Өвлийн өвгөнийг эндүүрээд надад бэлэг өгөөсэй гэж бодоход өгдөггүй гэж гомдоллодог хүүхэд байдаг. Харин бурхан эндүүрч нэг хүнд илүүдсэн их бэлэг өгчихдөг бололтой. Тэдний тоонд Д.Баттөр гэх эрхэм яг орно. Социализмын үеэс панз үсэргэсэн энэ эрхэм эдүгээ “Жигүүр гранд” хэмээх нүсэр том вант улсын хаан бөгөөд Монгол улсын Гавьяат барилгачин алдар цолтой. Бас хөгжмийн зохиолч. Шүлгээ хүртэл өөрөө биччихнэ. Зурах л одоо түүнд дутдаг гэсэн яриа байдаг. Зуугийн талыг хэвийсэн ноён Баттөрд мөнгө байна, авьяас байна, алдар байна, дутуу юм алга. Магадгүй зарим зүйлээрээ түүнд оногдсон зүйл нь илүүддэг болов уу гэмээр. Эрчүүд баяжиж “од” болохоороо эхнэрээ шинэчилдэг бичигдээгүй хууль бий. Түүнийг хэрэгжүүлэгчдийн нэг нь ноён Д.Баттөр ажээ. Гучин жил ханилсан түүний анхны гэргийг Н.Эрдэнэтунгалаг гэх бөгөөд авааль нөхөртөө Золбоо, Халиунаа хэмээх хоёр охин бэлэглэжээ. Тэгтэл ноён Баттөрд бас өөр эхнэр, бас өөр хоёр хүүхэд байдаг гэнэ. Монголд хоёр эхнэртэй байх хууль үйлчилдэггүй боловч ховсчин С.Хүрэлбаатар эмчийн “Монголын эрчүүдийг хоёр эхнэртэй байхыг зөвшөөрсөн хууль батлах хэрэгтэй” гэснийг аанай хэрэгжүүлсэн хүний тоонд Д.Баттөр эрхэм багтана. Мөнгөтэй хүн лаагаа иднэ үү, луувангаа иднэ үү, хамаагүйн үлгэрээр “Жигүүр гранд” хэмээх вант улсын эзэн их, бага хоёр хатантай болсныг гайхах ч хэрэггүй.

Түүний бага хатан нь Онон хэмээх оргилуун нэртэй халуун бүсгүй байх агаад дөнгөж гучин насны босго давсан ч өөрийнхөө эцэг шиг насны нөхөртөө хоёр үрийг нь бэлэглэж амжсан байна. Дэлхийн баячууд дотор авгай хүүхэнтэй холбогдоогүй эрчүүд ер нь л байхгүй боловч Д.Баттөр шиг ийнхүү хоёр эхнэрийн хооронд чөлөөтэй гүйдэг нь цөөн тодорчээ. Сайтар бус ч чих дэлссэнээр сонссоноо дуулгахад их, бага хоёр эхнэр нь хоорондоо тийм чиг таарамжтай биш бололтой. Ялангуяа Д.Баттөрийн том болсон охид аавынхаа залуу эхнэртэй дотно бусаар үл барам нэлээдгүй хурцадмал харьцаатай гэх яриа дуулддаг.

Нэгэн цагт “Жигүүр гранд” хэмээх энэ нүсэр том вант улсыг анхны авгайнхаа хоёр охинд өгөх үү, бага эхнэрээсээ төрсөн хоёр хүүхдэдээ өвлүүлэх үү эсвэл хоёр бүү хэл дөрөв хуваах уу гэсэн асуудал босч ирэх магадлалтай юм. Бизнест хөл тавьж эхний мөнгөн хуримтлалаа олохоос нь авахуулаад өдийг хүртэл хөгжүүлэхэд анхны эхнэрийн хувь нэмэр асар их нь гарцаагүй. Охидынх нь тус ч бас буй. Харин замын дундаас байтугай вант улсын эзэн болсон хойно нь гарч ирсэн бага эхнэрийнх нь юу бүтээсэн нь тодорхойгүй гэж шивэр авир ярилцах чимээ мундашгүй. Ямартаа ч ноён Д.Баттөрийн санааг зовоох зүйл нэг л өдөр гарцаагүй тулгарна. Тэр цагт Эрдэнэтунгалаг ба том охид, Онон ба бага хүүхдүүд гэсэн хоёр талыг хэрхэн холбох эсвэл ерөөсөө хөлсөө гоожуулж, толгойгоо зовоож босгосон вант улсаа хоёр хувааж өгчихөөд санаа амгалан амьдаръя гэхэд өөрийгөө бас хоёр хуваах уу гэдэг асуудал босно. Ямар сайндаа Д.Баттөр боссыг сүүлийн үеэс лам бөө, сүм хийдээр гүйдэлтэй болсон гэх яриа дуулдаж буй. Лав л шинэ хийд сүм босгох гээгүй бололтой. Гэхдээ түүний цаана ирээдүйн хувь заяаныхаа эргэлтийг зохицуулж, шийдүүлэх арга замыг тэндээс хайж буй гэсэн таамаглал ортой байж болзошгүй. Гэвч энэ нь хоёр эхнэртэй хүн бүхний өмнө тулгардаг зовлон байх л даа. Харин эхний шанг халхын хөрөнгөтнүүдээс Д.Баттөр л татах бололтой байна. Одоогоос хориод жилийн өмнө УБХ-ын гишүүн Ганболд гэж хүн “Хоёр эхнэртэй байх хууль” санаачлахад олон дэмжсэн гэдэг.

Өнөөдөр УИХ дээр ийм санал яригдаагүй боловч энэ санааг дэмжигчид хангалттай байдаг тухай мэр сэр яриа чих дэлсдэг. Хэрэв энэ санал дэмжигдээд хууль батлагдвал Д.Баттөр шиг олон эрийн асуудал арай шийдвэрлэхэд дөхөм болох буй за. Өмчийн асуудал цаг ямагт хүн төрөлхтөний шүдний өвчин болж байсан, болсоор ч байгаа. Ядаж л хоёр эхнэртэй байх хууль гарчихвал их, багын хоорондох хэрүүл дажин арай намжина. Чингис хаанаас эхлээд Монголын их, бага хаад энэ асуудлыг хөөрхөн зохицуулчихаж байсан билээ. Магадгүй, нэг л өдөр Монголд хоёр нөхөртэй баян хүүхнүүдийн сүрэг бас гараад ирэх байх даа.
Г.Амгалан (www.wikimon.mn)