“Монголын богцны хоёр” бас “Үүцний хоёр” ч гэх Оюутолгой, Тавантолгойн баялгийн ард байсхийгээд л асуудал хөврөх юм. Гэхдээ асуудал ч яахав.

Хамгийн гол нь “Даарин дээр нь давс” гэгчээр хөл дээрээ зогсож ядаж буй “Эрдэнэс Тавантолгой” хэмээх энэ төрийн өмчит компанийг бүр дээш нь гаргахаа байлаа. Өнгөрсөн гуравдугаар сараас хойш “Эрдэнэс Тавантолгой нүүрсээ өмнөд хөрш рүү гаргаж, эдийн засагт овоо нэмэр болох нь уу” гэж олны магнай нь тэнийсэн.

Гэвч Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг өнгөрөгч баасан гарагт тус компанийг “Аль эрт дампуурчихсан байсан” гэж мэдэгдэв. Түүнээс сэтгүүлч “Эрдэнэс Тавантолгой” компани хоёр сая тонн нүүрс “Чалко”-д нийлүүлэхэд бэлэн байгаа ч тээвэрлэлтийг нь зогсоосон. Үүнийг дэлхийн зах зээлд нүүрсний үнэ унасантай холбон тайлбарлаж буй.

Тус компани дампуурлын ирмэгт ирсэн тул Засгийн газрын төвшинд асуудлыг шийдэхээс өөр аргагүй болсон гэж байна. Энэ талаар та юу гэх вэ” хэмээн асуухад “Эрдэнэс Тавантолгой” компани ер нь аль дээр л дампуурсан. Яагаад гэвэл нүүрсээ зах зээлд гаргаагүй байхдаа зараад иргэдэд 21 мянган төгрөг тараасан. Харин ч 350 сая ам.долларын өртэй байсныг 180 орчим сая ам.доллар болгож, багасгасан.

Хоёрдугаарт, өмнөх жил нь тус компани 2.5 сая тонн нүүрс гаргаж байсан бол энэ оны эхний долоон сарын байдлаар тийм хэмжээний нүүрс бэлтгээд байгаа” хэмээн хариулав. Харамсалтай хэрнээ хариуцлагагүй мэдэгдэл. Төрийн гурван өндөрлөгийн нэг, Засгийн газрын тэргүүн хүн “Эрдэнэс Тавантолгой” компани ер нь аль дээр л дампуурсан” гэж хэлэх нь хэр зохистой вэ. Өмнөх үеийн сайдууд шиг олны нүднээс далдуур “бүгж” байсныг бодвол Норовын Алтанхуяг Засгийн газрын хийж, бүтээж буй асуудлаар долоо хоног бүр иргэддээ мэдээлдэг болсон нь сайшаалтай.

Гэхдээ аливаад, тэр тусмаа олон нийтэд хэлэх хэлэхгүй үг гэж бас байдаг байх. Тэгж дампуурсан энэ тэр гэж хэлж байхын оронд өнөөдөр тус компанийн үйл ажиллагаа чухам ямар байгаа юм бэ. Бас төрийн өмчит эл компанийг сэргээх, хүчийг нь авахуулахын тулд Засгийн газрын төвшинд юу хийж, хийх гэж байгааг дуулгасан бол ард түмний хүсэн хүлээж байсан мэдээлэл байх байлаа. Түүний хэлсэн ярьсан нь хэт нэг талыг барьжээ.

Тухайн үед засгийн эрхийг барьж байсан МАН-ынхныг “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн дампууралд буруутгаж буй. Гэвч тэр үед АН үгээ хэлэх, бурууг зөвтгөх мундаг сөрөг хүчин байсан. Н.Алтанхуяг ч гэсэн Тавантолгойг барьцаалж хавтгайрсан халамжийг тараалцсан, хууль, журмыг нь батлалцсан нэгэн “Эрдэнэс Тавантолгой”-г дампууруулах гол ажлыг өөрөө хийлцчихээд одоо болохоор ард түмнээс нэмэх оноо авахын тулд “Эрдэнэс Тавантолгой аль хэдийнэ дампуурсан” гэж хэлж суух нь хэтэрхий хариуцлагагүй мэдэгдэл байна.

Өнөөдөр “Эрдэнэс Тавантолгой” ТӨХК нүүрсээ гаргахгүй, бас санхүү муутай байгаа нь үнэн. Ядаж байхад олон улсын зах зээл дээр нүүрсний үнэ өсөхгүй, гол хэрэглэгч Хятад улсын эдийн засгийн удаашрал гээд олон саад энэ компанийн өмнө тулгарч байна. Тэр ч үүднээс зарлагаа танахын тулд захирлуудынхаа тоог цөөлж, түрээсийн байраа хүртэл багасгасан. Мөн 14 хоногийн амралтаараа Улаанбаатар хотод онгоцоор нисэж ирдэг байсан ажилчдаа газраар явуулдаг болсныг уншигч та мэдэж буй.

Энэ төрийн өмчит компани, Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутагт орших Тавантолгойн ордын хар нүүрсний ачаар монголчууд бид сар бүр 21 мянган төгрөгийг нь авч идээд аль хэдийнэ дуусчихсан. Тус компани өнөөдөр хөрөнгө санхүү нь сайн, үйл ажиллагаа нь жигд байсан бол тэдний талаар хэн юу гэж хэлэх нь хамаагүй.

Хамгийн гол нь дээсэн дээр дэнжигнэж байгаа энэ үед элдвийн сөрөг утгатай мэдэгдлийг хийж буй нь цагаа олсонгүй. “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьд хэдийгээр Хятадын “Чалко” компаниас авсан 350 сая ам.долларын өрөнд унасан ч өчнөөн тендер зарлаж, чадахаараа л ажиллаж буйг хэн ч гэсэн харж байгаа. Ер нь аливаа зүйлийн муу тал нь нийгэмд хурдан тархдаг хойно Ерөнхий сайдын хэлсэн тэр үгнээс болж бидний горьдож буй хувьцааг маань байхгүй болгочих вий гэх болгоомжлол төрүүлэв.

Уг нь Засгийн газар энэ компанидаа зээл авч өгдөгсөн үү, яадагсан уу даруйхан шиг хөл дээр нь босгоод хувьцааг нь олон улсын зах зээл дээр гаргачихвал Монгол Улсын эдийн засгийг чирэх бас нэгэн зүтгүүр болох учиртай. Дээр дурьдсан “Хүний хөгжил сан”-д зориулж зээлж авсан 350 сая ам.долларын үлдэгдэл болох 170 сая ам.долларыг Тавантолгойн нүүрсээр энэ онд төлж дуусгах төлөвлөгөөтэй юм билээ. Магадгүй “Эрдэнэс Тавантолгой”-г аль дээр дампууруулсан гээд буй энэ их ам.доллараар дунд зэргийн боловсруулах үйлдвэр барьсан бол өнөөдөр бага ч гэсэн ашгаа өгөөд явж байх байсан юм бил үү.

Эцэст нь хэлэхэд “Эрдэнэс Тавантолгой” ТӨХК-ийг өмөөрсөндөө ч бус экспорт нь өнгөрсөн оныхоос 300 сая ам.доллар, хөрөнгө оруулалт нь 56 хувиар буурч гадаад худалдааны алдагдалд орчихсон Монгол Улсын эдийн засаг бүр дордчих вий. Түүнээс гадна Ерөнхий сайдын дээрх үгнээс болж Тавантолгойд хөрөнгө оруулахаар төлөвлөж байсан гадны бизнесмэнүүд гараа татчих вий.

Л.Баатархүү

/Улс төрийн тойм/