МҮАН-ын гишүүн, АНАТХ-ны ерөнхий зохицуулагч Г.Уянга УИХ-ын сонгуулийн 24 дүгээр тойрог болох Чингэлтэй дүүрэгт ялалт байгуулсан тухайгаа сонсоод удаагүй байхдаа “Шонхор суваг” телевизэд ярилцлага өгсөн юм.  Уг ярилцлагыг хүргэж байна.

-УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшиж ялалт байгуулна гэдэг амаргүй ажил. Тэр дун­даа эмэгтэй хүний хувьд хүндхэн даваа. Юуны түрүүнд танд баяр хүргэе?

-Баярлалаа. Надад итгэж, намайг сонгосон бүх хүнд талархаж байна.

-Санал хураалтын урьдчил­сан дүнгээр таныг Чингэлтэй дүүрэгт илт давуугаар ялалт байгуулсан тухай өн­гөрсөн пүрэв гарагийн шөнө мэдээлсэн. Гэтэл өнгөрсөн баа­сан гарагт УИХ дахь Ардчилсан намын бүлгийн дарга Ч.Сайхан­билэг мэдээлэл хийхдээ “Чингэлтэй дүүрэгт нэр дэвшсэн Г.Уянга ялагдсан” гэж мэдэгдэж байсан ч эцэст нь та ялалт байгууллаа. Ал­бан ёсны мэдээг сонсохын өмнө олон л зүйл бодогдсон байх даа?

-УИХ-ын гишүүн Ч.Сайханбилэг тойргийн хорооноос албан ёсны дүн гараагүй бай­хад дээрх мэдээллийг хийсэн.

Тухайн үед би гайхаж байсан ч тайван байсан. Учир нь Чингэлтэй дүүрэг 44 хэсгийн хороотой. Ту­хайн үед 41 хэсгийн хорооны мэдээллээр би илт давуу ялалт байгуулж байсан мэдээлэл ирүүлсэн байсан. Тиймээс нөгөө хэсгийн хороодын дүн яаж ч гарлаа гэсэн би ялах нь тодорхой болсон байсан. Гэхдээ би УИХ-ын гишүүн Ч.Сайханбилэгийн хийсэн мэдээллийг сонсоод тойргийн хороондоо очиж нарийн бичгийн дар­гатай нь уулзах гэтэл эзгүй байсан. Энэ мэтчилэн санал хураалтын дүн гарахаас өмнө худлаа, үнэн мэдээлэл цацаж байсан ч эцсийн дүн шударга гарсанд баяртай байна.

-Санал хураалтын албан ёс­ны мэдээлэл гарахаас өмнө “Чингэл­тэй дүүргийн хэсгийн хороодод саналын хуудас тоолох машин эвдэрснээс болоод санал тоолох ажиллагаа удааширсан” гэх мэдээллийг өгч байсан. Үнэхээр тийм тохиолдол гарсан юм уу?

-Тийм асуудал мэр сэр гарсан юм билээ. Гэхдээ санал тоолох үйл ажиллагааг хөнгөвчлөхийн тулд Чингэлтэй дүүрэгт нэг хэсгийн хороонд 3000-аас илүү сонгогч санал өгөх боломжгүй гэж 44 хэсгийн хороо байгуулсан. Өмнө нь ингэж санал тоолох үйл ажиллагааг хөнгөвчилсөн тохиолдол гарч байгаагүй. Тиймээс урьд урьд жилүүдийн сонгуулийн үеэс илүү хурдан саналын хуудсыг тоолох боломж энэ жил бүрдсэн гэсэн үг. Гэтэл бодит байдал дээр тэгээгүй. Өмнө нь санал хураалтаа 22.00 цагт дуусгаад саналын хуудсыг гараар тоолдог байсан. Гэхдээ л бараг хоёр цагийн дараа гэхэд урьдчилсан дүнгээр бүх зүйл тодорхой болдог байсан шүү дээ. Гэтэл энэ удаа санал тоолох автомат машин хэрэглэж, санал хураалтыг 20.00 цагт дуусгасан атлаа 24 цагийн дараа гэхэд урьдчилсан дүнг нь ч гаргаагүй байсан. Энэ нь нэлээд эргэлзээ төрүүлсэн шүү. Ер нь бид сонгуулиа явуулж чадахаа больчихсон юм биш байгаа гэдэг айдас надад төрсөн.

-Сонгуулийн ерөнхий хороо­ноос албан ёсны дүн гаргах гэж нэлээд удсан. Эрх баригч намууд урьчилсан дүнг үгүйсгэж, Сонгуулийн ерөнхий хорооны дүнд нөлөөлөх гэж оролдсон зэрэг үйлдлүүд гарсан. Энэ бүхнээс ард түмний сонголтыг эрх баригчид хүндлэхгүй байгаа дүр зураг харагдаж байна. Ард түмэн ч энэ бүхнийг эсэргүүцэн “Г.Уянга ялах юм бол шударга сонгууль боллоо гэж үзнэ” гэсэн байр суурийг илэрхийлж байгаа нь танд ямар санагдаж байсан бэ?

-Би ч гэсэн өмнө нь сонгууль мөнгөөр болдог. Мөнгөтэй хүн л сонгуульд ялдаг гэж боддог байлаа. Гэхдээ энэ удаа олон түмний төлөө ажилласан хүн мөнгөгүй ч гэсэн сонгууль хийж болдо, гайхалтай ялалт байгуулж чаддагийг харуулж чадлаа гэж бодож байна. Ер нь ард түмнийхээ төлөө хийх зүйлтэй хүмүүс сонгогдсон  шударга сонгууль болсон гэж бодож байна. Олон ч хүн “Энэ сонгууль шударга болсны баталгаа нь чиний ялалт юм” гэж хэлсэн нь үүнийг батлах байх. Намайг ялалт байгуулаагүй гэдэг мэдээллийг сонсоод над руу олон хүн хөдөө орон нутгаас утасдаж, сонгууль шударга бус болох гээд байна гэж сануулж байсан. Энэ нь иргэд сонголтдоо ихээхэн анхаарал тавьдаг болсны нэг жишээ юм болов уу. Мөн албан ёсны мэдээлэл гарсны дараа над руу олон хүн утасдаж баяр хүргэсэн. Гэхдээ би ялах эсэх нь ганцхан миний асуудал биш Монголд шударга ёс ялах уу гэдгийг шийдэх асуудал байсан.

-Сонгуулийн үр дүнг харж байхад аль нэг нам Засгийн газ­рыг дангаараа байгуулж чада-хааргүй болчихлоо. Засгийн газар байгуулах тухай яриа Ардчилсан нам, Ардын нам, МАХН, МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийн хоо­ронд өрнөх нь. Ер нь үе үеийн парламентад бүлэг байгуулах боломжгүй гишүүд аль нэг том намд урвадаг, улс төрийн тохироо хэлэлцээрт их автдаг байсан. Энэ бүхнээс үндэслээд асуухад та бүхэн цаашид хэрхэх төлөвлөгөөтэй байгаа вэ?

-Ардчилсан нам Засгийн газраа байгуулахын тулд аль нэг намд хамтран ажиллах санал тавих нөхцөл байдал үүсчихлээ. Яг ийм нөхцөлд яах вэ гэдэг асуудлыг бид бодож амжаагүй байна. Цаашид ийм бодлого бодож хариу өгөх шаардлага гарч байна. Ер нь бид 22 жил нэг нь засгийн эрх барьж, нөгөө нь сөрөг хүчин болж хийснийгээ үгүйсгэж, хийх гэж байгаа ажилд нь хаалт хийх замаар ажиллаж ирсэн. Тиймээс энэ бүхнийг өөрчлөх ёс­той байх гэсэн бодолтой явдаг юм. Засгийн газар байгуулна гэдэг бол аль нэг намын эрх ашиг биш Монгол түмний ирээдүйг хаашаа эргүүлэхийг шийдэх асуудал. Тиймээс сайн бодох ёстой. Олон хүн Ардчилсан нам, “Шударга ёс” эвсэл хамтарсан Засгийн газар байгуулах байх гэсэн бодолтой байгаа юм билээ. Гэхдээ энэ асуултад хариулт өгөх цаг хараахан болоогүй байна.

-Таны хувьд Ардчилсан намын гишүүн байсан. Сүүлд МҮАН-д элсэж, Амлалт нэхэх ард түмний холбооны ерөнхий зохицуулагчаар ажилласан. Ингэхэд улс төрийн үйл явцад идэвхитэй оролцоод хэдэн жил болчихов оо?

-Ардчилсан намтай хамтарч ажилласан үеэс эхлээд тоолох юм бол яг 12 жил болж байгаа юм байна. Би хувьдаа өөрийгөө монголчуудын эрх ашгийн төлөө хэнтэй ч ярилцаж, эв зүйгээ олж чаддаг давуу талтай юм болов уу гэж боддог. Ийм л замаар ажиллаж ирсэн.

-Таныг Ардчилсан намтай хам­тарч ажиллаж байсан учир асуух нэг асуулт байна. Хэрэв Ардчилсан намынхан танд Засгийн газарт орж ажиллах хүсэлт тавибал тэрхүү саналыг нь хүлээж авах уу. Одоо иргэдийн улс төрийн боловсрол харьцангуй өндөр бол­сон учир хамтарч, эвсэхийг ойл­годог болсон байна шүү дээ?

-Миний хувьд ийм саналыг хүлээж авахгүй л болов уу гэж бодож байна. Учир нь надад өөрийн гэсэн бодол байна. Ард түмний маань захиас бий. Эцэст нь олон түмний эрх ашигт нийцсэн шийдвэрийг л гаргана. Иргэд төрөөс хариуцлагатай байхыг хүсэж байгаа нь хэн гэдэг нэр дэвшигчдийг сонгосноор нь харагдаж байна гэж бодож байгаа. Тухайлбал, МҮЭХ-ны ерөнхийлөгч С.Ганбаатар, Амлалт нэхэх ард түмний холбооны тэргүүн С.Батцогт, Ардчилсан намаас Ж.Батзандан ялалт байгууллаа. Бид аль намд байх нь хамаагүй, шинэчлэлийн төлөө хамтарч ажиллаж чадна байх гэж бодож байгаа шүү.

-МАХН, МҮАН хоёр эвссэнээр хүмүүс өөрийг тань МАХН-ын гишүүн гэж андуурах тохиолдол их гаргаж байгаа. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-МАХН, МҮАН хамтарч “Шу­дарга ёс” эвсэл байгуулснаас болоод ингэж андуурах хүн их гарч байгаа нь үнэн. Тийм бодолтой байгаа хүмүүст хандаад би бол МАҮН-ын гишүүн. Түүнээс биш МАХН-ын гишүүн биш гэж энэ дашрамд хэлмээр байна.

-Таны хувьд Н.Энхбаяр гэдэг хүнтэй урьд нь үзэл бодол таардаггүй байсан. Харин танай нам МАХН-тай үзэл бодол нэгдсэний үр дүнд л эвссэн. Таныг намынхаа бодлогыг хүндэтгэхээс өөр аргагүйд хүрсэн байх гэж боддог юм. Та үүнд ямар хариулт өгөх вэ?

-Монголын өнөөгийн нөхцөл байдлыг хараад задралаас илүү эвлэрэл хэрэгтэй гэж боддог хү-мүүсийн нэг нь би. Олон хүн надаас энэ талаар асууж байсан. Тэд Н.Энхбаяр гэдэг хүнийг зөвхөн хувь хүн гэдэг талаас нь хараад байх шиг санагддаг юм. Өнөөдөр эрх баригчид гадныхантай нийлээд байгалийн баялгаа идэж дуусгаж байна. Үүний эсрэг би ямар ч хүнтэй нэгдэнэ. Ямарваа хүнийг хувь хүн гэж харахаасаа илүүтэй өөрсдийн эрх ашгаа харан нэгдэх хэрэгтэй. Миний үзэл бодолтой ижилхэн байр суурьтай хэнтэй ч хамаагүй би нэгдэж чадна. Баялгийн тэгш хуваарилалтыг бий болгох, эдийн засгийн алуурчдаас эх орноо аврахын хажууд Н.Энхбаяр, Г.Уянга хоёр нэгдэж байна гэдэг яриа бол өчүүхэн асуудал юм л даа. Би асуудлыг энэ талаас нь л хардаг. Энэ эрх ашгийн төлөө бол би өнөөдөр шүүмжлүүлээд байгаа Ц.Нямдорж, С.Батболд зэрэг улстөрчидтэй ч нэгдэж чадна. Өнөөдөр энэ хүн хэн бэ гэдэг нь биш, ямар үзэл бодолтой хүн бэ гэдэг нь л чухал. Түүнээс биш би ийм хүн гээд буруу хараад суугаад байх юм бол тамын тогооны үлгэр шиг л зүйл бий болно шүү дээ. Нийтийн эрх ашгийн төлөө нэгдэж чадахгүй бол ямар улстөрч байх юм бэ.

-2012-2016 оны парламентад цөөнгүй эмэгтэй гишүүн гарч ирлээ. Ер нь энэ жил эмэг­тэй­чүүдийг сонгоё гэдэг уриалга ч түлхүү явсны үр дүн гарсан гэж бодож байна. Таны хувьд?

-Харьцангуй олон эмэгтэй сон­гогдож байгаа нь нийгмийн захиалга байсан гэж бодож байгаа. Аль нэг нам, хүчин, фракциас шалтгаалалгүй эмэгтэйчүүд нэгдээд хийх ажил асар их хуримтлагдсан байгаа.Эмэг­тэйчүүд, ээжүүдээс хүсэн хүлээж байгаа ажлыг хамтарч хийж чадах эмэгтэйчүүд энэ удаагийн УИХ-д сонгогдсон гэж бодож байгаа учир бид хийж чадна. Олон хүн надад “Чи зорилгодоо хүрлээ” гэж хэлж байгаа ч би хувьдаа их хариуцлагыг дагаж миний хийх гэж байгаа ажил одоо л эхэлж байна гэж бодож байгаа.

-Чингэлтэй дүүрэгт таны сур­талчилгааны самбар ганцхан байсныг би санаж байна. Гэтэл өрсөлдөгч нар тань сурталчилгаа гэдгийг жинхэнэ утгаар нь хийсэн гэж ойлгож байгаа. Гэхдээ та ялж чадлаа шүү дээ?

-Үнэхээр тийм. Миний сурталчилгааны самбар цөөхөн байсан. Төвийн дүүрэгт нэг байсан. Чингэлтэйн дунд нэг байсан. Намайг мөнгөгүйг мэддэг, дэмждэг хүмүүс надад дөрвөн самбар хандивласан. Хэрэв би тэрхүү самбаруудад төлбөр төл­сөн бол бас л дор хаяж 10-20 сая төгрөг хэрэгтэй болох байсан. Гэхдээ тууштай зүтгэлийн хариуд олон түмэн итгэл хүлээлгэлээ. Олон сайхан дэмжигчдийнхээ итгэлийг хүлээсэндээ баяртай байна. Хүн бүр намайг маш их дэмжиж бай­гаа нь заримдаа аймаар ч юм шиг санагддаг. Гэхдээ би тэдний итгэлийг ал-дахгүй.

-Ярилцсанд баярлалаа. Танд амжилт хүсье.

Р.Сарангоо