Бидний амьдралын нахиа, баяр баясал бол мэдээж хүүхэд. Гэрэлт ирээдүй болох энэ л бяцхан үрсээ эцэг эхчүүд хамгийн түрүүн эрдэм боловсролтой, оюунлаг, хүнлэг хүн болоосой гэж л хүсдэг шүү дээ.

Харин хүүхдийн хүмүүжил төлөвшилд нөлөөлж хүнлэг, оюунлаг болоход нь тусалдаг гол хүчин зүйл нь ном хэмээх аугаа ертөнц билээ. Тиймээс энэ удаа миний бие хүүхдийн ном бүтээл, хүүхдийн зохиолын талаарх асуудлыг хөндөхөөр шийдлээ. Ингээд номын дэлгүүрүүдийг зорьсон юм. Номын дэлгүүрүүдэд хүүхдийн номын тасаг гэж байх агаад  өнгө будаг хосолсон олон төрлийн ном өрөөстэй үзэгдэнэ.

Өнгөц харах юм бол, хүүхдийн зохиол бүтээл ямар их юм бэ гэж уулга алдмаар. Гэвч сөхөөд үзэхээр нас сэтгэхүйн онцлогт тохирсон, танин мэдэхүйн чанартай, ач холбогдолтой ном, монгол зохиолчдын зохиол тун бага байх аж. Дийлэнх хувийг нь гадны уран зохиол, монгол ардын үлгэр эзэлж байна. Гэхдээ гадны уран зохиолуудын орчуулга бидний хэлдгээр модон учир уншихад хэцүү бөгөөд монгол үлгэрийн үг хэллэг өнөөгийн нийгэмтэй нийцээгүй, ямар гэдгийг уншигч олон хэлүүлэлтгүй мэднэ биз ээ.

Харин нэг хэсэгтээ шуугиан дэгдээсэн “Мүүн”-ий буянаар сурах бичиг, хүүхдийн номын агуулгын тухай асуудал хөндөгдсөн билээ. Үүний үр дүнд сурах бичиг, хүүхдийн номын талаар багагүй шүүмж, нийтлэл гарч, ШӨХТГ 253 ширхэг номын агуулгыг шалгасан юм. Гэтэл үүнээс ердөө л 32 ширхгийг нь зөрчилтэй хэмээн үзэж түр хураан авсан бөгөөд зөвхөн 4 ширхэг номыг онц зөрчилтэй хэмээн лангуун дээрээс татжээ.

Тэгэхээр бусдыг нь багахан зөрчилтэй гээд арга хэмжээ авалгүй үлдээсэн хэрэг үү. Ажлыг эхлүүлсэн нь сайшаалтай хэдий ч хоёрын хооронд ийн хөдлөөд юу хийнэ. Бүхэл бүтэн яамнаас гаргадаг сурах бичгүүд нь алдаатай байсаар атал /http://news.gogo.mn/r/181671, http://www.shuurhai.mn/108339 / 300-аад номоос 3-хан нь л боломгүй агуулгатай байна гэж үү дээ.

Орчин үеийн хүүхдийн зохиолын асуудал

Орчин үед хүүхдийн зохиол ялангуяа бага насныханд зориулсан зохиол үнэхээр хомс байна. Үүний цаад учрыг нарийн мэдэхгүй ч уулзаж учирсан зохиолчдын яриа, ажлын туршлага дээрээ үндэслэн “хүүхдийн зохиол бичээд ашиггүй, хүүхдийн зохиол бол доод түвшний зүйл” гэх хандлагаас болсон болов уу хэмээх таамаглал дэвшүүлэхэд хүрээд байна.

Тийм ч учраас багш нар өөрөө ч учрыг нь олохгүй шүлгэнцэрийг хүүхдүүдээр цээжлүүлэх гэж хүчилж сууна. Аргаа барсан зарим нь өөрсдөө шүлэг зохиол оролдох болжээ.

Атмаан туулай 

/Уг шүлгийг Дундговь аймгийн нэгэн цэцэрлэгийн багш зохиожээ. Нэгэнтээ хоосон орон зайг нөхвөрлөх гэсэн багш нарын буруу биш учраас энд нэр хаягийг нь тодорхой дурдсаны хэрэггүй болов уу. Жишээ болгон олон шүлэг тавьж болохоор байгаа ч олонд танигдсанаар нь ганц энэ шүлгийг авлаа/

Сайшаалтай хэдий ч архи дарс, алаан хядаан, томчуудын кино оруулчихвал хүүхдийн сонирхлыг татна гэж муйхарлан бодсон уу аль эсвэл жигшүүлж цээрлүүлэх гээд сурталчилсан аястай юм биччихсэн үү, бүү мэд.

Манай цөөн хэдэн зохиолч нар хүртэл ийм утга агуулга бүхий, хүүхдийн зохиол гэхэд хүнд үгтэй, томчуудын онигоо шиг зүйл бичдэг болчхоод байхад арга ч үгүй юм аа даа. Жишээ нь:

Ховч 

Тогмид, багш аа өчигдөр
Томчуудын кино үзсэн.
Худлаа гэвэл түүний ард
Хулан бид хоёр сууж байсан

Зоригтой туулай 

Ойн эзний тавагтай шөлийг
Огтор туулай уучихжээ
Баавгай ирэхийн бараанаар
Баярын ширээнээс зугтжээ
Давхиж давхиж гэртээ ирээд
Дан хийтэл хаалгаа түгжээд
“Би уусан яадаг юм бэ” гэж
Байдаг чадлаараа хашхирчээ

/Эдгээр шүлгийг О.Сундуй зохиосон бөгөөд “Ховч” шүлэг нь 2009 оны, “Зоригтой туулай” шүлэг нь одоогийн 2-р ангийн монгол хэлний сурах бичигт бий. Огтор гэсэн үг байхгүй учир оготор буюу намхан гэсэн утгаар нь хэлсэн болов уу. Дээрх 2 шүлэг хоёул хүүхдэд зөв үлгэр үзүүлнэ гэдэг эргэлзээтэй байгаа биз./

Ээж ээ би ямаачин болъё 

Ямаачин болоод ноолуурыг нь самная
Самнасан ноолуураар утас ээрье
Ээрсэн утсаараа цамц нэхье
Нэхсэн цамцаа дүүдээ өмсгөе
Дүү минь тэгээд надад баярлана
Баярласан сэтгэл нь амьдрал буцалгана.

/Ц.Бадамжунай зохиосон ба хүүхэд цээжлэхэд хүнд үгтэй, “амьдрал буцалгана” гэж юу хэлээд байгааг ойлгоход бэрх/ 

Монголын хүүхдийн  зохиолчид, эцэг эхчүүд, багш нарын гаргадаг гол алдаа нь ерөөсөө л хүүхэд гэдэг ухагдахуунаа зөв тодорхойлж чаддаггүйд байгаа юм. Хүүхэд томчуудын доор орших ертөнц биш, зэргэлдээ орших өөр нэг өвөрмөц ертөнц гэдгийг л ойлгох хэрэгтэй. Энэ санааг Оросын сэтгэлзүйч Л.С.Выготский “Хүүхэд бол томчуудаас бага юм мэдэж, бага юм хийж чаддаг том хүний “жижгэрүүлсэн” хувилбар огтоос биш. Хүүхэд бол мөн чанарын хувьд томчуудаас ялгаатай өөрийн гэсэн орон зай, сэтгэхүйг агуулсан хүн юм” хэмээн онол, үзэл баримтлалдаа хэдийнээ тусгачихсан байдаг. Тиймээс хүүхдийн зохиол бичиж байгаа хүн хүүхдийн өмнөөс таамаглан бодох явдал байж болохгүй. Дээрээс нь хэдэн настай хүүхдэд зориулан бичиж байгаагаа бодолцох хэрэгтэй.

Түүнээс биш хүүхэд гэсэн ерөнхий нэрийн дор бичих ёсгүй. 3 настай хүүхэд болон 13 настай хүүхдийн хооронд асар их ялгаа бий шүү дээ.  Хүүхдийн тухай өгүүлээд, дээрээс нь “бөмбөөлэй бумбаалай, цондоолой цүндээлэй” гэх мэтийн нялуун үг оруулчихвал хүүхдийн зохиол болчихдог юм биш ээ.

Эцэст нь, хүүхдүүд яагаад монгол үлгэр гэхээсээ илүүтэй “Алтан загасны үлгэр”, “Манжингийн үлгэр” Андерсен, Гримм, Маршакийн үлгэрүүдэд илүү дуртай байна вэ?, юуны учир “Алиса гайхамшгийн оронд”, “Питер Пен”, “Урт оймст Пиппи” “Нууц цэцэрлэг” зэрэг гадны зохиолуудад дурлаад байна вэ? Үүн дээр хүүхдийн зохиолч, холбогдох удирдлагууд анхаарлаа хандуулж, монгол хүүхдийн онцлог, мөн чанарт тулгуурласан жинхэнэ монгол хүүхдийн зохиол гаргах зайлшгүй эрэлт хэрэгцээ байгааг  анхаарууштай.

Утга зохиол судлаач Б.Батцэцэг