгжлийн бодлого боловсруулж, өсөн дэв­жих байтугай танай, ма­най намын үед гэсэн байр суу­ринаас хандан урагшлах бус нэг газраа л хий эргээд байх шиг харагдах юм. Төрийн үйл ажиллагаа уламжлалт чанараа алдсаны шинж үү?

-Таны асуулт чинь өөрөө хариулт нь байна. Өнөөдрийг хүртэл сонгуулиас согуулийн хооронд өөрчлөгддөггүй хөгжлийн концепцгүй явж ирлээ. Мөн төрийн ажлын залгамж чанар байхгүйн дээр одоо бүр төрийн мэргэшсэн алба, ажилтангүй боллоо. Энэ бүхэн чинь л бид хөгжиж, дэвшиж чадахгүй байгаагийн үндэс болооод байна гэхэд худлаа ярьсан болохгүй шүү. Тийм ч учраас хөгжлийн тодорхой бодлоготой болох талаар тог­тоолын төсөл манай намын бүлгээс өргөн барьсан.

-УИХ дахь МАН-ын бүлгээс “Эдийн засгийн хүндрэлээс га­рах арга зам” сэдэвт нээлт­тэй хэлэлцүүлэг зохион бай­гуул­сан. Гарах гарцаа олов уу?

-Хэлэлцүүлэг хийсэн. Эрх баригчид эдийн засгаа эрүүл­жүүлэх арга хайхгүй байгаа учраас бид санаачлан, анхны алхам болгож ийм арга хэм­жээг зохион байгуулсан.

Цаашид энэ арга хэмжээгээ өргөжүүлнэ. Зөв шийдэл олно доо. Олны хүч оломгүй далай гэдэг биз дээ. Саяын зөв­лөгөөнөөс нэлээд үнэтэй са­налууд гарсан. Ажил хэрэг бол­гох талаар анхаараасай гэж хэлье дээ.

-Зарим эдийн засагч төр бизнесийн салбарыханд өр­шөөл үзүүлэх хэрэгтэй гэдэг санал дэвшүүлээд байгаа. Энэ нь хэр зохистой алхам бэ?

-Өршөөл үзүүлэхийн өмнө бодлогоо зөв болгох ёстой гэж би боддог. Дахиад л бахь байд­­­­гаараа хэдэн жилийн да­раа өршөөлийн тухай яриад байдаг байж болохгүй шүү дээ. Бодлого гэдэгт би олон зүйлийг хамруулан ойлгож байна.

Банк, санхүү, хил гааль, тат­варын хийгээд бизнес эрх­лэх хууль эрх зүйн орчин, төрийн үйлчилгээ, төрийн да­рамт шахалт хүнд суртал, авлига хээл хахууль гээд засаж залруулах олон юм байна даа.

-Валютын ханшийн өсөлт эдийн засгийг улам бүр дор­дуулж байна. Энэ нь цаад утгаараа үнэ тогтворжуулах хөтөлбөртэй холбоотой юу?

-Манайд одоо валютын ханшийн хямрал болоод байна шүү дээ. Энэ нь санхүүгийн улмаас эдийн засгийн хям­ралд хүргэх аюултай. Үнэ тогт­воржуулах хөтөлбөртэй шууд холбоотой. Чи энэ асуултаа эдийн засгийн онол мэддэг хүмүүсээс сайн лавлаарай. Их тодорхой хэлж өгөх байх.

Эрх баригчид өнөөдөр болж байвал, маргааш хамаагүй гэсэн хо­ноцын сэтгэлээр эх орон, ард түмэндээ хандаж болохгүй.

-Засгийн газрын зүгээс энэ оны бүтээн байгуулалтад зориулж дахиад зээл авах тухай яриа байна. Хэрвээ нэмж зээл авбал эдийн засаг хэрхэх вэ?

-Төсвийн тогтвортой байд­лын тухай хуульд заа­сан га­даад зээл авах дээд хяз­гаар­таа тултал авсан. Бараг хэтэрсэн байх. Дахин зээл авбал бидэнд гадныхны итгэх итгэл улам сулрах аюултайгаас гадна ирээ­дүй хойчид төлөх өр нэ­мэг­дэж, ойрын ирээдүйд өрийн дарамтад улам гүнзгий живнэ шүү. Өрөнд тун болгоомжтой хандах ёстой.

-Энэ оны төсөвт ам.доллар төгрөгтэй харилцах харьцааг тогтоон барьж дийлэхгүй бай­саар байна. Ингэхээр эдийн засаг цаашид хэрхэх бол. Ханшийн өсөлтийг тогтоон ба­рих боломж бий юу?

-Төсөвтөө ам.долларын ханшийг 1386-гаар тооцсон. Эрх баригчид л мэдэх байх даа. Ханшийг тогтвортой ба­рихад хэцүү л болоод байгаа. Ханш өсөөд, эдийн засаг муу­даад байгаа шалтгааныг зөв тодорхойлох нэг ч алхам хийхгүй байна шүү дээ. Ийм байхад яаж эдийн засгаа сайжруулж, ханшаа тогт­вор­жуулах юм бэ.

Ж.Нарангэрэл

Эх сурвалж: