Олимпийн тэнгэрт Монголынхоо төрийн далбааг анхлан мандуулж түмэн олныхоо магнайг тэнийлгэсэн Н.Түвшинбаяр аварга УИХ-ын сонгуульд нэр дэвшихээр болсон билээ. Тэрчлэн улстөрд орох болсон шийдвэр нь харьцангуй гэнэтийн учраас аваргын үгийг нэг сайхан сонсон юмсан гэсэн хүлээлт Монголчуудын дунд байсан. Тиймээс ч  Олимпийн аварга Н.Түвшинбаяр C1 телевизийн “Цензургүй яриа” нэвтрүүлэгт зочноор уригдан оролцож, яриа дэлгэсэн нь хэн хүний анхаарлыг татаж байгаа. Тэгвэл фэйсбүүк дэх Спортын хорхойтнууд  хуудаснаа Н.Түвшинбаяр аваргын тус нэвтрүүлэгт өгсөн яриаг тоймлон буулгасан байна. Ингээд аваргын ярианаас ишлэн хүргэж байна.

Н.Түвшинбаяр: Өөрийн гэсэн төрийн дуулалтай, төрийн далбаатай тэр хүн л хамгийн баян

– Улс төрд орох болсон шалтгааны тухайд:

“Улстөрд орох шалтгаан маань Баянгол зочид буудлын өмнө болсон асуудлаас л эхэлсэн. Тэр явдлын дараагаар улс орон яагаад ийм болж байгааг анхаарах цаг болсон шиг санагдсан. Өнөөдрийн улс төрийн байдал бол Монгол улсын зарж байна шүү, яг үнэндээ. Таван толгойн асуудлыг зогсоосноос болж барьж хорих асуудал эхэлсэн юм билээ л дээ. Монгол улс дахь баялагийг бүгдийг нь аваад явахаар гэрээ хийчихсэн байсан юм билээ. Тэгэхээр ерөөсөө л Монгол улсаа зарж байна. Улс төрд ийм хүмүүс байгаа юм бол энэ хүмүүсийн эсрэг зогсоод, Тулга ерөнхийлөгчдөө түшиг болохоор л шийдсэн дээ. Жүдогийн хамт олон тэнд цуглаад Азийн аваргаас гадна Олимпийн наадамд ч оролцохгүй юм байна даа гэж хоорондоо ярьж байсан. Намайг хүмүүс зүгээр бөхөө барилдаад явахгүй, яах гэж улс төрд орох гээд байгаа юм бэ гэж байна. Спорт бол залуу насных. Спортоо болиод дараагийн амьдралдаа өөр ажил хийх болно. Гэтэл өнөөгийн нийгэмд ямар ч ажил хийх боломж алга. Өнөөгийн нийгэм хулгай хийхээс өөр ямар ч аргагүй байдалд оруулсан байна. Гаднын том том компанийн захирлууд ярьдаг. “Олонд танигдаад, мөнгөтэй болоод ирэхээр төрөөс шахаж дарамталж, татвар авах нь ихэсдэг. Тэгээд өгөхгүй бол шоронд оруулна гэдэг” гэж. Тийм л болчихсон байна.

– Бохир улс төрд тамирчин хүн орох болсон тухайд:

Яг үнэндээ улс төр гэдэг бол ард түмэн. Улс төр бохир гээд зугтаад байвал энэ улс орон, ард түмэн чинь юу болох юм бэ? Зөвхөн сошиалаар үзэж байгаа юмаа л зөв гээд ойлгоод байх нь өнгөц.

– Булганаас бус Баянхонгороос нэр дэвшиж буй тухайд:

Яагаад Булганаас нэр дэвшээгүй Баянхонгороос дэвших болсон бэ гэхээр Баянгол зочид буудлын дараа болсон явдлаас хойш би улстөрд орьё гэж бодсон. Гэтэл тэр үед Булганаас нэр дэвших хүн тодорхой болчихсон байсан. Бага ангийн багш маань Баянхонгорын хүн байсан. 2008 онд бага олимп анх Баянхонгорт болж байсан. Би тэрийг хараад л олимпийн наадамд оролцож аварга болж болох юм байна гэж итгэл төрж байсан. Эмээ минь Баянхонгорын өртөөний дарга хүн байсан юм билээ.

– Ардчилсан намын гишүүн болсон тухайд:

Би 2013 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ажиллахдаа Ардчилсан намын гишүүн болж байсан. Мөн тэр үед би Баянхонгорын хүндэт иргэн болсон юм.

– Эх орон гэх ойлголтын тухайд:

Эх орон гэдэг ойлголтод олон зүйл багтдаг. Олон улсын тэмцээнд явж байхад миний нэр бол “Монголын 100 кг”. Тиймээс би өөрийнхөө нэрийг биш Монголынхоо нэрийг эхэлж хичээдэг. Дэлхийн аварга Бразилийн тамирчин манай орны тухай хэдэн жилийн өмнө асууж байсан юм. Тэгэхэд нь манай улс 2.5 сая хүн амтай, хоёр том хөрштэй жижигхэн улс аа” гэж хариулсан. Тэгэхэд “Танайх ямар хэлээр ярьдаг вэ?” гэж асуусан. Би “Манайх тусдаа хэлтэй улс” гэхэд “Тэгвэл танайх том улс юм байна” гэж хариулж билээ.

Төрийн дууллыг сонсоод зогсож байхад эх орон бүтнээрээ нүдэнд харагддаг. Тэр төрийн дууллыг сонсоод хүн эх орноо их ойлгодог. Тэрнээс орондоо гэдэс цатгалан хэвтэж байхад үүнийг мэдрэхгүй байх. 5-10 кг жин хасаад байж байхад дусал усны үнийг ч мэдэрдэг. Тиймэрхүү зүйлээс л хүн юмыг хайрлах сэтгэлийг мэдэрдэг шиг санагддаг. Өөрийн гэсэн төрийн дуулалтай, төрийн далбаатай байгаа тэр хүн л хамгийн баян хүн байдаг.

– Эх орны эв нэгдлийг хангасан алтан медалийн тухайд:

2008 оны долдугаар сарын 1-ний өдөр бид яг Нүхт рүү олимпийн бэлтгэлдээ гарч байсан. Нүхтэд очоод зурагт үзэхэд яг шатаж байлаа. Би медаль олимпоос авчраад спорт гэдэг ямар агуу зүйл байдаг юм бэ гэж бодож байсан. Монголчууд маань олимпийн алтан медаль авахад хэрхэн баярласныг хараад би сүүлд гайхсан шүү. Энэ бол спортын л буян юм.

– Боловсролын тухайд:

Боловсролын тухайд хүн эхээс төрөөд л боловсорч эхэлдэг болов уу. Амьдралын ухаан сурах хэрэгтэй. Хүний мөн чанарыг олох хэрэгтэй. Ёс зүйтэй болох хэрэгтэй. Тэгээд сургуульд сураад эрдэм номтой болох хэрэгтэй. Гадаадад сураад, боловсролоо дээшлүүлээд ирж болж байна. Мөн Монголын өвөрмөц онцлогийг мэдэрч, түүнийгээ мэдэх ёстой. Олон монгол ёс байдаг шүү дээ. Миний бодлоор бол монгол ёс дэлхий дээрх хамгийн зөв ухаан. Өвөг дээдэс, аав ээжийнхээ үгийг сонсож, ойлгож сурах л хэрэгтэй.

Монголоо судлаагүй байж, гаднын соёлыг судлахаар яаж Монгол улсаа хөгжүүлэх юм бэ? Яг үнэндээ хөдөөний хэдэн малчид л улсаа авч явж байна шүү дээ. Хөдөө аж ахуй руу чиглэсэн алхам их хийх хэрэгтэй. Хар ухаанаар бол адууныхаа ширийг элдээд шир болгоод зарвал илүү ашигтай болно гэдэг л юм.

– Сонгууль гээд олимпийн бэлтгэлээ алдах эсэх тухайд:

Энэ жилийн сонгууль цөөхөн хоног болж байгаа тул олимпийн бэлтгэл маань нэг их тасрахгүй байх талтай. Өмнөх саруудад бэлтгэлээ их сайн хийсэн.

– Гэр бүлийнхээ талаар:

Би дөрвөн хүүхэдтэй. Хоёр охин, хоёр хүүтэй. Аав хүн болчихоор хүүгээ барилдахыг харах шиг сайхан юм байдаггүй шиг санагдах юм. Том хүү минь барилдах гээд үзээд л байгаа. Хүү минь нэг том хүүтэй барилдах гээд тойрч гүйсээр байгаад од болчихсоон /инээв/. Бөхөд дуртай байгаад нь би баярладаг. Гэхдээ юун түрүүнд хүн болж хүмүүжих нь чухал л даа.

– Энэ цаг үеийн улс төрийн тухайд:

Улстөрч төрдөг юм шиг зарим хүмүүс яриад байдаг. Улстөрч, ард түмэн хоёр тусдаа юм шиг зарим хүмүүс бодоод байх шиг. Улс эх орондоо бид юу үлдээх ёстой вэ гэдгээ бодох хэрэгтэй. 50 жилийн дараа би жамаар ертөнцөөс явлаа гэхэд үйлийн үр гэдэг зүйл байдаг учраас бид үр хүүхдэдээ сайн сайхан амьдрал үлдээх ёстой гэж боддог.

Яг энэ цаг үед бол сэтгэлтэй, мундаг хүмүүс нь улс төр рүү ороосой. Би үүнийг уриалмаар байна. Сайн хүмүүс улс төрд байгаа л байх. Гэхдээ тэднийг айлгаад, амыг нь таглачихаад байгаа байх.

10 жилийн өмнө манай улстай адилхан л хөгжилтэй байсан улс орнууд одоо биднээс хамаагүй илүү хөгжчихсөн байна шүү дээ. Ингэхээр энэ улс төрийг сонирхож, юу нь болохгүй байгааг мэдэхийг хичээгээд эхэлдэг. Бид дор бүрнээ хичээвэл, хэн нэгнээ илүү нэр хүндтэй болчихвий гэж адгахгүй бол Монгол улс хөгжихөд их амархан юм шиг санагддаг.

– Шашин шүтлэгийн тухайд:

Би буддын шашин шүтдэг. Үүнээс гадна монгол ухаан өөрөө их мундаг. Хүн өөрөөсөө, эцгээсээ, өвөг дээдсээсээ соёлоо, ухаанаа хайх ёстой юм шиг санагддаг. Өвөг дээдсээ хайрлахгүй, сонсохгүй байгаа хүн юуг хайрлах вэ дээ. Хайрлаж, энэрэхгүй бол оршихгүй биз дээ.

– Эх орны өр зээлийн тухайд:

Худалч хүн гэж залхуу хүнийг хэлдэг гэж би боддог. Ажил хийдэггүй хүн бол худлаа хэлэхээс өөр яах юм бэ? Манай улс яг одоогоор өртэй биш. Зээлтэй байгаа. Гэхдээ энэ зээлээ төлж чадахгүй бол өр болчихно. Үүнийг маш түргэн шийдэхгүй бол Монгол улс маш хүнд байдалд байгаа.

– Хуйвалдагчдын нэг болох эсэх тухайд:

Ард түмэндээ би хуйвалддаг хүн эсэхээ үйлдлээрээ харуулна даа. Хүн нэг их удаан амьдрахгүйгээс хойш их хөрөнгө мөнгө үлдээе гэж боддоггүй. Материаллаг их зүйл их байснаараа хүнийг боомилж, хорьдог юм шиг санагддаг. Хүн хатуу хүтүүг үзэж байж л хүмүүждэг байх гэж би боддог.

– Хөдөө нутгийн талаар:

Одоо сумын төвд амьдрах нөхцөл бололцоо маш хүнд болж байна. Ингээд айлууд хот руу нүүж байна. Ингээд захаасаа хумигдаад эхлэхээр улс орон минь юу болох билээ.

– Аавдаа хэлэх үг:

Аавтайгаа нэр дэвшсэн талаар яриагүй яваа шүү дээ /инээв/. Би аавдаа хэлэх үгээ бэлдчихсэн явж байгаа. Миний спортын амьдрал залуу насных болохоор одоо Рио-гийн олимпоор л дуусна шүү дээ. Аавдаа хандаж хэлэхэд “Хүү нь завгүй, улс орныхоо төлөө өөрийгөө дайчлан зүтгэе. Ажилтай, зорилготой байгаа хүн зөв биз дээ” л гэж хэлье.

– Улс төр рүү орлоо гэж шүүмжлэгсдийн тухайд:

Хүмүүс намайг хайрлаж хүндэтгээд сайхан байдаг. Зарим хүмүүс намайг олны хайрыг даалгүй улс төр рүү орлоо л гэж байна. Гэвч энэ үгсийг чихнийхээ хажуугаар өнгөрөхөөс өөр аргагүй. Би зөвхөн өөрийгөө бодоод явбал болж л байна. Гэвч тэгмээргүй санагдаж байна. Олон хүний хайр хишгийг хүртчихээд улс эх орныхоо төлөө зүтгэмээр санагдаад байна. Яг үнэндээ ний нуугүй хэлэхэд, зөв хүнд хань болж, улс төрд зүтгэе л гэж би бодсон юм. Жижиг сажиг хар PR явж л байгаа байх л даа. Энэ бол байдаг л зүйл. Үүнд сэтгэл санаа шантраад байх зүйл байхгүй. Юманд яг үнэн сэтгэлээсээ хандвал болохгүй зүйл байхгүй. Улс төрд ч гэсэн яг сэтгэлтэй 50-аад хүн ороод ирэхэд улс орон хөгжөөд л явчихна шүү дээ. Намайг улс төрд яах гэж орж байгаа юм бэ? гэж хэлж буйд хүмүүст хандахад дөрвөн жилийн дараа зөв бурууг минь тунгаагаарай гэж хэлье. Би буруу хэрэг, хулгай хийж байгаа биш. Улс эх орныхоо төлөө л явж байна. Тиймээс нүүр бардам байна.

Б.Тамир

Эх сурвалж: Шуурхай.мн